Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet145/447
Sana15.07.2024
Hajmi9,47 Mb.
#267669
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   447
Bog'liq
Сборник готовый

Maxkamov Baxtiyor Shuxratovich,
TATU rektori, i.f.d., professor 
О‘ZBEKISTON IQTISODIYOTINI AXBOROTLASHTIRISHNING ASOSIY 
YО‘NALISHLARI 
Axborot jamiyati texnologiyalari yangi iqtisodiyotni shakllantirmoqda. Siyosatchilar, 
ishbilarmonlar va olimlar xalqaro forumlarda uning parametrlari haqida bahslashmoqdalar. «Elektron 
60
60
143
40
132
54
51
42
42
42
40
39
Перу
Чили
Мексика
Чили
Перу
США
США
Монголия Узбекистан Перу


214 
biznes», «virtual hukumat», «raqamli texnologiyalar davlati» tushunchalari allaqachon kundalik 
hayotda qо‘llanilmoqda. Yangi «ilg‘or» texnologiyalarning paydo bо‘lish va ularni joriy etish sur’ati 
muttasil oshib bormoqda. Bularning barchasi jahon iqtisodiyotining uzluksiz davom etadigan inqilob 
davriga kirganligidan dalolat beradi. Yangi g‘oyalar bilan chiqqan, katta axborot oqimini 
boshqarishga tayyor, doimiy о‘zgarishlarga tayyor bо‘lgan kompaniyalar raqobatda g‘olib chiqadi. 
Yangi iqtisodiyot о‘rnini tiklab bо‘lmaydigan tabiiy resurslarning ortib borayotgan 
iste’moliga emas, balki bilimga asoslanadi. Bu esa shuni anglatadiki, moddiy boyliklar va an’anaviy 
resurslar emas, balki intellektual mulk, nou-xau har qanday korxonaning asosiy kapitaliga aylanadi. 
Eng katta foyda ixtirolar va innovatsiyalardan olinadi. Bundan tashqari, texnologik ishlanmalar, 
biznes jarayonlarini tashkil etish va mutlaqo yangi biznes g‘oyalar xuddi shu darajada muhimdir. 
Zamonaviy hayotimizda axborot texnologiyalari ijtimoiy xizmat kо‘rsatishning barcha 
jabhalarida faoliyat yurituvchi barcha turdagi tashkilotlarni boshqarishda qо‘llaniladi. Axborotni 
boshqarish texnologiyalarining eng ustun va aniq afzalliklari tijorat tashkilotlar amaliyotida paydo 
bо‘la boshladi. 
Yangi iqtisodiyotda eksklyuziv ishlanmalar asosida yuqori texnologiyali mahsulotlarni taklif 
qiluvchi kompaniyalar yetakchiga aylanmoqda. Kо‘p millatli korporatsiyalar «miyalar» va g‘oyalar 
uchun haqiqiy ovni boshlagani bejiz emas. Yangi tanlovlar, mukofotlar, grantlar haqidagi e’lonlar 
deyarli har kuni paydo bо‘ladi. Eng yirik korporatsiyalar tadqiqotlarga butun boshli davlatlar 
byudjetlari bilan taqqoslanadigan miqdorlarda sarmoya kiritadilar. 
О‘zbekistonlik olima I.Ye. Jukovskayaning 

Raqamli iqtisodiyot shakllanishi sharoitida 
statistika faoliyatida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish metodologiyasini 
takomillashtirish” mavzusidagi doktorlik dissertatsiya ishida mamlakatimizda raqamli iqtisodiyot 
shakllanishini ifoda etuvchi kichik sonli (11 ta) indikatorlardan iborat asosiy kо‘rsatkichlar ishlab 
chiqilgan. Yangi biznes sohalari – elektron kо‘ngilochar sanoat, shaxsiylashtirilgan axborot 
ta’minoti, masofadan texnik xizmat kо‘rsatish, turli xil biznes xizmatlari, autsorsing paydo 
bо‘lmoqda. Kо‘z oldimizda yangi «о‘rta sinf» tug‘ilmoqda: an’anaviy vositachilar (dilerlar, 
distribyutorlar, sotuvchilar, agentlar) о‘rnini «axborot vositachilari» - ma’lumotlar, axborotlar va 
bilim oqimlari harakatini tashkil etuvchi odamlar egallaydi. 
Tovarlar va xizmatlar о‘rtasidagi, an’anaviy va «virtual» mahsulotlar о‘rtasidagi chegaralar 
yuvilib ketadi. Yaqin kelajakdagi mahsulotlar - bu tovarni ham, xizmatni ham, intellektual tarkibiy 
qismni ham о‘z ichiga olgan «kengaytirilgan mahsulotlar»dir. О‘zbekiston ulkan intellektual va 
texnologik salohiyatga ega. О‘zbekistonlik maktab о‘quvchilari hali ham jahon musobaqalarida: aniq 
fanlar, gumanitar fanlar va biznes g‘oyalari tanlovlarida g‘olib chiqmoqdalar. О‘zbekistonlik 
dasturchilar о‘z mahsulotlarini dunyoning yetakchi mamlakatlariga eksport qilmoqdalar. 
О‘zbekistonda axborot resurslaridan foydalanish bilan bog‘liq sektorda mablag‘lar umumiy 
aylanmasining qiymati allaqachon makroiqtisodiy ahamiyatga ega va xizmatlar sohasining 6,25 
foizini tashkil etadi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining tez rivojlanishi, «axborot 
magistrallari» о‘tkazish quvvatining ortishi tufayli yildan yilga axborotning tobora kattaroq hajmi 
korxonalar, tashkilotlar va alohida kishilarning kengroq doirasida tarqatilishi mumkin bо‘lmoqda, 
lekin texnologik о‘lchamlarning sof texnik о‘sishi ham ma’lumotlarni oddiy uzatishdan jamiyatda 
yangi munosabatlarning о‘rnatilishiga, bilimlarni tarqatishning samarali tizimiga va pirovardida 
«axborot iqtisodiyotidan» «bilimlarga asoslangan iqtisodiyotga» tо‘la ravishda о‘tishni, 
ta’minlamaydi, ya’ni ijtimoiy - munosabatlarning bilimlar va yangi texnologiyalar iqtisodiy 
о‘sishning asosiy omiliga aylanadigan tarzda tashkil etishiga olib kelmaydi. Jadal axborot - 
texnologik rivojlanishni iqtisodiy о‘sishning xizmat kо‘rsatish samaradorligini va kishilar 
farovonligini oshirishning real manbaiga aylantirishga qaratilgan bundan о‘zgarishlar, shubhasiz, 
mamlakat rahbariyati tomonidan say-harakatlarni kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlashda tegishli 
institusional о‘zgarishlarni talab qiladi. 
Xulosa qilish kerakki, О‘zbekiston ixtiro va kashfiyotlarni intellektual mulkka, intellektual 
mulkni kapitalga aylantirishni о‘rganishi kerak. Eng yaqqol kо‘rinib turgan «yangi iqtisodiyoti»dir. 
Bu haqida о‘ylab, 70 yillarning qayg‘uli tajribasini eslash mumkin. 10 yildan ortiq iqtisodiy 


215 
muammolar neft narxining 5 baravar oshishi bilan bog‘liq edi. О‘shandan beri kо‘p yillar о‘tdi va 
neft, kо‘pchilik iqtisodchilar aytganidek, jahon iqtisodiyoti uchun eng muhim xom ashyo bо‘lishni 
tо‘xtatdi. Endi bunday xom ashyo axborotdir. AQShda ushbu hodisaning ta’siri barcha iqtisodiy 
kо‘rsatkichlarni yaxshiladi. Amerika iqtisodiyotining elektron sektori hali ham 8% ni tashkil qiladi, 
ammo u allaqachon mamlakatga umumiy iqtisodiy о‘sishning 35% ini berdi. 

Download 9,47 Mb.
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   447




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish