International Conference on Developments in Education
Hosted from Amsterdam, Netherlands
https:
econferencezone.org April 30
th
2022
313
IQTISODCHILARGA EHTIMOLLAR NAZARIYASI VA
MATEMATIK STATISTIKANI “AMALIY-KASBIY
YOʼNALTIRILGANLIK” KONSEPSIYASI ASOSIDA
OʼQITISHNING AHAMIYATI
Nishonov Tulanmirza
Andijon davlat universiteti, Andijon, O’zbekiston,
tulanmirza1@gmail.com
Annotatsiya. Iqtisodchi
mutaxassislarni tayyorlash, ularning kasbiy kompetentligini
rivojlantirish iqtisodiy fanlar bilan bir qatorda matematika fanlarini oʼrganish, xususan
ehtimoliy-statistik usullarni oʼzlashtirish bilan bevosita bogʼliq. Shuning uchun talabalarning
iqtisodiy tafakkurini rivojlantirishda ehtimollar nazariyasi va matematik statistika muhim o’rin
egallaydi. Ushbu fanni o’qitishning ham o’z muammolari yetarlicha.
Ushbu maqolada
ehtimollar nazariyasi va matematik statistikani “amaliy-kasbiy yoʼnaltirilganlik” konsepsiyasi
asosida oʼqitishning dolzarbligi asoslangan va bu jarayonni amalga oshirishning mexanizmlari
yetarlicha misol va masalalar bilan birgalikda keltirib o’tilgan.
Kalit so’zlar: ehtimollar nazariyasi, matematik statistika, iqtisod,
amaliy-kasbiy masalalar,
muammoli amaliy-kasbiy masalalar.
Asosiy qism. Oliy taʼlim muassasalarida iqtisodchi mutaxassislarni tayyorlash, ularning kasbiy
kompetentligini rivojlantirish iqtisodiy fanlar bilan bir qatorda matematika fanlarini oʼrganish,
xususan ehtimoliy-statistik usullarni oʼzlashtirish bilan bevosita bogʼliq. Har bir iqtisodiy
jarayonlardagi ichki va tashqi oʼzgaruvchanlik, yaʼni variatsiyalar ana shu ijtimoiy-iqtisodiy
hodisalarning variatsion belgilari asosida oʼrganilib, ularning rivojlanish qonuniyatlarini
ehtimollar nazariyasi va matematik statistika usullari belgilab beradi.
Tahliliy xulosalar
maʼlum ehtimollik darajasi bilan baholanadi, bu esa muayyan tekshirish natijalari qanday
chegarada yotishi
mumkinligini, ishonchli ekanligini anglatadi [1], [12].
Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika oʼz usullari bilan ijtimoiy-iqtisodiy hodisalarni
tavsiflaydi va odatda sonlardan iborat boʼlgan statistik maʼlumotlar asosida oʼrganilayotgan
jarayonning variatsion qonuniyatlarini aniqlashga xizmat qiladi [2].
Boʼlajak iqtisodchi mutaxassislarni kasbiy tayyorlashga yoʼnaltirilgan ehtimollar nazariyasi va
matematik statistika mazmuni xususiyatlari, oʼqitish masalalari baʼzi muammolardan holi
emas. Аyniqsa “oʼqitishning amaliy-kasbiy yoʼnaltirilganligi”
tamoyilining kasbiy
kompetentsiyani rivojlantirishga taʼsir imkoniyatlari kam oʼrganilgan [3], [8].
Respublikamizda ehtimollar nazariyasi va matematik statistikani oʼqitish va oʼrganishning
nazariy-metodik asoslari, oʼqitish metodikasini takomillashtirish masalalari I.M.Gaysinskaya,
X.Ochilova, J.Qudratov, D.V.Manevich, U.X.Xonqulov tomonidan oʼrganilgan [7], [11], [12],
[16], [17].
Iqtisodiyot taʼlim yoʼnalishlarida matematika, xususan ehtimollar nazariyasi va matematik
statistikani oʼqitish va uning mazmunini kasbiylashtirish boʼyicha N.V.Panina, А.G.Elenkin,
Ye.V.Аleksandrova, I.N.Konovalova, S.O.Dolgopolova, R.Sh. Xusnutdinov, Yo.Аbdullaev,
N.M.Soatov va boshqalar tomonidan bir qancha tadqiqotlar olib borilgan [9], [18], [19].
Matematika taʼlimi uzviy va izchil muayyan amaliy tajriba, mashqlardan boshlanadi hamda
abstrakt tushunchalarga tomon boriladi. Kasbiy tajriba esa amaliyotda shakllanadi. Shu
maʼnoda ehtimollar nazariyasi va matematik statistikani oʼrganishda “oʼqitishning
amaliy-
kasbiy yoʼnaltirilganligi” alohida ahamiyatga ega.
