BOSHLANG‘ICH TA’LIM PEDAGOGIKASI, INNOVATSIYA VA
INTEGRATSIYASI
https://doi.org/10.5281/zenodo.7026858
Ko'makova Dilshoda Shirinqulovna
Toshkent shahar Bektemir tumani
345 maktabning boshlang'ich sinf o'qituvchisi
CHDPI talabasi
Annotatsiya:Ushbu maqolada maktablarda boshlang‘ich ta’limning samaradorligini
oshirishda innovatsion yondashuv, zamonaviy pedagogik texnologiyalardan samarali
foydalanish usullari haqida so’z yuritiladi. Shuningdek, maqola koʻp yillik tajriba
natijasida ustozlar tomonidan orttirilgan amaliyot orqali taʼlimni eng ilgʻor-effektiv
yoʻllarini koʻrsatib oʻtadi va tahlill qiladi.
Kalit so’zlar: Boshlang’ich ta’lim, mehnat, tarbiya, texnologiya, islohot, pedagogik
texnologiya, ilgʻor-effektiv yoʻllar, pedagogik tahlil va tajriba.
KIRISH
Axborot texnologiyalari yetakchi o’ringa chiqib olgan hozirgi kunda
rivojlangan mamlakatlarda maktablar tizimini, ta’lim mazmunini yangilash
zaruratga aylandi. Eskicha o‘qitish usullari va metodlari ma’nan eskirib, ta’limning
ilg‘or pedagogik texnologiyalarga asoslangan metodlari va shakllariga ehtiyoj
kuchaydi. Ta’lim- tarbiyada samarali islohotlarni amalga oshirish talab etilayotgan
hozirgi davrda esa ilmiy texnika taraqqiyoti, yangi texnologik revolutsiya
sharoitida muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsata oladigan jamiyat a’zolarini yetishtirib
berish, yosh avlodni kasb – hunarga yo‘naltirishda davlat xizmatini hamda o‘rta
ta’limning ko‘p variantli uchinchi bosqichini joriy etish, ta’lim mazmunini
yaxshilashda pedagogik vositalarni qo‘llash, ta’limda tashabbuskorlik va
ijodkorlikka keng yul oshish, uning muhim tizimlarini yaratish kabi chet el
tajribalarini o‘rganish ayni muddaodir.
O‘quvchilarga bilim berishda samarali qo‘llansa bo‘ladigan interfaol uslublar,
didaktik o‘yinlar, o‘quvchilarga mos metodlar, ta’limiy mashqlardan kiritilgan. Bu
o‘yin mashqlaridan darslarda ta’limiy musobaqa tarzida ham foydalansa bo‘ladi
va ular 25-35 o‘quvchiga mo‘ljallangan. Bevosita, o‘zim ish faoliyatimda yaratgan
innovatsion g‘oyalarimdan ham namunalar keltirganman. Oʻquvchilarga
darslarda singdirilgan kompetensiyaviy yondashuvlar, ular hayotida, albatta,
asqotadi degan umiddaman. Xullas, o‘quvchialarni mustaqil fikrlashga o‘rgatish,
bilim sifatini oshirishda, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilim sifat
samaradorligini oshishida bu maqola yaxshi xizmat qila oladi, deb o‘ylayman.
Zero, bugungi kunda o‘qituvchining qilayotgan mehnati, albatta, ertaga o‘z
samarasini beradi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko‘lamli
islohotlar milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va
huquq-tartibotni, davlatimiz chegaralari daxlsizligini, jamiyatda qonun
ustuvorligini, inson huquq va erkinliklarini, millatlararo totuvlik va diniy
bag‘rikenglik muhitini ta’minlash uchun muhim poydevor bo‘ldi, xalqimizning
munosib hayot kechirishi, fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini ro‘yobga
chiqarish uchun zarur shart-sharoitlar yaratdi. Aynan shu vazifa va topshiriqlarni
amalga oshirish uchun “2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi”
tashkil etildi va uning taʼlimga bagʻishlangan ustuvor yoʻnalishlari sifatida
ijtimoiy sohani rivojlantirishga yo‘naltirilgan gʻoyalarni oʻz tarkibiga oladi.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonuni va “Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi” yosh avlodni tarbiyalashning asosiy istiqbol va
yo‘nalishlarini belgilab berdi. “ Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da ta’limni
tubdan isloh qilishning asosiy yo‘nalishlari ko‘rsatib berildi. Unda “Uzluksiz
ta’lim ijodkor, ijtimoiy faol, ma’naviy boy shaxs shakllanishi va yuqori malakali
raqobatbardosh kadrlar ildam tayyorlanishi uchun zarur shart – sharoitlar
yaratadi”, deb ko‘rsatilgan. Shuningdek, dasturda: “Ta’lim berishning ilg‘or
pedagogik texnologiyalarini, zamonaviy o‘quv – uslubiy majmualarini yaratish va
o‘quv – tarbiya jarayonini didaktik jihatdan ta’minlash” umumiy o‘rta ta’limning
asosiy vazifalaridan biri sifatida belgilangan edi. Darhaqiqat, innovatsion
yondashuvlar va zamonaviy pedagogik texnologiyalar ta’lim jarayonining
unumdorligini oshiradi. Oʻquvchilarga kompetensiyalarni har bir dars ko‘lamida
puxta singdirib borishimiz kerak. Bunda biz o‘qitishda yangi ped
texnologiyalardan, innovatsion g‘oyalardan, interfaol uslublar va kreativ
yondashuvlardan o‘rinli ravishda o‘z vaqtida foydalana bilishimiz lozim.
O‘quvchilar biz yaratgan innovatsiyalar orqali yetarli bilim egallaydi, deb
o‘ylayman.
Men o‘z ish faoliyatim davomida ko‘pgina innovatsion g‘oyalardan,turli xil
didaktik o‘yin mashqlardan keng ko‘lamda foydalanaman.Oddiygina yaratgan
o‘yin mashqimiz ham o‘quvchi uchun juda qiziqarli va esda qolarli bo‘ladi. Men
o‘qish darslarida ayniqsa, “Yosh aktyorlar”, “Quvnoq quyonchalar”, “Bu meniki”,
“Charxpalak”, “Zanjir”, “Davom ettir”, “Maqollar zanjiri”, “Yosh suxandon”,
“Sinkveyn” metodi, “Venn diagrammasi”, “Zig-zag” texnologiyasi, “Topib
o‘qi” kabi usul va ta’limiy mashqlardan ko‘p foydalanaman. Bu o‘yinlar
o‘quvchilarga juda yoqadi. Hattoki o‘quvchilar o‘zlari ham yangi o‘yin mashqlari
yaratib, kartochkalar yozib kelishadi.Bundan juda quvonaman. Bu albatta,
ko‘pincha kreativ fikrlashdan kelib chiqadi. Matematika darslarini o‘quvchilar
juda yaxshi ko‘radilar.Bu darsga men juda puxta tayyorgarlik ko‘raman. Chunki
o‘quvchilar bilimi juda yaxshi, shuning uchun ular mendan yangi narsalar
so‘raydilar, mantiqiy mashqlar berishni iltimos qiladilar. Bunda men ko‘pincha
“Kim birinchi”, “Mohir hisobchi”, “Atamani top”, “Uchqur kema”, “Ziyrak
quyonlar”, “Orzular kemasi”, “Tez javob”,
“Mo‘jizalar maydoni”, “Baliqchalar tutish”, “O‘zim tekshiraman”, “BBB”,
“Ortiqchasini top” kabi metod va o‘yin usullaridan juda ko‘p foydalanaman.
Bularni davom ettirsak juda ko‘p, bu o‘qituvchining dars o‘tish mahoratiga bog‘liq.
Ona tili darslarida esa “Qoidani top”, “Karvon”, “Quruvchilar”, “Kim zukko,
kim tezkor”, “Noto‘g‘ri jumla”, “Qarsak chaldi”, “Hikoya”, “Boshqotirma”,
“Tushunchalar tahlili”, “So‘z ichida so‘z”, “Quvnoq alifbo”, “Rasmli diktant”,
“Boshqotirma”, “Ha yoki yo‘q”, “So‘z yozish”, “Baliq skleti” kabi didaktik o‘yin
va ta’limiy mashqlarlardan keng foydalanaman. “Quruvchilar” o‘yiniga to‘xtalib
o‘taman. Bunda o‘quvchilar guruhlarga ajratiladi va har bir guruhga “Zamonaviy
uylar” qurish uchun “g‘ishtchalar” taqdim etiladi. “Tom” chalarga so‘z turkumlari
nomlari yoziladi.O‘quvchilar so‘z turkumlariga doir so‘zlarni aralash tartibda
berilgan g‘ishtchalardan topib,tegishli uychalarni qurishi kerak bo‘ladi.Albatta,bu
o‘yinda bilim,tezkorlik va hamkorlik juda muhimdir.Muhimi o‘quvchilarning
o‘sha fanga,maktabga va o‘qishga bo‘lgan ishtiyoqi yanada oshadi.
“Innovatsiya” – bu yangilik demakdir. Biz boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga,
albatta, biror yangiliklar yaratib bilim berib borsak, natijasi yaxshi bo‘ladi.
Pedagogik texnologiyaga asoslangan ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchi
faoliyati doirasida aniq belgilanadi. Bu ta’limni tashkil etishning aniq
texnologiyasini ko‘rsatadi.
Shuning uchun ham zamonaviy pedagogik texnologiyalarni ta’lim jarayoniga
joriy etish, ta’lim samaradorligini oshirish uchun tinimsiz izlanish bugungi
kunning vazifasiga aylandi. Men ko‘pincha darslarimda “Blits-o‘yin”
texnologiyasidan keng foydalanaman. Ushbu texnologiya o‘quvchilarni harakatlar
ketma-ketligini to‘g‘ri tashkil etishga, mantiqiy fikrlashga, o‘rganayotgan
narsanng ko‘p xilma-xil ma’lumotlardan kerakligini tanlab olishni o‘rgatishga
qaratilgan. Ushbu texnologiya davomida o‘quvchilar o‘zlarining mustaqil
fikrlarini boshqalarga o‘tkaza oladilar, chunki bu texnologiya shunga to‘liq sharoit
yaratib beradi. Bu texnologiya yettita bosqichda amalga oshiriladi. O‘quvchilar
buni juda qiziqib bajaradilar va ularning yodida mavzu uzoq saqlanib qolishiga
sabab bo‘ladi. Darslarda axborot texnologiyalarining ishlatilishi, innovatsion
g‘oyalardan va yangi pedagogik texnologiyalardan o‘z o‘rnida foydalanish
o‘quvchilarning o‘qishga bo‘lgan motivatsiyasini, ularning qiziquvchanligini,
mustaqil ishlarning samaradorligini oshiradi. Bulardan samarali foydalanish
o‘qituvchidan juda yuksak pedagogik mahorat talab qiladi. Biz o‘qituvchilar har
doim jajji o‘quvchilarimz uchun izlanishda, yangiliklar yaratishda bo‘lishimiz
lozim va bizning eng dolzarb vazifalarimizdan biridir.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, didaktik o‘yinlar, interfaol uslublar, ta’limiy mashqlar,
yangi-yangi metodlar barchasi o‘quvchini yangi mavzuni puxta o‘zlashtirishga va
ta’lim sifatini oshishiga xizmat qiladi. Biz pedagog muallimlarning ham
maqsadimiz shudir. O‘quvchilar qanchalik kreativ fikrlab, mustaqil bajara olsalar
biz maqsadga erishgan bo‘lamiz. O‘quv jarayonida motivatsiyadan foydalanish va
rag‘batlar berish ham, albatta, innovatsion yondashuvda juda qo‘l keladi. Har bir
o‘qituvchi darslarga innovatsion yondashib, yangi zamonaviy pedagogik
texnologiyalardan foydalanib darslar o‘tsa bu o‘z natijasini beradi. Mustaqil
O‘zbekistonimiz kelajagi bilimli, mustaqil fikrlaydigan tadbirkor va tashabbuskor
kadrlarga bog‘liq. Ular esa maktablarda tarbiyalanadi.
| 