|
Quyida tamoyillarni keltirishimiz mumkin
|
| bet | 2/2 | | Sana | 17.05.2024 | | Hajmi | 0,58 Mb. | | #239141 |
Bog'liq Iqtisodiy tahlil va dialektikaning o\'zaro bog’liq tamoyillari SANJARQuyida tamoyillarni keltirishimiz mumkin:
• Aniq baholash
• Uzluksizlik
• Iqtisodiy tahlilga davlat manfaati nuqtai nazaridan yondoshish
• Ilmiylik
• Komplekslilik
• Ta’sirchanlik
• Operativlik (tezkorlik)
• Samaradorligi
• Ishonchlilik
• Tizilmalilik
• Taqqoslanuvchanlik
• Betaraflilik
• Davriylik
• Pulli baholash
• Hisobga olish
• Mazmunni shakldan ustunligi
Tizilmalilik- Tahlil etilayotgan obyekt alohida bir butun tizilma yoki tizilmaning elementi deb qaraladi.
Ishonchlilik- Olingan ma’lumotlarda xato yo'qligi va haqqoniy ekanligi, realligi.
Taqqoslanuvchanlik- Ko‘rsatkichlar .taqqoslanuvchanligi, ulaming bir asosli tarzda turli davrlar va boshqa korxonalar faoliyati to‘g ‘risidagi xuddi shunday ma’lumotlar bilan qiyosiy o‘rganish.
Betaraflilik- Axborot foydalanuvchilarning bir guruhining zarari hisobiga boshqa guruhlar manfaatlarining qondirishning o‘rinsizligi
Davriylik- Olingan ma’lumotlarning davriy oralig‘i, xo‘jalik faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan vaqti bilan ta’minlab turish
Pulli baholash- Barcha aktivlar, kapital va majburiyatlarning so‘mda ifoda etilishi
Hisobga olish- Daromad va harajatlarning yuzaga chiqish vaqti, o‘rni va markazlari bo‘yicha hisobga olinishi
Mazmunni shakldan ustunligi- Ma’lumotlarning hisob va hisobotdagi huquqiy shaklida uning mohiyati va iqtisodiy voqeligi bo‘yicha hisobga olishdagi ifodasini ustunligi
Uzluksizlik- Korxona xo‘jalik faoliyati yuzasidan barcha jarayonlarni o ‘z yakuniga qadar hisobda uzluksiz aks ettirilishi
Aniq baholash- Aktivlar va foydaning joriy davr bozor narxlarida qayta ifodalanishi
Iqtisodiy tahlilga davlat manfaati nuqtai nazaridan yondoshish- Iqtisodiy hodisalarni, xo‘jalik jarayonlari natijalarini baholashda davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va xalqaro siyosatlarini va qonunchiliklarini inobatga olishi Ilmiylik- Dialektik bilish nazariyasiga asoslanishi, ishlab chiqarishni rivojlantirishning iqtisodiy qonunlari talablarini hisobga olishi, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini, ilg‘or tajribalarni va iqtisodiy tadqiqotning eng yangi usullarini hisobga olishi
Komplekslilik- Tahlil qilinayotgan obyektning barcha birliklari, zvenolari va tomonlarini hisobga olish hamda ularning o‘zaro bog‘liqliklarini atroflicha o‘rganilishi Ta’sirchanlik- Ishlab chiqarish jarayonlarining borishiga, uning natijalariga bevosita aralashishi, rezervlarni, yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklarni qidirib topishga bevosita ta’sir ko‘rsatishi Operativlik (tezkorlik)- Iqtisodiy tahlilni o‘tkazish, qarorlar qabul qilish va ularni amaliyotga joriy qilishda aniq va tezkorlikni taqozo qilinishi Samaradorligi- Tahlilni o'tkazish uchun ketgan sarf-xarajatlar bir necha barobar qoplanishi kerakligi (o‘zini oqlashi)
Makon va zamon kategoriyalari ham iqtisodiy tahahlilning muhim metodologik asoslaridan biridir. Zero, barcha iqtisodiy jarayonlar makonda (xo„jalik yurituvchi sub‟yektda) ma‟lum bir zamon doirasida (vaqt mobaynida) sodir bo„ladi. Shu tufayli zamonning o„tishi bilan makondagi natija o„zgaradi va uning teskarisi, ya‟ni makonning o„zgarishi bilan zamon o„tgandan keyin natnja boshqacha bo„lishi mumkin. Makon va zamon o„rtasidagi hamda ulaming amaliyot bilan bog'liqligini quyidagicha ifodalash mumkin:
Sabab va oqibat kategoriyasi ham bevosita iqtisodiy tahlilning metodologik asosi sifatida namoyon bo„ladi. Iqtisodiy tahlilda natija va omillar tushunchasi mavjud. Iqtisodiy faoliyatnatijasini ifoda etgan birorta ko„rsatkicb natija ko„rsatkichi bo„lib hisoblanadi. Buni falsafiy jihatdan qaraydigan bo„lsak - oqibatdir. Ammo Shu oqibat o„z-o"zidan sodir bo„lmaydi. Uning zamirida bir qancha sabablar bor. Bu sabablami iqtisodiy tahlilda omillar deb qaraladi. Iqtisodiy tahlilda natija o„zgarishiga omillar ta‟siri aniq malumotlar asosida aniqlanadi. Demak, sababning oqibatga ta‟siri o„rganiladi. Bular o„rtasidagi bog'liqlikni quyidagicha ifodalash mumkin:
Shakl va mazmun kategoriyasi ham bevosita iqtisodiyotga, xususan, iqtisodiy tahlilga aloqador. Shaklning o„zgarishi mazmun o„zgarishiga. mazmunning o„zgarishi shakl o„zgarishiga olib keladi. iqtisodiyotda ushbu bog„liqlik juda yorqin namoyon bo„ladi. Shu jihatdan iqtisodiy tahlilda shakl va mazmun kategoriyasi bir-biriga uzviy dialektik aloqada bo„lganligi bilan ham metodologik asos sifatida qo„llaniladi.
Miqdor va sifat kategoriyasi, ham iqtisodiy tahlilda, ayniqsa iqtisodiy jarayonlar natijasini ko„rsatkichlarda ifodalashda keng qoilaniladi. Ko„rsatkichlar mazmuni bo„yicha miqdor va sifat ko„rsatkichlariga bo„linadi. Ular o„rtasidagi bog„liqlik quyidagicha ifodalanishi mumkin:
E’TIBORINGIZ UCHUN
R A X M A T ! ! !
|
| |
