|
Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali
|
| bet | 4/4 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 1,23 Mb. | | #111084 |
Bog'liq zuhraIshlatilishi
Sanoatda boshqa metallar bilan qotishmalar holida ishlatiladi. Mis, temir, xrom va boshqa elementlarning nikelli qotishmalari korroziyaga chidamli yuqori mexanik, magnit, elektr xossalarga ega. Shuning uchun Nikel qotishmalari atom reaktorlari qurishda ishlatiladi. Nikelning talaygina miqdori ishqorli akkumulyatorlar, korroziyaga chidamli qoplamalar, quvurlar uchun ketadi. Kimyo sanoatida kimyoviy qurilmalar va katalizatorlar tayyorlashda ishlatiladi.Nikel organizm uchun zarur mikroelementlardan hisoblanadi. Oʻsimlik tarkibida 5,010"5%, quruqlikdagi hayvonlar organizmida l,0-10"6%, dengiz hayvonlari organizmida 1,6104% Nikel boʻladi. Nikel arginaza fermetini faollashtiradi va oksidlanish jarayoniga taʼsir koʻrsatadi.
Nikel birikmalari.
Nikel galogenlar bilan birikib, asosan, digalogenidlar hosil qiladi.
Nikel diftorid, NiF2 — yashilsargʻish tetragonal panjarali kristallar. Suyuqlanish temperaturasi 1452°, zichligi 4,72 g/sm³. Suvda oz eriydi. NiO, NiCl2 yoki nikelning boshqa birikmalariga ftor taʼsir ettirib olinadi. Kimyoviy reaksiyalarda katalizator, tok manbalarida katod, lazer materiallarning komponenti sifatida qoʻllanadi.
Nikel triftorid, NiF3 — KHF2 eritmasini elektroliz qilishda pushti rangli qoldiq koʻrinishida hosil boʻladi. Kuchli oksidlovchi, suvda parchalanib, undan kislorod ajratib chiqaradi.
Nikel dixlorid NiCl2 — yashil rangli trigonal panjarali kristallar. Suyuqlanish temperaturasi 1009°, zichligi 3,54 g/sm³. Suvda yaxshi eriydi. Nikellashda, nikel kukuni olishda, katalizator sifatida, shuningdek, termosezgir boʻyoqlar tayyorlashda ishlatiladi.
Nikel dibromid, NiBr2 — sargʻish jigarrang trigonal panjarali kristallar. Suyuqlanish temperaturasi 963°, zichligi 5,45 g/sm³; gigroskopik, suvda, spirtda yaxshi eriydi. Suvli erit-malaridan yashil rangli geksagidrat NiBr2-6H2O holida ajralib chiqadi.
Nikel diyodit, Nil2 — poʻlat kabi kulrang yoki qora rangli, trigonal panjarali kristallar. Suyuqlanish temperaturasi 797°, zichligi 5,83 g/sm³, gigroskopik, suvda, spirtda yaxshi
eriydi. Geksagidrat Nil2 6N2O koʻk-yashil rangli kristall modda. Nikel bromid va nikel diyodit katalizatorlar va termosezgir boʻyoqlar olishda qoʻllanadi.Nikel oksidlaridan nikel monooksid, NiO toʻgʻrisidagina ishonchli maʼlumotlar bor.
Olinish usuli va holatiga qarab NiO och yashildan toʻq yashil ranggacha oʻzgaradi. a- va R-shakllari mavjud. Kuchsiz asos xossaga ega, suvda erimaydi. 2 valentli nikel tuzlarini 1000—1100° da qizdirish yoki nikelni kislorodli muhitda yoki havoda qizdirish yoʻli bilan olinadi.
Nikel karbonat, NiCO3 — yashil (zichligi 4,39 g/sm³) yoki sariq (zichligi 4,6 g/sm³) rangli kristallar. 300°dan yuqorida parchalanadi. Keramika va shisha ishlab chiqarishda pigment sifatida qoʻllanadi.
Nikel nitrat, Ni (NO3)2 — kub singoniyali yashil kristallar. Qizdirilganda avval 200—250° da Ni (NO2)2 gacha, soʻngra 300—350° da NiO gacha parchalanadi. Nikelli katalizatorlar olishda, metallarni nikellashda, rangli keramika ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Nikel sulfat, NiSO4— romb panjarali och sariq rangli kristall modda. Zichligi 3,65 g/sm³, suvda yaxshi eriydi. Havodan nam yutib asta-sekin yashil tusga kiradi. Suvdagi eritmalaridan romb panjarali zumrad tusli goʻzal kristall tuz — Nikel kuporosi NiSO4 7N2O holida ajralib chiqadi. Toza nikel olishda, galvano-texnikada, metallarni nikellashda ishlatiladi.
Nikel oltingugurt bilan NiS, NiS2, Ni2S2, Ni3S4, Ni6S5, Ni7S6 kabi sulfidlar hosil qiladi. Nikel sulfidlari tabiatda millerit — NiS. xizlevudit Ni3S2, godlevskit Ni7S6, polidimit Ni3S4, voesit NiS2, pentlandit Ni5 x Fe4+vS8 (0
Xulosa
Xulosa qilib aytganda elektr eritish boshqa pirometallurgiya jarayonlaridan fizik-kimyoviy ozgarishlar uchun energiya manbalari olishi bilan keskin farq qiladi. Jarayonlar olib borilishi uchun zarur boladigan harorat elektr energiyasini issiqlik energiyasiga aylantirilishidan olinadigan issiqlik hisobiga ushlab turiladi.Mis va nikel metallurgiyasida ancha ommalashgan shlaklar qatlami boylab otadigan tok hisobiga issiqlik ajralishiga asoslangan ruda-termik pechlari yuqori solishtirma qarshiligiga egaligi bilan ajralib turadi.Bunday pechlar sulfidli, mis-nikel rudalariga qayta ishlashlash, yuqori miqdorda kremnezemga ega bolgan mis kontsentratlarini eritishda shlaklarni elektrotermik birlashtirish jarayonlarida qollaniladi. Elektr pechlarida bolaklangan va kuydirilmagan shixta shlakda eritiladi. Yangi shixtani yuklashda uning malum bir qismi eritmaga yuklanadi, bu namligi bolgan shixta qollanishiga toliq barham beradi. Sovuq nam shixtani eritmaga yuklashda unda har toarafidan shlak bolaklari muzlashi kuzatiladi. Yopiq sigimda shixtani qizdirish(issitish)da suv buglanib chiqa boshlaydi va uning buglari bosimi portlash yuz bermaguncha ortib boraveradi. Ayniqsa, nomuvozanat holatda berilgan shixta ogishi tufayli uning agdarilib ketishi holati xavflidir. Bu sababli ham elektr eritishdan oldin shixta obdon quritilishi zarur boladi.Ammo lekin, tarkibi boy bolgan kontsentratlarni eritishda chegaralanib qoyishi maqsadga muvofiq boladi. CHunki elektr pechida desulfirizatsiya ancha kam(past), qambagal kontsentratlarni eritishda kop miqdorda qambagal shteynlar yuzaga keladi, bu oz navbatida konvertorlarga yuklamani va konvertorlashga sarf-harajatlarni oshirib yuboradi. Shu sababli ham kontsentratlar eritilishdan oldinkopincha kuydirilishga jalb qilinadi.Shu sababli ham kontsentratlar eritilishdan oldin kopincha kuydirilishga jalb qilinadi. Shu sababli ham elektr eritishdan oldin qaynovchi qatlamda kuydirish, aglomeratli kuydirish yoki donabaylarni kuydirish va keyin quritishga jalb etiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Yusupxodjaev A. Xudoyorov M Mettalurgiyada ishlab chiqarish texnalogiyasi
2.Гудима Н. Краткий справочник по металлургии цветнқх металлов. М: Металлургия, 1995.
3.Уткин Н.И. Металлургии цветных металлов. М: Металлургия. 2000.
4.Диомидовский Д.А. Металлургический печи. Москва. 1970.
5.Гудимов Н.В. Технологические расчеты в металлургии тяжелых цветных металлов. М: Москва. 2002.
6.Ванюков А.В. Комплексная переработка медного и никелевого сырья. М: Металлургия. 1998.
7.Кобахидзе В.В. Тепловая работа и конструкция печей цветней металлургия. М: МИСиС.200
|
| |
