O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
“MIKROIQTISODIYOT. MAKROIQTISODIYOT” FANIDAN
“IQTISODIY DAVRLAR. ISHSIZLIK” MAVZUSI BO‘YICHA
MA’RUZA MATNI
Bilim sohasi:
400000 – Biznes, boshqaruv va
huquq
Ta’lim sohasi:
410000 – Biznes va boshqaruv
Ta’lim yo‘nalishi: 60410100 - Buxgalteriya hisobi va audit (tarmoqlar bo‘yicha)
60410400 - Moliya va moliyaviy texnologiyalar
Termiz – 2023
18-MAVZU. IQTISODIY DAVRLAR. ISHSIZLIK
Reja:
1. Iqtisodiy davrlarning mohiyati, bosqichlari va iqtisodiy tebranishlarning
sabablari.
2. Moliyaviy-iqtisodiy inqirozlar.
3. Ishsizlik tushunchasi va uning turlari.
4. Ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari. A.Ouken qonuni.
Tayanch iboralar: davriy rivojlanish, iqtisodiy davrlar, faza, o’sish, retsessiya,
inqiroz, mehnat resursi, iqtisodiy faol aholi, ishchi kuchi, ishsizlik, Ouken qonuni.
1. Iqtisodiy davrlarning mohiyati, bosqichlari va iqtisodiy tebranishlarning
sabablari.
Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish tarixini o‘rganish, ulardan hech biri uzoq
muddatda
bir tekis rivojlanmaganligi, aksincha, barcha malakatlar uchun davriy
rivojlanish xos ekanligini ko‘rsatadi
.
Iqtisodiy
davr deganda, odatda iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan
boshlanib, ketma-ket bir necha fazalarni bosib o‘tib, o‘zining dastlabki holatiga
qaytib kelgunga qadar o‘tgan davr tushuniladi.
Iqtisodiyot nazariyasida iqtisodiy davrlarning asosiy sababi yalpi talab va yalpi
taklif oʻrtasidagi muvozanatning buzilishi va uning yana
qaytadan tiklanishi tarzida
izohlanadi.
Iqtisodiy davrlar, bir tomondan, iqtisodiyot rivojlanishidagi notekislikni
aks ettiradi, ikkinchidan, bu iqtisodiy rivojlanishning
sababi va natijasidir,
iqtisodiyotning rivojlanishini belgilaydigan doimiy dinamik xarakteristikasi sifatida
ko‘rib chiqishga imkon beradi. Ayrim iqtisodiy davrlar boshqalaridan o‘tish
davrining davomiyligi va faolligi bilan farq qiladi. Shunga qaramasdan ularning
barchasi bir xil bosqichlardan tashkil topadi. Iqtisodiy davrlar to‘rtta bosqichni o‘z
ichiga oladi: “cho‘qqi”, pasayish (retsessiya),
pasayishning
quyi nuqtasi, ko‘tarilish
bosqichlari (18.1-chizma).
Iqtisodiy siklning birinchi bosqichi bo‘lgan
o‘sish (jonlanish) bosqichida ishlab
chiqarish va bandlik darajasi asta-sekin oshib, ishlab
chiqarish quvvatlaridan
foydalanish va bandlik darajasida o‘sish kuzatiladi.
Ikkinchi bosqich iqtisodiy rivojlanishning eng yuqori darajasiga erishilgan
bosqich bo‘lib, u “
cho‘qqi” deb yuritiladi. Bu iqtisodiyotda ish bilan to‘liq bandlik,
ishlab chiqarish to‘la quvvatda ishlayotganligi,
shuningdek, mahsulotlar narx
darajasining o‘sish holati kuzatiladi.
Keyingi bosqich
pasayish (retsessiya) bosqichidir. Bunda ishlab chiqarish va
bandlik darajalari pasayadi, ammo narxning o‘sish sur’ati pasaymaydi. Bu bosqich
faol va uzoq davom etsagina narxning o‘sish darajasi sustlashishi mumkin.
Iqtisodiyot siklli rivojlanishining so‘nggi bosqichi bo‘lgan
pasayishning quyi
nuqtasida ishlab chiqarish va bandlik eng quyi darajaga tushadi va turg’unlik davri
boshlanadi.
Iqtisodiy
faollik “cho‘qqi” “cho‘qqi”
potensial YaIM trendi
darajasi pasayish
o‘sish
pasayishning quyi nuqtasi
iqtisodiy sikl vaqt t
