Dastur interfeysi, uskunalar paneli
AutoCAD dasturi dastlab ishga tushirilganda, ishchi muhitda kerakli
panellarni tanlab ekran hududida joylashtirib chiqish tavsiya etiladi.
Panellar ro‘yxatini “Standart asboblar paneli”dagi ixtiyoriy panelning
11
chetgi qismi ustiga sichqonchaning o‘ng tugmasini bosib chiqarish
mumkin. Dastur interfeysi quyidagi tartibda jihozlanadi (5-rasm).
5-rasm. Dastur interfeysi
AutoCAD dasturining ishchi stoliga quyidagi elementlar kiradi:
Birinchi navbatda ekranning eng yuqorigi qismida joylashgan menyular
qatori haqida umumiy ma’lumot beriladi (6-rasm).
6-rasm. Menyular qatori
1) “Файл” – fayllar bilan ishlash menyusi;
2) “Правка” – grafik maydon qismlarini tahrir qilish menyusi;
3) “Bид” – ekranni boshqarish buyruqlarining menyusi. Varaqdan
modellar fazosiga o‘tish, monitor ko‘rsatkichlarini boshqarishda kerakli
asboblar panelini va boshqa buyruqlarni o‘rnatadi;
4) “Bcтaвкa” – ilovadagi va tashqi obyektlarni bloklarga qo‘yishni
ta’minlash menyusi;
5) “Формат” – qatlamlar bilan ishlashni, rang va chiziq turlari, matn va
chiziqlar uslubini, o‘lchamlarini boshqarishni, chizmaning chegaralarini
aniqlash kabi buyruqlarining menyusi;
6) “Инструменты” – ekrandan foydalanishda tizimlarni boshqarish
buyruqlari menyusi. Ular yordamida muloqot oynasidan foydalanib,
chizma ko‘rsatkichlarini o‘rnatish kabi buyruqlar bajariladi;
7) “Рисовать” – turli shakllarni chizish va hajmini o‘zgartirish kabi
buyruqlarni bajaradi;
12
8) “Размер” – o‘lcham qo‘yish va ularning ko‘rsatkichlarini boshqarish
buyruqlari;
9) “Изменить” – chizma elementlarini o‘zgartirish – chizmani va
undagi yozuvlarni tahrir qilish buyruqlari;
10) “Express” – servis xizmatini ko‘rsatish;
11) “Окно” – bir vaqtda foydalanishda bo‘lgan axborotlarni fayldan
faylga o‘tib ularni ochadi;
12) “Справка” – AutoCAD dasturi haqida yangi foydalanuvchilar
uchun to‘liq ma’lumot olinadi.
Standart asboblar paneli asosiy menyu ostida joylashgan. Asboblarning
standart panelida ko‘p foydalaniladigan menyu buyruqlarining maxsus
tugmachalari joylashtirilgan (7-rasm).
7-rasm. Standart asboblar paneli
1) “Новый” – yangi varaq ochish buyruq tugmasi;
2) “Открыть (Ctrl+O)” – mavjud faylni ochish buyrug‘ i;
3) “Сохранить (Ctrl+S)” – faylni xotirada saqlash buyrug‘ i;
4) “Печать (Ctrl+P)” – chizmani qog‘ozga chop etish tugmasi;
5) “Настройки печати” – chizmani chop etishga sozlash;
6) “Публиковать” – “DWF” formatida chop etish;
7) “Поместить в буфер (Ctrl+X)” – chizmadan belgilab olinganlarning
elementlarini buferga joylashtirish;
8) “Копировать в буфер (Ctrl+C)” – tanlab olingan elementlarning
nusxasini olish;
9) “Вставить из буфера (Ctrl+V)” – olingan nusxani mo‘ljallangan
joyga qo‘yish;
10) “Учитывать свойства” – obyekt xususiyatlarini inobatga olish;
11) “Отменить действие” – oxirgi amalni bekor qilish;
12) “Повторить действие” – oxirgi bekor qilingan amalni qayta
tiklash;
13) “Панорама реального времени” – foydalanuvchiga model
fazosini - chizmani qulay joyga siljitish;
14) “Масштаб
реального времени” – ayni vaqtda ko‘rinishlarni
kattalashtirish yoki kichiklashtirish;
15) “Масштаб окна” – ekran masshtabi;
16) “Прежний масштаб” – dastlabki masshtabga qaytish;
17) “Свойства (Ctrl+1)” – xususiyatlar;
13
18) “Дизайн-центр (Ctrl+ 2)” – dizayn-markaz;
19) “Палитры инструментов (Ctrl+3)” – uskunalar palitrasi;
20) “Справка” – ma’lumotnoma;
21) “Менеджер стилей текста” – matn uslublarini boshqaruvchisi;
22) “Управления стилями” – uslublar bilan boshqarish;
23) “Менеджер стилей размера” – o‘lcham uslublari boshqaruvchisi;
24) “Стили размеров” – o‘lchamlarning uslublari;
“Свойства объекта” – Obyekt xususiyatlari paneli (8-rasm).
8-rasm. Obyekt xususiyatlari paneli
1) “Менеджер свойств слоя” – qatlam xususiyatlarini boshqarish;
2) “Создать слой” – qatlam yaratish;
3) “Сделать слой объекта текущим” – obyekt qatlamini joriy
qatlamga aylantirish;
4) “Предыдущий слой” – dastlabki (oldingi) qatlam;
5) “Цвета” – qatlamga rang berish;
6) “Типы линей” – chiziqlarning turlari;
7) “Толщина линии” – chiziq qalinligi.
Dastur ishchi hududining eng pastgi qismida holat qatori joylashgan (9-
rasm).
9-rasm. Xolat qatori
Unda kursorning joriy koordinatalari hamda chizish rejimlarini
yoqish/o‘chirish tugmalari mavjud. Tugmalarning qisqacha vazifalari bilan
tanishib chiqiladi:
“Snap Mode” (Шаговый режим) (qadamli rejim) bog‘lanish
rejimini o‘chirib/yoqadi. Bu amalni klaviaturadagi “F9” tugmasi
yordamida ham bajarish mumkin;
“Grid Display” (Отображение сетки) (to‘rni tasvirlash) ekrandagi
to‘rning tasvirni o‘chirib, yoqadi. Bu amalni klaviaturadagi “F7” tugmasi
yordamida ham bajarish mumkin;
“Ortho Mode” (Ортогональный режим) (ortogonal rejim)
ortogonal rejimni o‘chirib/yoqadi. Bu rejim yoqilganda kursorning
gorizontal va vertikal yo‘nalishlarda surilishi chegaralangan. Bu amalni
klaviaturadagi “F8” tugmasi yordamida ham bajarish mumkin;
14
“Polar Tracking” (Полярное отслеживание) (qutbli kuzatish) –
qutbli kuzatish rejimini o‘chirib/yoqadi. Qutbli kuzatish kursor
yo‘nalishini belgilangan burchak ostida surilishini chegaralaydi, berilgan
biror bir qutbli burchaklarni xayoliy chiziqda yotuvchi nuqtalar
tanlanishini osonlashtiradi. Ana shu tugmaning bosilishi “F10” tugmaning
bosilishiga mos keladi;
“Object Snap” (Объектная привязка) (obyektli bog‘lanish) – ular
bilan ishlashda har xil obyektlarning nuqtalarini tanlash imkonini beradi,
grafikli kursorni aniq harakatini osonlashtiradi. Bu amalni klaviaturadagi
“F3” tugmasi yordamida ham bajarish mumkin;
“Object Snap Tracking” (Объектное отслеживание) (obyektli
kuzatish) – obyektli kuzatish rejimini o‘chirib/yoqadi. Obyektlarni ma’lum
burchaklar ostida yoki boshqa obyektlar bilan ma’lum nisbatda chizishga
yordam beradi. Yoqilgan rejimlarda maxsus vaqtinchalik chiziqlarni avto
kuzatishlar, ko‘rishni aniq bajarishga yordam beradi. Bu amalni
klaviaturadagi “F11” tugmasi yordamida ham bajarish mumkin;
“Allow/Disallow Dynamic UCS” (Включить/выключить
динамическую
систему
координат)
(dinamikali
koordinatalar
sistemasini o‘chirib/yoqish) – dinamik koordinatalar sistemasini o‘chirib,
yoqish. Dinamik koordinatalar sistemasi uch o‘lchovli obyektlar bilan
ishlashga mo‘ljallangan va u biror bir mavjud yuzada vaqtinchalik X, Y
yuzasini tekislash imkonini beradi;
“Dynamic Input” (Динамический ввод) (dinamikli kirish) –
dinamik xulosa rejimini o‘chirib, yoqadi. Dinamik xulosa funksiyasi
buyruqlarni kiritish va buyruqlar qatoridan foydalanilgan holda kursor
hududida ularning ko‘rsatkichlarini tanlash imkonini beradi. Dinamik
kiritish qachon yoqilsa, ma’lumot, kursor yonidagi tasvirlanadigan bildirib
turuvchi, qanchalik qo‘zg‘alishiga ko‘ra dinamik yangilanadi. Qachon
buyruq faol bo‘lsa, bildirib turuvchi foydalanuvchiga ko‘rsatkich
qiymatlarini kiritish uchun joyini ta’minlaydi;
“Show/Hide Lineweight” (Показать/cкрыть толщину линий)
(chiziq qalinligini ko‘rsatish/yashirish) – chiziq tasvirini ularning
qalinligiga mos ravishta o‘chirib, yoqish rejimi;
“Quick Properties” (Краткие свойства) (qisqa xususiyatlar) –
tanlangan obyekt xususiyatlarini tasvirlovchi panelni o‘chirib, yoquvchi
rejim;
“Model or Paper space” (Модель) (model) – varoq va modelni
fazolari oralig‘ida o‘tishga imkon beradi;
15
“Quick View Layouts” (Быстрый просмотр слоев) (qatlamlarni
tezda ko‘rsatish) – uncha katta bo‘lmagan alohida oynalarda hamma
qatlam chizmalarini darhol tasvirlaydi;
“Quick View Drawins” (Быстрый просмотр чертежей)
(chizmalarni tezda ko‘rsatish) – chizmalarni ko‘rsatishni o‘chirib/yoqadi;
“Pan” (Панорамирование) (panoramalashtirish) – rasmni
panoramalashtirish;
“Zoom” (Зумирование) (yaqin, uzoqlashtirish) – tasvirni
uzoqlashtirish yoki yaqinlashtirish;
“SteeringWheel” (Управление колесиком) (g‘ildirak bilan
boshqarish) – “Wheel” g‘ildirak uskunasi yoqiladi;
“ShowMotion” (Показать движение) (harakatni ko‘rsatish) –
“Motion” (harakat) uskunasini yoqadi;
“Workspace switching” (Изменение рабочей области) (ishchi
hududni o‘zgartirish) – ishchi hududni tasvirlash uchun kontekstli menyuni
paydo qiladi;
Uskunalar panelining holatini va oynasini bloklash uchun tugma;
Holat qatorida chizish rejimini o‘chirib yoqish tugmalarining tasviri
kontekstli menyuda o‘rnatiladi (10-rasm);
10-rasm. Qator holatini sozlash kontekstli menyusi
“Clean Screen” (Очистка экрана) (ekranni tozalash) – ekranni
tozalaydi. Uni bosganda barcha uskunalar paneli g‘oyib bo‘ladi, shu bilan
grafik ekranining hududi kattalashadi. Bu funksiya kichik diagonalli
ekranlarda ishlashda foydalidir.
16
Chizish panelidagi “Точка” – nuqta uskunasining tugmasi
yuklangach, muloqotlar darchasida “Nuqtani kiriting” so‘rovi paydo
bo‘ladi. Unga javoban nuqtani ekranda “Sichqon” yordamida kursor
nishoni bilan ixtiyoriy joyga kiritiladi yoki X1va Y1 koordinatalari,
masalan, 55 va 77 kiritib, “Enter” bilan qayd etiladi va ekranda nuqta
belgilanadi. Shunda, nuqta piksel ko‘rinishida bo‘lgani uchun ko‘zga
tashlanmaydi. Shuning uchun, tushuvchi menyular qatoridagi “Формат”
menyusi va undagi “Отображение точек” – nuqta qiyofasi uskunalari
yuklanadi, shunda ekranda nuqtalarning qiyofasi oynasi paydo bo‘ladi (11-
rasm, 12-rasm).
Undan birortasi masalan, aylana ko‘rinishi taklif qilingan 5% da
tanlanadi va “OK” tugmasi yuklanadi. Shunda, ekranda koordinatalari
bilan kiritilgan nuqtalar aylana ko‘rinishida tasvirlanib qoladi. Nuqtani
istalgan qiyofasini keltirilgan oynadan tanlab olish mumkin. Unga rang
berish va o‘rnini o‘zgartirish kesma kabi bo‘ladi.
Chizish panelidagi “Otrezok” – kesma chizish tugmasi yuklangach,
muloqotlar darchasida “Boshlang‘ich nuqtasini kiriting” so‘rovi paydo
bo‘ladi.
Unga javoban, sichqon yordamida kursor nishoni bilan ekranning
ixtiyoriy joyida kesmaning birinchi nuqtasi kiritiladi. Shunda, navbatdagi,
keyingi nuqtasini kiriting so‘rovi paydo bo‘ladi (13- rasm).
11-rasm. Nuqta qiyofasiga kirish 12-rasm. Nuqta qiyofasi uskunalari
17
13-rasm. Chiziqning bog‘lanish nuqtasi
Bu so‘rovga ham dastlabki nuqtaning koordinatalarini kiritgan kabi
kursorni ekranning istalgan joyiga qo‘yib ixtiyoriy o‘lchamdagi chizma
yoki X2, Y2 yoki X2i, U2i koordinatalarini kiritilsa (masalan, 100 mm)
ekranda kesma paydo bo‘ladi.
Muloqatlar darchasida ikkinchi to‘g‘ri chiziqni chizish uchun
navbatdagi nuqtani kiritishni so‘raydi. Bunday nuqtalarni ketma-ket
kiritib, ko‘plab kesmalarni ketma-ket o‘tkazish mumkin. Kesma chizish
buyrug‘idan chiqish uchun “Enter” yoki “ESC” tugmasini ketma-ket ikki
marotaba yuklanadi. Ikkinchi va uchinchi kesmalarni o‘tkazgach, keyingi
so‘rovda, qavs ichida “Замкнуть” – “Birlashtirish” yoki “Отменить” –
“Bekor qilish” qo‘shimcha buyruqlari paydo boladi (14-rasm).
“Замкнуть” – “Birlashtirish” so‘zining bosh harfini terib, “Enter”
yuklansa, oxirgi kesma uchi birinchi kesmaning boshlang‘ich nuqtasi bilan
birlashib qoladi.
14-rasm. Chiziqni bekor qilish yoki birlashtirish
18
Birinchi “По слою” rang berish tugmasi yuklanadi: Shunda standart
ranglar ro‘yxatini taklif qiluvchi darcha paydo bo‘ladi (15-rasm). Agar,
ulardan bo‘lak boshqa rang tanlash lozim bo‘lsa, “Выбор цвета” tugmasi
yuklanadi va boshqa ranglarni o‘ziga jamlagan “Rang tanlash” darchasi
paydo bo‘lib, unda jamlangan turli xildagi ranglar taklif qilinadi (16-rasm).
Bu darchadan tanlangan rangni kursor yordamida yuklab, ketma-ket
ikkita “OK” tugmalari yuklanib, uni standart ranglar ro‘yxatiga o‘tkaziladi.
Shunda, “По слою” o‘rnida yangi rang tartib raqamining yozuvi paydo
bo‘ladi.
15-rasm. Ranglar ro‘yxati 16-rasm. Ranglar raqami
Shunda, kesma chizig‘i tanlab olingan yo‘g‘onlikda tasvirlanib
qoladi. Agar, tanlab olingan yo‘g‘onlik qiymati uchinchi “По слою” so‘zi
o‘rnida yozilgan bo‘lsa, keyingi chiziladigan chiziqlar yo‘g‘onligi tanlab
olingan yo‘g‘onlikda chiziladi. Bu yo‘g‘onlikdan chiqish uchun, tanlab
olingan yo‘g‘onlik yuklanadi va ro‘yxatdan “По слою” so‘zi yuklanadi.
Natijada,
ekrandagi
chiziqlar
kompyuterda
o‘rnatilgan standart
yo‘g‘onlikka o‘tib qoladi.
Ikkinchi “По слою” (Типы линии) chiziq turlari tugmasi yuklanadi.
Bu buyruqdagi chiziq turlarining ro‘yxati taklif etiladi (17-rasm). Agar,
chiziqlarning boshqa turlari kerak bo‘lsa, ro‘yxatning eng pastida
joylashgan “Другой” tugmasi yuklanadi. Shunda, ekranda “Chiziq turlari
dispetcheri”ning darchasi paydo bo‘ladi. Undagi yuqori o‘ng tomonda
joylashgan “Загрузить” qo‘shimcha buyrug‘i yuklanadi. Natijada, darcha
o‘rtasida kompyuterga kiritilgan chiziq turlarining nomi va tasviri taklif
qilinadi (18-rasm).
19
Undan istalgan chiziq turini, masalan “Dosh doot” yoki “Dosh doot 2”
“Sichqon” bilan yuklanadi va “OK” tugmasi bosiladi.
17-rasm. Chiziq turlari 18-rasm. Chiziq nomi
Shunda, derazaning dastlabki ko‘rinishi paydo bo‘ladi va yana undagi
“OK” tugmasi yuklanadi;
Kesma ajratiladi;
“По слою” – chiziq turlari tugmasi yuklanadi va ro‘yxatdan chiziq turi
tanlanib yuklanadi, shunda ekrandagi ajratilgan kesma tanlangan chiziq
turida chizilib qoladi.
| 