26
Ilm-fan va texnologiyalar. 2023 №2(1)
Nazariy jihatdan, ushbu yangi raqamli texnologik metodologiyalar o’quvchilar tomonidan osongina
o'zlashtiriladi va bu mobil texnologiyalarning qulayligi va imkoniyatlari bilan bog’liq.
O’qitish jarayonida mobil ta'limdan foydalanish o’quvchilar uchun yanada tabiiy va samarali
o'rganish usuli bo’lib xizmat qiladi.
Shu sababli, ta'limdagi mobil texnologiyalar o'rganishga ta'sir
qiladi, chunki talabalar endi an'anaviy sinf xonasi bilan chegaralanib qolmay, mobil qurilmalar
o‘quvchilarga istalgan joydan va istalgan vaqtda ta’lim mazmuniga osongina kirish imkonini beradi.
Ta'lim metodologiyasi va ta'lim natijalari o'rtasida uzviylik mavjud bo’lib, chunki ikkalasi ham
bir-biriga bevosita ta'sir qiladi. Keyingi yillarda mobil ta'limdan foydalish ma’lum ta'lim natijalariga
erishishga yordam berdi.
Mobil ta'lim istalgan vaqtda ta'lim olish imkoniyatini berish orqali hamma uchun teng
imkoniyatlarni ta'minlaydi, bunda o'quvchi uchun joylashuv va masofa o’z ahamiyatini yo’qotadi.
Mobil qurilmalar ko'chma bo'lish imkoniyati bilan o'quvchilarga ulardan istalgan joyda va istalgan
vaqtda ma'lumot va tajriba almashish, topshiriqni bajarish yoki loyiha ustida hamkorlikda ishlash
imkonini beradi.
Elektron ta’lim tizimlarida mobil texnologiyalardan foydalanish
maqsadida smartfon va
planshetlar uchun masofaviy ta’lim dasturlari ishlab chiqilmoqda. Bu dasturlardan foydalanish uchun
o‘qituvchi o‘quv materiallarini oldindan puxta rejalashtirilgan tarzda tayyorlab, yuklab olishi va
darslar ketma-ketligini boshqa fanlar bilan sinxron tarzda olib borilishini ta’minlashi lozim bo’lib,
o’quvchi istagan joyda Internetga kiradi. Bunda mavzularni yoritish bo'yicha o'qituvchilarga ma’lum
talablar mavjud va bular cheklangan vaqt ichida yetkazib berilishi mumkin bo'lgan ma'lum
miqdordagi kontentga nisbatan qo’yiladi.
Mobil ilovalar o’quvchilarga dars materialini tezroq egallashga va tushunishga yordam beradi.
Mobil ilovalar, shuningdek, doimiy o'rganish tajribasini osonlashtiradi, bunda o'quvchi sinf yoki
kursdan
tashqari, o'z qiziqishlari asosida qo'shimcha mavzularni o'rganishi mumkin [5].
O'qituvchi va o’quvchining kontentdan foydalanish algoritmlari o'qituvchi, virtual sinf (server)
va talabalar bilan birgalikda amalga oshiriladi. Kontentdagi ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash
juda ko'p xotirani talab qiladi, bu esa ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar hajmini oshiradi. Bu
muammo kompyuter dasturlarida qiyinchilik tug’dirmaydi, lekin mobil o'quv dasturlarida
ma'lumotlar bazasini o'rnatish ularni maksimal darajada saqlashni talab qiladi. Bunda asosan
masofaviy ta’limda bulutli texnologiyalardan foydalanish katta imkoniyat yaratadi. Shu borada,
ta’limni rivojlantirish, uning samaradorligini oshirish yo‘llari izlanmoqda, ta’limda
zamonaviy
pedogogik va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish masalasi ommalashmoqda [3].
Mamlakatimizda ta’lim jarayoniga raqamli texnologiyalar va zamonaviy usullarni joriy etish
bo‘yicha ko‘p ishlar amalga oshirilmoqda. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019
yil 11 iyuldagi PQ-4391-son qarori “Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi sifatini oshirish
bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar rejasi” hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil
8 oktabrdagi PF-5847-son Farmoni “O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha
rivojlantirish konsepsiyasi” ta’lim jarayoniga “Bulutli texnologiyalar”ni joriy etish masalasiga
alohida e’tibor qaratilgan. Shu bois, bulutli texnologiyalarga asoslangan tarmoq xizmatlaridan
foydalanish ta’lim muassasalarida bugungi kun ehtiyojlarini qondirishda eng samarali usullardan biri
hisoblanadi.
Bulutli texnologiyalar - bu ma'lumotlarni qayta ishlash va saqlash
vositalaridan masofadan
foydalanish, Internet foydalanuvchilariga serverning kompyuter resurslariga kirishni ta'minlash va
dasturiy ta'minotdan onlayn xizmat sifatida foydalanish imkonini beruvchi printsipial yangi
xizmatlardir [4].
Bulutli xizmatlarning afzalliklari haqida to’xtaladigan bo’lsak, bunda kerakli ma'lumotlarni
saqlash uchun kompyuterlar va komponentlarni sotib olishga hojat yo'q, chunki hamma narsa
"bulutda" saqlanadi. Mobil ta’limda ofis ishlarida va boshqa sohalarda bulutli texnologiyalar
dasturlarni masofadan turib boshqarish imkoniyatiga ega. Har yili texnik xizmat ko'rsatish bilan
bog'liq muammolar kamayadi, chunki jismoniy serverlar soni doimiy ravishda kamayib bormoqda va
dasturiy ta'minot doimiy ravishda yangilanadi. Bulutli xizmatda faqat xizmat registratsiyasidan
o’tilsa, barcha imkoniyatlar ochib beriladi. Bulutli texnologiyalar saqlangan ma'lumotlar miqdori
27
Ilm-fan va texnologiyalar. 2023 №2(1)
bo'yicha hech qanday cheklovlarga ega emas, aksariyat hollarda
bunday xizmatlarning hajmi
millionlab gigabaytlarga baholanadi. Dasturlar avtomatik ravishda yangilanadi, shuning uchun
barcha ilovalarda bo'lgani kabi, buni kuzatib borishning hojati yo'q."Bulut" ga web-brauzerlar orqali
kirilib, xohlagan joydan ishlash imkonini beradi, bunda asosiysi Internet tarmog’iga ulanish
imkoniyatining bo’lishi yetarli. Bu tizimda saqlanayotgan ma’lumotlar yaxshi himoyalangan, chunki
yuborilgan ma'lumotlar avtomatik ravishda saqlanadi va nusxalari zaxira serverlarga tashlanadi.
Bulutli texnologiyalarning didaktik imkoniyatlari quyidagilar:
o‘qituvchi va o’quvchilarning katta jamoasi uchun birgalikdagi
ishlarni tashkil qilish;
talabalar va o‘qituvchilar uchun har xil turdagi hujjatlar almashish va tahrirlash imkoniyati;
yaratilgan mahsulotlarni xizmat ko‘rsatish joyidan foydalanuvchining hududiy
bog‘lanishining yo‘qligi sababli o‘quv jarayoniga tezda kiritish;
interfaol sinflar va jamoaviy o‘qitishni tashkil etish.
Dars jarayoniga bulutli texnologiyalardan foydalanish o’quvchilarda ma’lumotlarni
foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish bilan birgalikda ularning vaqtini, iqtisodiy-moddiy
jihatlarini qo’llab quvvatlaydi.
Ta’limda bulutli texnologiyalardan foydalanishga misol sifatida quyidagilarni aytish
mumkin:
- elektron kundaliklar,
jurnallar;
- talabalar va o‘qituvchilar uchun shaxsiy kabinetlar;
- interaktiv qabulxona;
- talabalar ma’lumot almashishlari mumkin bo‘lgan tematik forumlar;
- talabalar o‘qituvchi yo‘qligida yoki uning rahbarligi ostida ham muayyan o‘quv
muammolarini hal qilishlari mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni qidirish;
- bulutli ma’lumotlar omborlari.
Shunday qilib, mobil ta’lim texnologiyalari va shu bilan birgalikda bulutli texnologiyalar
zamonaviy axborot dunyosining mashhur va jadallik bilan rivojlanayotgan sohalaridan biri bo’lib
hisoblanadi. Bulutli hisoblash texnologiyasi bu turli xil apparat platformalarining IT-resurslarini
yaxlit holda birlashtirish va foydalanuvchiga mahalliy tarmoq yoki global
Internet orqali kirishni
ta’minlaydigan innovatsion texnologiya bo’lib hisoblanadi.
