TOSHKENT - 2017
Fanning ishchi o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi 201____yil “____”______dagi ______ sonli buyrug‘i bilan (buyruqning____ ilovasi ) tasdiqlangan “Biologik faol moddalar texnologiyasi” fani dasturi asosida tayyorlangan.
Fan dasturi Toshkent farmatsevtika instituti Kengashining 201____yil “____”______dagi ______ sonli bayoni bilan tasdiqlangan.
Tuzuvchilar:
Turaeva D.T. - Toshkent Farmatsevtika instituti
Biotexnologiya kafedrasi katta o’qituvshisi,
biologiya fanlari nomzodi
Ismailova M.G. - Toshkent Farmatsevtika instituti
Biotexnologiya kafedrasi mudiri,
farmatsevtika fanlari doktori
Taqrizchilar:
Dusmuratova F.M. - Toshkent Farmatsevtika instituti Ekologiya
va mikrobiologiya kafedrasining katta o’qituvshisi,
biologiya fanlari nomzodi
Xudoyberdiev M.O. - o‘zR FA akad.O.S.Sodiqov nomidagi
Bioorganik kimyo instituti,
amaliy-tajriba laboratoriyasining
etakshi ilmiy xodimi, texnika fanlari doktori
Sanoat farmatsiyasi
fakulteti dekani:
2017 yil “_______”__________________________________Ilxomov X.T.
(imzo)
“Biotexnologiya; kafedrasi
mudiri:
2017 yil “_______”__________________________________Ismoilova M.G.
(imzo)
1.O‘quv fani o‘qitilishi bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar.
“Biofaol moddalar texnologiyasi” o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:
- tabiiy birikmalardan biofaol moddalarni olish texnologiyasi;
- biofaol moddalardan dori vositalarini ishlab chiqarish;
- o‘simlik, hayvon va mikroorganizm xom ashyolaridan biologik faol moddalarni ajratib olish usullari va texnologiyalari haqida tasavvurga ega bo‘lishi;
- produtsentlarni sintez qilishni, mikroorganizmlarni o‘stirish, pasportlash, saqlash va ularga tavsif berishni;
-aminokislotalarning fermentativ sintezi, aminokislotalar biosintezining boshqarilishi, aminokislotalar ishlab chiqariladigan usullar turlarini;
- oqsil gidrolizatlarini ajratish va olishni;
-ferment preparatlari yordamida dori vositalarini olish, fermentatsiya turlari, fermenterlar va ularning sanoatda ishlatilishi;
-lipidlar, uglevod, oqsil, pektin, antibiotik va vitaminlar tavsifi, guruxlari, kimyoviy xossalari va ishlab chiqarishni;
- vaksinalar va ularning olinishi to‘g‘risida bilishi va ulardan foydalana olishi;
- moddalarni tozalashning xromatografik usullari;
- tabiiy xom ashyolardan biologik faol moddalarni ekstraksiyalab olish;
-ferment preparatlarini olishning umumiy texnologiyasi, fosfolipaza preparatlarini olish texnologiyalari va uni tozalash;
- pepsin olish texnologiyasi,uning liposomal shaklini hosil qilish;
- tripsinning faolllanish jarayoni va tripsin olish texnologik jarayonlarini amalga oshirish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi lozim.
2. Ma’ruza mashg‘ulotlari
1jadval
t/r
|
Mavzular mavzulari
|
Dars soatlari xajmi
|
7semestr
|
1
|
Biotexnologiya va biologik faol moddalar. Biotexnologiya fanining ob’ektlari,maqsadlari va vazifalarining biologik faol moddalar texnologiyasi bilan uzviyligi. Biofaol moddalarni biotexnologik usulda olishning qisqacha rivojlanish tarixi.
|
2
|
2
|
Biologik faol moddalar klassifikatsiyasi,tuzilishi va funksiyalari.
Dori vositalarini yaratish va ishlab chiqarishda zamonaviy biotexnologiyaning ahamiyati.
|
2
|
3
|
Biologik faol moddalar olinishi uchun qo‘llaniladigan xom ashyolar.Ularni qayta ishlash usullari. Biologik faol moddalar olinishinig umumiy texnologik usullari.
|
2
|
4
|
Tabiiy xom ashyodan biologik faol moddalarni ekstraksiya usulida ajratib olish. Fizik-kimyoviy usullar Biologik faol moddalar olinishinig umumiy texnologik usullari. Ajratib olish jarayoniga ta’sir etuvchi asosiy omillar.
|
2
|
5
|
Biologik faol moddalarni tozalash. BFMlarni tozalash uchun qo‘llaniladigan usullar . BFM larni dastlabki ajratib olish va tozalash usullarini tanlashdagi mezonlar.
|
2
|
6
|
Biologik faol moddalarning texnologik ishlab chiqarilishini nazorat qilish va jihozlash. Bioreaktorlar va ularning sanoatda ishlatilishi.
|
2
|
7
|
Ekologik muammolar. Farmatsevtika sanoatida biologik faol moddalarni biotexnologik usullarda olinishining o‘ziga xos xavf-xatarlari,yutuqlari va maqsadlari.
|
2
|
8
|
Dori vositalarini olish uchun qo‘llaniladigan bioob’ekt-produtsentlarni mutagenez va seleksiya usullari vositasida takomillashtirish.
|
2
|
9
|
Dori vositalarini olish uchun qo‘llaniladigan bioob’ektlarni hujayra injeneriyasi usullari vositasida takomillashtirish.
|
2
|
10
|
Laboratoriya tahlillarini tashkil etish qoidalari (GLP), klinik tadqiqotlarni tashkil qilish qoidalari (GCP), dori vositalari sifatini nazorat qilish va ishlab chiqarishni tashkil qilish qoidalari (GMP) .
|
2
|
11
|
Tayyor mahsulotning sifatini hamda ishlab chiqarish jarayonini reglament asosida tasdiqlovchi me’yoriy-texnik xujjatlar (DF, FS, Davlat standarti).Texnologik reglament.
|
2
|
12
|
Uglevodlar.Umumiy tasnifi, klassifikatsiyasi, biologik ahamiyati. Tabiiy xom ashyolardan uglevodlarni olish texnologiyasi va qo‘llanilishi.
|
2
|
13
|
Lipidlar.Umumiy tasnifi, organizmdagi biologik ahamiyati. Tabiiy xom ashyolardan lipidlarni ajratib olish.
|
2
|
14
|
Karbon kislotalari. Karbon kislotalari biotexnologiyasining asoslari
|
2
|
8semestr
|
15
|
Aminokislotalar biotexnologiyasi.
|
2
|
16
|
Oqsillar.Ularning xossalari, tuzilishi va organizmdagi biologik ahamiyati. Oqsil ajratib olish uchun qo‘llaniladigan manbalar. Oqsil sintezining usullari.
|
2
|
17
|
Gormonlar. Umumiy klassifikatsiyasi. Gormon dori preparatlaring asosiy turlari va qo‘llanilishi.Gormon dori preparatlarining olinish texnologiyasi.
|
2
|
18
|
Steroid birikmalarning biotransformatsiyasi asosida dori vositalarini olish.
|
2
|
19
|
Vitaminlarning biotexnologik usullarda olinishi.
|
2
|
20
|
Fermentlar. Moddalar almashinuvi jarayonlarida fermentlarning ahamiyati. Fermentlarni ishlab chiqarish.
|
2
|
21
|
BFM ajratib olishda mikroorganizmlar selektsiyasi.
(Selection of microbial sources of Bioactive Compounds)
|
2
|
22
|
Antibiotiklar. Klassifikatsiyasi, tasnifi, olinish tarixi. Antibiotiklarning olinish manbalari, qo‘llanilishi, ishlab chiqarilishi.
|
2
|
23
|
Antibiotiklarni sintezlovchi genlarni klonlash.
(Cloning of gens in the biosynthesis) (davomi).
|
2
|
24
|
O‘simlik to‘qimalari kulturasidan biotexnologik usulda dori vositalarini olish.
|
2
|
25
|
Mikroorganizmlarning tirik kulturalari- simbiotiklar asosida dori preparatlarini olish (normoflora va probiotiklar).
|
2
|
26
|
Genomika i proteomika asosida dori preparatlarini yaratish.
|
2
|
27
|
Vaksinalar (Immunobiotexnologiya). Umumiy tasnif va klassifikatsiyasi. Vaksinalarni ishlab chiqarish. Profilaktik dori preparatlari. Bakteriofaglar.
|
2
|
28
|
Ekologik va iqtisodiy samarali sanoat texnologiyalarini yaratishning ustivorligi.
|
2
|
Jami
|
56
|
Ma’ruza mashg‘ulotlari multimedia qurilmalari bilan jixozlangan auditoriyada akademik guruxlar oqimi uchun o‘tiladi.
3. Amaliy mashg‘ulotlar
2jadval
t/r
|
Laboratoriya mashg’ulotlarining mavzulari
|
Dars soatlari xajmi
|
7semestr
|
1
|
Dorivor o’simlik xom ashyosini tahlil qilish usullsri.
|
4
|
2.
|
O‘simlik xom ashyosidan (Aloes VERA) suyuq ekstraktini ajratib olish.
|
|
3.
|
Aminokislotalarning qog‘ozdagi xromatografiyasi.
|
4
|
4.
|
Gel va ion almashinuv xromatografiyasi.
|
4
|
5.
|
Erkin aminokislotalar miqdorini Syornsn usulida aniqlash.
|
4
|
6.
|
O‘simlik xom ashyosida karotinoidlarni Rachinski usulida aniqlash.
|
4
|
7.
|
Undirilgan bug‘doy tarkibidagi α-amilaza fermentini olish va faolligini aniqlash.
|
4
|
8.
|
O‘simlik xom ashyosi tarkibidagi vitamin C miqdorini aniqlash.
|
4
|
9.
|
Na’matak urug‘idan vitamin E konsentratini ajratib olish.
|
4
|
10.
|
Xayvon (mol jigari) to‘qimalaridagi lipidlarni ekstraksiyalash.
|
4
|
11.
|
O‘simlik (sabzi) to‘qimalaridagi lipidlarni ekstraksiyalash.
|
4
|
12.
|
Dukkaklilar (mosh) tarkibidagi lipidlarni ekstraksiyalash.
|
4
|
13.
|
Tuxum sarig‘idan fosfolipidlarni ajratib olish.
|
4
|
14.
|
Sutdan kazein ajratib olish.
|
4
|
8semestr
|
15.
|
Qoramol shirdonidan pepsin ajratib olish.
|
4
|
16.
|
Pepsinni liposomal shaklini olish.
|
4
|
17.
|
Qoramol oshkozon osti bezidan tripsin olish.
|
4
|
18.
|
Tripsin fermentining faolligini aniqlash.
|
4
|
19.
|
Qoramol ko‘zidan olingan ekstrakt takibidagi biofaol moddalarni cho‘ktirish va ularni eritish.
|
4
|
20.
|
Qoramol a’zosidan gialuronidaza fermentini olish.
|
4
|
21.
|
Antibiotiklarning mikroorganizm produtsentlarini izlash va tavsiflash.
|
4
|
22.
|
Fuzid kislotasini sifat va miqdoriy taxlili.
|
4
|
23.
|
Qoramol oshkozon osti bezidan fosfolipaza A2 fermentini ajratib olish.
|
4
|
24.
|
Xujayralarning kallus kulturalarini olish va ularning sifatini baxolash.
|
4
|
25.
|
Pektin moddalarini ajratib olish va miqdorini aniqlash.
|
4
|
26.
|
O‘simliklarning yashil barglaridagi kraxmalni aniqlash.
|
4
|
27.
|
O‘rta Osiyo turpidan fosfolipaza-D fermentini olish.
|
4
|
28.
|
Fosfolipaza – D fermentining faolligini etanolamin va xolin ajralib chiqishi bo‘yicha aniqlash.
|
4
|
Jami
|
112
|
Amaliy mashg‘ulotlar multimedia qurilmalari bilan jixozlangan auditoriyada har bir akademik guruxga alohida o‘tiladi. Mashg‘ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o‘tiladi, “Blitstexnologiyasi” va o‘rgazmali materiallar qo‘llaniladi.
5. Mustaqil ta’lim
3jadval
t/r
|
Mustakil ta’lim mavzulari
|
Dars soatlari xajmi
|
7−semestr
|
1.
|
Mikroorganizmlarni chuqur qatlamda kultivatsiyalash.
|
11
|
2.
|
Mikroorganizmlardan olingan preparatlarni quritish usullari.
|
11
|
3.
|
Avtoliz va uning induksiyasi
|
11
|
4.
|
Aminokislota ajratib olishning asosiy usullari
|
11
|
5.
|
Vaksina ishlab chiqarish.
|
11
|
8−semestr
|
6.
|
Gormon preparatlarini
olish texnologiyasi.
|
11
|
7.
|
Karotinoidlarning ishlab chiqarish texnologiyasi.
|
11
|
8.
|
Sanoatda spirullinaning ishlab chiqarilishi.
|
11
|
9.
|
Fotobioreaktorlar. Tuzilishi va qo‘llanishi.
|
11
|
10.
|
Mikroelementlar bilan boyitilgan biologik faol qo‘shimchalarning olinish texnologiyasi.
|
10
|
|
Ja’mi
|
109
|
Mustaqil o‘zlashtirilgan mavzular bo‘yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlanadi va uni taqdimoti tashkil qilinadi.
Fan bo‘yicha kurs ishi. Kurs ishi fan mavzulariga taalluqli masalalar yuzasidan talabalar yakka tartibda tegishli (variantlangan) topshiriq shaklida 7 semestrda beriladi. Kurs ishining xajmi 3035 betdan kam bo‘lmasligi, A4 formatdagi varaqlarda yozilishi va tikilib rasmiylashtirilishi lozim. Kurs ishi bajarish tartibi kafedraning uslubiy ko‘rsatmasida keltirilgan.
Kurs ishi mavzulari:
Liposomalar – dori shakli sifatida. Ularni olish usullari va olish texnologiyasi.
Fosfolipaza-A2 fermentini saqlovchi preparatlarni olish texnologiyasi.
Fosfolipaza-V1 fermentini saqlovchi preparatlarni olish texnologiyasi.
Fosfolipaza-V2 fermentini saqlovchi preparatlarni olish texnologiyasi.
Fosfolipaza-D fermentini saqlovchi preparatlarni olish texnologiyasi
O‘simlik xom ashyosidan fosfolipidlarni olish texnologiyasi.
Hayvon xom ashyosidan fosfolipidlarni olish texnologiyasi.
Dukkakli o‘simliklardan fosfolipidlarni olish texnologiyasi.
Oqsillarni kislotali gidroliz yo‘li bilan olish texnologiyasi.
Oqsil izolyatlarini olish texnologiyasi.
Soya shrotidan oqsil olish texnologiyasi.
Zardob oqsilini olish texnologiyasi.
Biotexnologik usul bilan oqsil olish texnologiyasi.
α-amilaza fermentini olish texnologiyasi.
β-amilaza fermentini olish texnologiyasi.
γ-amilaza fermentini olish texnologiyasi.
Proteolitik fermentlarni olish texnologiyasi.
Lipolitik fermentlarni olish texnologiyasi.
Vaksinalarni olish texnologiyasi.
Polisaxaridlar. Amiloza va amilopektinni olish texnologiyasi.
Sefalosporinlar qatoridagi antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Makrolidlar qatoridagi antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Tetratsiklin qatoridagi antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Aminoglikozidlar qatoridagi antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Levomitsetin guruxiga mansub antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Betalaktam antibotiklarning olinishi.
Penitsillin qatoridagi antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Aminoglikozid antibiotiklarning produtsentlari va olinish texnologiyasi.
Tetratsiklin antibiotiklarning produtsentlari va olinishi.
Glikopeptid guruxiga mansub antibiotiklarni olish texnologiyasi.
Vitamin A (retinol atsetat) olish texnologiyasi.
Vitamin V1 (tiamin xlorid) olish texnologiyasi.
Vitamin V2 (riboflavin) olish texnologiyasi.
Vitamin V6 (piridoksin gidroxlorid) olish texnologiyasi.
Vitamin V12 (siankobalamin) olish texnologiyasi.
Vitamin S (askorbin kislota) olish texnologiyasi.
Vitamin D (ergokalseferol) olish texnologiyasi.
Vitamin E (tokoferol atsetat) olish texnologiyasi.
Vitamin RR (nikotin kislota) olish texnologiyasi.
Folat kislota olish texnologiyasi.
Immobillangan ferment preparatlarini olish texnologiyasi.
Fermentlarni yarim o‘tkazgich membranalarga immobilizatsiyalash usullari.
Fermentlarni fizik immobilizatsiyalash usullari. Adsorbsion immobilizatsiya.
Fermentlarni gellarga kiritish usuli bilan immobilizatsiyalash.
Fermentlarni kimyoviy immobilizatsiyalash usullari.
Aminokislotalarni ishqoriy gidroliz yo‘li bilan olish texnologiyasi.
Aminokislotalarni mikrobiologik usul bilan olish texnologiyasi.
Aminokislotalarni enzimatik sintez yo‘li bilan olish texnologiyasi.
Aminokislotalarni kimyoviy usul bilan olish texnologiyasi.
Aminokislotalarni biotexnologik usul bilan olish texnologiyasi.
Lizin olish texnologiyasi.
Metionin olish texnologiyasi.
Treonin olish texnologiyasi.
Triptofan olish texnologiyasi.
Bakteriofag preparatlarini olish texnologiyasi.
Vaksinalar olish texnologiyasi.
Immunoglobulin preparatlarini olish texnologiyasi.
Antitoksik immun zardoblarni olish texnologiyasi.
Antimikrob immun zardoblarni olish texnologiyasi.
Insulin preparatlarini olish texnologiyasi.
Achitqilarni ishlab chiqarish texnologiyasi.
Limon kislotasini olish texnologiyasi.
Sut kislotasini olish texnologiyasi.
Sirka kislotasini olish texnologiyasi.
Qahrabo kislotasini olish texnologiyasi.
Kraxmal ishlab chiqarish texnologiyasi.
Bifidumbakterin ishlab chiqarilish texnologiyasi.
Laktobakterin ishlab chiqarilish texnologiyasi.
Probiotiklarni biotexnologik usul bilan olish texnologiyasi.
Prebiotiklarni olish texnologiyasi.
Biotexnologik usul bilan kortizon olish texnologiyasi.
Biotexnologik usul bilan prednizolon olish texnologiyasi.
Steroid gormonlarni olish biotexnologiyasi.
Gen–muxandisligi usullarini qo‘llagan xolda vaksina olish texnologiyasi.
Albumin ajratib olishning texnologiyasi.
Lipidlarni mikrob sintez usuli bilan olish texnologiyasi.
IFA diagnostikumlarini olinish texnologiyasi.
Dori maqsadida rekombinant oqsillarni olish texnologiyasi.
Ultratovush ekstraksiya yordamida BFM olish texnologiyasi.
BFM nanozarrachalari yordamida diagnostik vositalarini olish texnologiyasi.
Nanozarrachalar va ularning asosida dori vositalarini olish texnologiyasi.
Nanozarrachalarni sorbentlarga immobillash usullari va texnologiyasi.
BFMlarni immobillash usullari va texnologiyasi.
Sanoat chiqindilarini biotexnologik qayta ishlash texnologiyasi.
Genetik modifikatsiyalangan mahsulotlarni olish texnologiyasi.
Biotexnologik yo‘l bilan olinadigan nutritsevtiklar va ozuqa qo‘shimchalarini olish texnologiyasi.
Sanoat va maishiy chiqindilarni biotexnologik usul bilan qayta ishlash va utilizatsiya qilish.
Transgen maxsulotlarni olish texnologiyasi.
Bakteriyalardan ajratib olingan lipazalarni olish texnologiyasi.
Bakteriyalardan ajratib olingan gidrolazalarni olish texnologiyasi.
Bakteriyalardan ajratib olingan proteazalarni olish texnologiyasi.
O‘simliklardan ajratib olingan proteazalarni olish texnologiyasi.
O‘simliklardan ajratib olingan lipazalarni olish texnologiyasi.
O‘simliklardan ajratib olingan gidrolazalarni olish texnologiyasi.
Xayvon xom ashyosidan ajratib olingan lipazalarni olish texnologiyasi.
Xayvon xom ashyosidan ajratib olingan proteazalarni olish texnologiyasi.
Xayvon xom ashyosidan ajratib olingan gidrolazalarni olish texnologiyasi.
O‘simlik xom ashyosidan lignin olish texnologiyasi.
O‘simlik xom ashyosidan sellyuloza olish texnologiyasi.
O‘simlik to‘qimalari kulturasidan biotexnologik usulda dori vositalarini olish texnologiyasi.
| 