|
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. №1, yanvar-fevral, 2021 yil 329Bog'liq 34 Khamrayeva Бир неча оддий балкаларнинг бир, Триг Фурье, Mavzu biznes jarayonlarini boshqarishda fikrlash dizaynining xu-fayllar.org, Torna mashinalari va yarim avtomatik mashinalarning asosiy turla-kompy.info
00051)
http://iqtisodiyot.tsue.uz
тамойиллари турли соҳаларда қўлланилади: болаликдаги семиришни даволашдан
жиноятчиликнинг олдини олишгача, ракета саноатидан иқлим ўзгаришига қадар.
Фикрлаш дизайни энди янги моддий маҳсулотларни яратиш билан чекланиб қолмай,
турли жараёнлар ва хизматларга, шунингдек ўзаро таъсир, алоқа ва ҳамкорликка
тааллуқлидир.
Ушбу мақолада асосий эътибор фикрлаш дизайн жараёнининг келиб чиқиши,
усуллари ва унинг аҳамиятини ўрганишга қаратилган бўлиб, умуман олганда
келажакда ушбу услуб қўшимча илмий эътиборга лойиқми ёки йўқлигини баҳолашга
умид қиламиз ва бунинг учун самарали ёндошувларни таклиф қиламиз.
Мавзуга оид адабиётлар таҳлили
Фикрлаш дизайни ғояси биринчи марта 1969 йилда “The Sciences of the Artificial”
(“Сунъийлик хақида фан”) китоби муаллифи Герберт Симон томонидан
шакллантирилган. Кейинчалик бу ғоя Стенфорд университети олимлари томонидан
ривожлантирилиб, фикрлаш дизайни ғоясини илгари сурувчи Стенфорд дизайн
институтига асос солинди. Аммо бизнес соҳасида, хусусан уни бошқаришда,
дизайнерлар қўллайдиган тамойил ва дастакларни қўллаш мумкинлиги ва мақсадга
мувофиқлиги 2000 йилларнинг ўрталаридан бошлаб фаоллашди (Boland, 2004).
Охирги йилларда “фикрлаш дизайни” мавзуси бўйича машхур бошқарув
соҳасига оид адабиётларни [Berger, 2009; Brown, 2009; Esslinger, 2009; Fraser, 2012;
Kelley & Littman, 2001; 2005; Liedtka & Ogilvie, 2011; Lockwood, 2009; Martin, 2007; 2009;
Verganti, 2009] ҳамда The Economist, Harvard Business Review, Business Week, The Wall
Street Journal ва The New York Times каби йирик нашриётларда илмий мақолаларини
чоп этаётган мутахассис-олимлар сони кўпайиб бормоқда.
Фикрлаш дизайни концепциясининг пайдо бўлиши IDEO дизайн агентлиги
президенти Тим Браунга билан боғлиқ. У янги концепция шаклланишининг асосий
сабаби жаҳон бозори талабларига бардош бериш мақсадида тадбиркорлардан янги
инновацион ечим талаб қилиниши билан изоҳлади. Браун фикрига кўра, фикрлаш
дизайни - бу бизнес ва жамоат ҳаётининг барча жабҳаларида бирлаштирилиши
мумкин бўлган ёндашув [Brown,2009]. Бундай ёндашув, бир томондан, фикрлаш
дизайнни узоқ муддатли бизнес стратегиясини ишлаб чиқишда менежмент
воситаларининг бир қаторига қўйишни талаб қилади, бошқа томондан,
дизайнерларнинг жамиятдаги ўзгаришларга таъсир қилиш қобилияти қабул қилинади
[Lockwood, 2009].
Хақиқатан, нуфузли илмий журналларда, шу жумладан “Journal of Product
Innovation Management” ва “Academy of Management Journal” фикрлаш дизайнни
инновацион фаолиятда [Brown and Katz, 2011; Di Benedetto, 2012; Seidel and Fixson,
2013] ва умумий бошқарувда [Gruber, de Leon, George, and Thompson, 2015] асосий
концепцияси сифатида белгилади. Шунингдек, “Journal of Product Innovation
Management” илмий журналида чоп этилган охирги илмий ишлардан бири дизайн
фикрлашнинг концептуал таҳлилига бағишланган [Pietro Micheli , Sarah J. S. Wilner,
Sabeen Hussain Bhatti, Matteo Mura, Michael B. Beverland, 2018].
Росииялик бир қатор олимлар ҳам [Хомутский Д.Ю., Андреев Г.С., 2015;
Гейдерих П.В., 2018; Васильева Е.В., 2015; Гусаков А. А., 2019] фикрлаш дизайннинг
бизнесни бошқаришдаги аҳамияти ва ўрнини ёритиб беришган.
|
| |
