Yakuniy innovatsion indeksni baholashda ishlatiladigan Yevropa innovatsion sxemasi – European Innovation Scoreboard (EIS) ko‘rsatkichlari
Asosiy tur / innovatsion o‘lchov / ko‘rsatkich
| |
№
|
IUS
|
Xalqaro taqqoslashda foy-dalaniladigan indikatorlar
|
RIS
|
Imkoniyatlari (Enablers)
|
1.1
|
Inson resurslari
| |
1.1.1
|
Aspirantura va doktorantura bitiruv-chilari (ISCED 6 – oliy ta’limning ikkinchi bosqichi) 25 yoshdan 34 yoshgacha bo‘lgan har 1000 kishiga to‘g‘ri keladi
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
| |
1.1.2
|
30 yoshdan 34 yoshgacha bo‘lgan oliy ma’lumotli (oliy ma’lumotli) aholining ulushi
|
ko‘rsatkich 25 dan 64 yoshgacha bo‘lgan guruhda baholanadi
|
ko‘rsatkich 25 dan 64 yoshgacha bo‘lgan guruhda baholanadi
| |
1.1.3
|
O‘rta maxsus ma’lumotli 20 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan aholi ulushi
|
Ishlatilmaydi
|
Ishlatilmaydi
|
1.2
|
Ochiq va jozibali tadqiqot tizimlari
| |
1.2.1
|
1 000 000 aholiga to‘g‘ri keladigan xalqaro qo‘shma ilmiy nashrlar
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
| |
1.2.2
|
10% eng yaxshi ilmiy maqolalarga Dunyo bo‘yicha eng ko‘p iqtibos keltiril-gan maqolalarni umumiy ilmiy nashrlardagi %
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
| |
1.2.3
|
Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlarda olinmagan ilmiy darajaga ega bo‘lgan aholining ilmiy darajaga ega bo‘lgan talabalarning umumiy soniga nisbati.
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
|
1.3
|
Moliyalashtirish va qo‘llab-quvvatlash
| |
1.3.1
|
ITTKI harajatlari YAIMga nisbatan %da
|
IUS bilan bir xil
|
IUS bilan bir xil
| |
1.3.2
|
Venchur kapitaliga investitsiyalar hajmi YAIMga nisbatan %da
|
Ishlatilmaydi
|
Ishlatilmaydi
|
2. Firma faoliyati (Firm activities)
|
2.1
|
Firmaning investitsion faoliyati
| |
2.1.1
|
ITTKI ishlariga sarflanadigan harajatlar YAIMga nisbatan %da
|
IUS bilan bir xil
|
IUS bilan bir xil
|
|
ITTKIga bog‘liq bo‘lmagan innovatsiya-larga sarf-harajatlar, tovar ayri-boshlash foiz hisobida
|
Ishlatilmaydi
|
O‘xshash (faqat KO‘BS uchun)
|
2.2
|
Aloqa va biznes
| |
2.2.1
|
Korxona ichidagi innovatsiyalardan foydalanadigan kichik va o‘rta korxonalar soni, kichik va o‘rta korxonalar umumiy soniga nisbatan foizda
|
Ishlatilmaydi
|
IUS bilan bir xil
| |
2.2.2
|
Boshqalar bilan hamkorlikda innovatsiya-larni qo‘llayotgan kichik va o‘rta korxo-nalar soni, kichik va o‘rta korxonalar umumiy soniga nisbatan foizda
|
Ishlatilmaydi
|
IUS bilan bir xil
| |
2.2.3
|
Qo‘shma davlat-xusiy nashrlar (1 mln. k)
|
IUS bilan bir xil
|
IUS bilan bir xil
|
2.3
|
Intellektual mulk
| |
2.3.1
|
Patent kooperatsiyasi to‘g‘risidagi shartnomaga muvofiq ro‘yxatdan o‘tka-zilgan patent talabnomalarining soni, 1 mlrd. YAIMga to‘g‘ri keladigan
|
IUS bilan bir xil
|
1 mlrd. YAHMga Yevropa patent tashkilo-tiga berilgan patent bu-yurtmanomalari soni
| |
2.3.2
|
Ijtimoiy muammolarni (ekologiya, sog‘liqni saqlash) hal qilish uchun patentga talabnomalar soni, 1 mlrd. Yalpi ichki mahsulotga nisbatan
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
| |
2.3.3
|
Yevropa Ittifoqida ro‘yxatdan o‘tgan savdo belgilar (lekin mamlakatda emas) 1 mlrd. YAIMga nisbatan
|
Ishlatilmaydi
|
Ishlatilmaydi
| |
2.3.4
|
Yevropa Ittifoqida ro‘yxatdan o‘tgan sanoat namunalari (mamlakatda emas), 1 mlrd. YAIMga nisbatan
|
Ishlatilmaydi
|
Ishlatilmaydi
|
3. Natijalar (Outputs)
|
3.1
|
Innovatsion firmalar
| |
3.1.1
|
Texnologik innovatsiyalar bilan shug‘ulla-nadigan kichik va o‘rta korxonalar soni, barcha kichik va o‘rta korxonalarning umumiy soniga nisbatan % da.
|
Ishlatilmaydi
|
IUS bilan bir xil
| |
3.1.2
|
Marketing va tashkiliy innovatsiyalar bilan shug‘ullanuvchi kichik va o‘rta kor-xonalar soni, barcha kichik va o‘rta kor-xonalarning umumiy soniga nisbatan%da.
|
Ishlatilmaydi
|
IUS bilan bir xil
| |
3.1.3
|
Innovatsion tashkilotlarning yuqori o‘sishi (indikator hali kiritilmagan)
|
Ishlatilmaydi
|
Ishlatilmaydi
|
3.2
|
Iqtisodiy samaralar
| |
3.2.1
|
Yuqori texnologik sohalarda (ishlab chiqarish va xizmatlar) bandlik, to‘liq bandlikka nisbatan %
|
Ishlatilmaydi
|
Yuqori texnologik, o‘rta va yuqori texnologiyali sohalarda ish bilan ta’-minlanganlik,umumiy bandlikka nisbatan %
| |
3.2.2
|
Eksportning umumiy hajmida o‘rta va yuqori texnologiyali mahsulotlar eksporti ulushi (umumiy eksportning %)
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
| |
3.2.3
|
Yuqori texnologik xizmatlar eksportining ulushi (umumiy eksportning %)
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
| |
3.2.4
|
Bozor va firmalar uchun yangi mahsulot-larni sotish umumiy oborotga nisbatan % da
|
Ishlatilmaydi
|
O‘xshash (faqat KO‘BS uchun)
| |
3.2.5
|
Xorijdan olingan patent va litsenziyalarni sotishdan olingan daromad, YAIMga nisbatan foizda
|
IUS bilan bir xil
|
Ishlatilmaydi
|
Avstraliya ishtirok etgan xalqaro taqqoslashda BRIKS mamlakatlari (Braziliya, Rossiya, Hindiston, Xitoy, JAR), Kanada, Yaponiya, Janubiy Koreya va AQShni YEIga a’zo davlatlarni taqqoslashda 24 ga qarshi 13 indikator bo‘yicha kompozit indeks qiymati bo‘yicha joylashtirilgan. YEIT 2013 dasturida yetakchi o‘rinlarni AQSH, Janubiy Koreya, Yaponiya yegallamoqda, BRIKS mamlakatlari orasida Xitoy jadal rivojlanmoqda. RIS indeksini tuzishga bo‘lgan yondashuv YEITga a’zo davlatlar taqqoslash nuqtai nazaridan YEIT indeksini tuzishga bo‘lgan yondashuv bilan bir xil, ammo u butun mamlakatga emas, balki alohida mintaqalarga nisbatan qo‘llanilmaydi va ko‘rsatkichlarning ancha kam sonini o‘z ichiga oladi – jami indeksni tashkil etuvchi 24ga nisbatan 12 ta. Ko‘rsatkichlarning kamligi mintaqaviy darajada tegishli ma’lumotlarning yetishmasligi bilan bog‘liq. Shunday qilib, RIS ko‘rsatkichi innovatsiyalarni mintaqalararo taqqoslashda "ilg‘or tajribalarni" qo‘llash uchun Yevropa Ittifoqiga a’zo 20 davlatning 200 ga yaqin mintaqalarining innovatsion siyosati to‘g‘risida batafsil ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi.
Innovatsion faoliyatni baholashning yana bir xalqaro metodologiyasi Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan va 2001 yilda kompozit indeks sifatida kiritilgan, texnologik yangiliklarni tarqatish va yaratishda mamlakatning rivojlanish darajasini belgilaydigan Texnologik yutuqlar indeksidir – Technology Achievement Index (TAI). Uning maqsadi mamlakatda (mintaqada) texnologik salohiyat rivojlanishining hozirgi holatini baholash va boshqa davlatlar bilan taqqoslaganda ob’ektiv pozitsiyani aniqlashdan iborat114. TAI mamlakatning texnologik rivojlanishining 4 tarkibiy qismini o‘lchash uchun mo‘ljallangan:
Yangi texnologiyalarning yaratilishi (jamiyatda innovatsiyalar darajasi) 2 ko‘rsatkichga asoslanadi: kishi boshiga berilgan patentlar soni – ixtirochilik faoliyatining hozirgi darajasi; chet eldan berilgan litsenziyalar bo‘yicha royalti va mukofotni jon boshiga olish, o‘tgan muvaffaqiyatli yangiliklarning zahirasi darajasi;
So‘nggi innovatsiyalarning diffuziyasi (aholi jon boshiga internet-xostlar ulushi, eksportning umumiy hajmida o‘rta va yuqori texnologiyali mahsulotlar eksporti ulushi);
Mavjud innovatsiyalarning diffuziyasi (tarqalishi) – mezon rivojlanayotgan davlatlar uchun muhimdir (aholi jon boshiga shahar telefonlari va uyali telefonlar soni, aholi jon boshiga elektr energiyasini iste’mol qilish);
Ko‘nikmalarni rivojlantirish (15 yosh va undan katta yoshdagi o‘quv yillari, ilmiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchilar soni).
TAI texnologiyani rivojlantirishning kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlash uchun ishlab chiqilgan, ammo tor ixtisoslashuv va ko‘rib chiqilgan mezonlarning ko‘pligi tufayli u umuman mamlakat (mintaqa)ning innovatsion sohasi rivojlanishining ob’ektiv manzarasini aks ettirmaydi. Innovatsion imkoniyatlar indeksi (Innovation Capacity Index (ICI)) – bu 131 mamlakatning innovatsion salohiyatini 60 mezon bo‘yicha baholaydigan, 5 ta kichik indekslarga guruhlangan, mamlakatning innovatsiyalarni rivojlantirishni rag‘batlantiradigan muhitni yaratishga ta’sir ko‘rsatadigan indeksidir115, bular:
1. inson kapitali (ta’lim, ijtimoiy integratsiya);
2. institutsional muhit;
3. normativ-huquqiy baza;
4. ITTKI uchun shart-sharoitlar;
5. axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini (AKT) joriy etish va ulardan foydalanish – infratuzilma sifati, hokimiyat organlari, internet, kompyuterlar va televideniye, mobil aloqa tomonidan AKTdan foydalanish.
Boston Konsalting Guruhining Jahon miqyosidagi innovatsion indeks – The Global Innovation Index (The Boston Consulting Group – GII BCG) mamlakatda innovatsiyalar darajasini baholash uchun xalqaro ko‘rsatkich bo‘lib, innovatsiyalar natijalari va davlat siyosatining innovatsiyalarni rivojlantirishni rag‘batlantirish qobiliyatining ko‘rsatkichidir. Indeks ikki elementdan iborat – innovatsion potensial (innovation inputs) va innovatsion samaradorlik (innovation performance), ular o‘z navbatida ma’lum mezonlar to‘plamidan iborat116.
|
