International Islamic Academy of Uzbekistan
Volume 3 | IIAU Conference 1 | 2022
Google Scholar indexed
Scientific-Theoretical and Practical Issues of
Psychology of Religion in Uzbekistan
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-02-272-275
272
May 21
https://ares.uz/ Republican Scientific and Practical Conference
SHAXSNI O‘ZINI-O‘ZI ANGLASHINING PSIXOLOGIK JIHATLARI
Alimardon Kozimjon o‘g‘li Jalilov
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi magistranti
alimardonabdujalilov148@gmail.com
“O‘z-o‘zingni anglagin va bilgin”
Suqrot
Insoniyat paydo bo‘lganidan buyon to hozirgi kungacha insonni o‘zi haqidagi
masalalar qiziqtirib kelgan. Inson aslida kim ekanligi, qanday paydo bo‘ganligi, qay
tariqa yashaganligi va qay tartibda yashashlari kerak
ekanligi va boshqa mavzular
haqida turli xil tortishuvlar va savollar paydo bo‘lgan.
Merriyam-Vebster lug‘atiga binoan, o‘z o‘zini anglash tushunchasi – «o‘ziga
tegishli bo‘lgan va undan kelib chiqadigan harakatlar yoki holatlarni anglash» deb
ta’riflanadi.
O‘z–o‘zini anglashning psixologik xususiyatatlari ijtimoiy psixologiya
fanida o‘z – o‘zini anglash, ahloqiy o‘z–o‘zini anglash ijtimoiy-ruhiy hodisa, jarayon
sifatida alohida ilmiy nuqtai nazardan to‘liq o‘rganilmaganligi tufayli uni tahlil qilish
ahloq, milliy xarakter, milliy ma’naviyat va qadriyat kategoriyalari
bilan bevosita
bog‘liq ravishda amalga oshirilmoqda. Ushbu kategoriyalarni o‘ziga xos tarzda
yoritish psixologiya fanining asosiy tushunchasi hisoblanmish shaxsni yaqqol
anglash, uning guruh (jamoa)dagi roli, shaxslararo
munosabatdagi ahamiyatini
o‘rganish imkoniyatini yaratadi. XX va XXI asr psixologiya fanida ushbu masalaning
ijtimoiy – psixologik tabiatini tushuntirishda ikki xil qarash va yondashuv vujudga
kelgan bo‘lib, ular o‘zaro bir – biridan keskin darajada tavofutlanib turadi. Birinchi
yondashuv talqinicha o‘z –o‘zini anglash – bu o‘z yo‘nalishini o‘zgartirgan ongning
aynan o‘zidir. Mazkur talqin rus psixologiyasida keng tarqalgan bo‘lib,
L.S.Vigotskiy,
A.N.Leontev,
V.V.Stolin
va
ularning shogirdlari tomonidan tadqiq qilib kelinadi. Ikkinchi yondashuv mohiyati
S.L. Rubinshteynning Ilmiy ishlarida o‘z aksini topgan.
Birinchi yondashuvning
namoyondalari talqinida o‘z–o‘zini anglash: L.S. Vigotskiyning shaxsiy fikricha,
o‘z–o‘zini anglash turli xil ma’nolar orasida birlikni (umumiylikni) vujudga
keltiruvchi jarayon sifatida va o‘zlashtirilgan ong tariqasida namoyon bo‘ladi. A.N.
Leontev
talqiniga qaraganda, individual ongdagi mohiyat bilan
mazmun o‘rtasidagi ziddiyat o‘zini – o‘zi anglashning
sababchisidir. V.V. Stolinning ta’kidlashicha, o‘zini – o‘zi
