844
www.
kokanduni.uz
IMKONIYATI CHEKLANGAN BOLALARNI INKLYUZIV TA’LIMGA JALB ETISH
Matmusaeva Nigora Usmonalievna
Qo’qon Universiteti Maxsus sirtqi talabasi,
Raximova Xurshidaxon Sadikovna
Qo’qon Universiteti Ta’lim kafedrasi dotsenti
Annotatsiya: Ushbu maqolada imkoniyati cheklangan bolalarni inklyuziv ta’limga jalb
etish yo’llari. Inklyuziv ta’limning mazmun, mohiyati hamda integratsiyalashgan ta’limga
imkoniyati cheklangan bolalarni yo’naltirish bo’yicha ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so’zlar: integratsiya,
yashash huquqi, korreksion sharoit, imkoniyati cheklangan,
nuqson, kompleks, pedagogik-psixologik, inklyuziv ta’lim
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, sayyoramiz aholisining 15 foizi
(bir milliarddan ortiqroq inson) nogirolikning u yoki bu turidan aziyat chekadi. 60 yoshdan
oshganlarning 46 foizini nogironligi bo‘lgan shaxslar tashkil qiladi.
Yer yuzidagi nogironligi
bor insonlarning 10 foizi esa bolalardir. Ularning hayot tarzini yaxshilashga dunyo miqyosida
e’tibor qaratish maqsadida BMT tomonidan 1983-1992 yillar Xalqaro nogironlar o‘n yilligi
deb belgilangan edi. Mazkur o‘n yillik yakunida (1992 yilning 14 oktyabr kuni) BMT Bosh
Assambleyasining 37-yalpi majlisida qabul qilingan rezolyusiyaga muvofiq, 3 dekabr Xalqaro
nogironlar kuni deb e’lon qilingan. Mazkur
xalqaro hujjatga muvofiq, BMTga a’zo barcha
mamlakatlarga, shuningdek, tegishli tashkilotlarga nogironligi bo‘lgan shaxslarning to‘laqonli
hayot kechirishi, ta’lim olishi, salomatligini tiklashi va mehnat qilishi uchun muntazam tarzda
zarur shart-sharoitlar yaratib berish, mazkur kunni keng miqyosda nishonlash tavsiya etilgan.
Imkoniyati cheklangan bolalarni inklyuziv ta’limga jalb etish esa hozirgi kunda davlat siyosati
darasiga ko’tarilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 13 oktyabrdagi PQ-4860-son “Alohida
ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarga ta’lim-tarbiya berish tizimini yanada takomillashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarorida “Imkoniyati cheklangan bolalarga ta’lim
va tarbiya
berishning muqobil shakllarini yaratish, mazkur toifa bolalarni har tomonlama kompleks
rivojlantirishning innovatsion va axborot-kommunikasion texnologiyalarini
amaliyotga joriy
etish” ustuvor vazifalar sifatida belgilandi. Natijada, mamlakatimizda sog‘lom bolalar kabi kar
va zaif eshituvchi bolalarni har tomonlama sifatli ta’lim bilan ta’minlash, mexanizmlarini
yanada takomillashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratildi.
Inklyuziv ta’lim bu barcha o‘quvchilar, shu jumladan imkoniyati cheklanganlar ham o‘z
tumanlaridagi umumta’lim maktablarida oddiy sinflarda,yoshlariga muvofiq bilim olish uchun
kerak bo‘lgan yordamni olganlari va maktab hayotidagi barcha jabhalarda ishtirok etishlari
hamda o‘zhissalarini qo‘shishlarini anglatadi. Inklyuziv ta’lim barcha o‘quvchilarga – ta’limda
asosiy ehtiyojga muhtoj bo‘lgan va bo‘lmaganlarga ham ijobiy tarzda
tarbiyaviy va ijtimoiy
ta’sir qiladi[1].
Barcha imkoniyati cheklangan bolalarni hayotni yaxshi boshlashi va inklyuziv ta’lim
muhitida qo‘llab-quvvatlanib va yordam olib hayot kechirishi.
Inklyuziv ta’limni amaliyotga joriy qilishda va maqsad-vazifalari, ta’limni tashkil etish
usullarini ommaga tushuntirishda
hali qator muammolar, tusiqlar ham mavjud.
Inklyuziv ta’lim umumta’lim jarayonini rivojlantiradi va barcha bolalarga mos bo‘lgan
ta’limni joriy qiladi. Imkoniyati cheklangan bolalar ta’lim olishiga oid qo‘shimcha
moslamalarni tashkil qilib bolalarni ta’lim olishiga qulay sharoit yaratadi.
Inklyuziv ta’lim xarxil ehtiyojli bolalarning ta’lim olishiga qaratilgan metodologiyani
rivojlantirishga xarakat qiladi. Inklyuziv ta’lim turli extiyojlarni qondirishga qaratilgan ixcham
turdagi dars berishga yondashadigan ta’limni ishlab chiqishni amalga oshiradi.
Agarda
