Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

216 
faoliyat nafaqat ishlab chiqarish strategiyasi, balki mamlakatning iqtisodiy salohiyatini kuchaytirishni 
ham belgilaydi. Xususan, logistika sohasida ham innovatsiyalar asosida moddiy va axborot oqimlari 
harakati yanada jadal ta’minlanmoqda. Bundan tashqari, xalqaro yuk aylanmasini tashkil etishda 
yordam beruvchi transport sohasida ham keng ko‘lamda raqamlashgan, avtomatlashgan zamonaviy 
vositalar qo‘llanmoqda. Davlatlar o‘rtasidagi transport aloqalarini rivojlantirish esa avvaldan 
xalqlarni birlashtirish, iqtisodiyotni rivojlantirish va madaniyatlarni o‘zaro boyitish asosiy 
vositalaridan biri edi. Qadim zamonlardanoq transport yo‘nalishlari davlat daromadlarining asosiy 
manbalaridan biri hisoblanadi. Vaqt o‘tishi bilan transport hayotimizning ajralmas qismiga aylandi. 
Hozirda esa, biz hayotmizning hech bir daqiqasini logistika va transportsiz tasavvur eta olmaymiz. 
Zamonaviy dasturiy taminot vositalarining, raqamli texnologiyalarning mamlakatimizdagi logistika 
va transport tizimida keng qo‘llanilmaganligi, eskilik tarqitining hamon mavjudligi, taminot 
jarayonining optimal tashkil etilmaganligi, logistik kuzatuv tizimining rivojlanmaganligi. Bularning 
deyarli barchasining sabablari va ularga yechim va takliflar ushbu maqoladan ko‘zlangan asosiy 
masaladir. 
Raqamli logistika va uning o‘ziga xos xususiyatlari, logistikada raqamli texnologiyalarni 
qo‘llash masalalari bir qancha xorijlik iqtisodchi-olimlar tomonidan tadqiq qilingan va hozirgi kunda 
dunyo olimlari o‘rstasida qizg‘in mazulardan biri hisoblanadi. Jumladan, o‘zbek olimlari ham juda 
ko‘plab qimmatli fikrlarini bayon etishgan. Yuqoridagi mualliflarning ilmiy izlanishlari tadqiqot 
sifatida tanlanayotgan mavzuga u yoki bu darajada bog‘liq bo‘lsa-da, ularning hech birida logistika 
va transportni mamlakat miqyosida rivojlantirish masalalari tadqiqot obyekti sifatida qo‘yilmagan va 
o‘rganilmagan. Jahon iqtisodiyoti, innovatsiyalar kundan – kunga rivojlanayotgan bir davrda “Yangi 
g‘oyalar Yangi O‘zbekiston” shiori ostida barcha sohalarni tubdan isloh qilish, xususan logistika va 
transport sohasida ham innvovatsiyalarni joriy etish lozim. Masalan, yuklarni yetkazib berishda, turli 
zamonaviy aqilli texnika yutuqlaridan foylangan holda, yukning holati, sifatini belgilangan joygacha 
to‘liq, o‘z vaqtida, tegishli algoritmlar asosida nazorat qila oladigan yaxlit onlayn qobiqni tashkil 
etish. Raqamli logistika va uning o‘ziga xos xususiyatlari, logistikada raqamli texnologiyalarni 
qo‘llash masalalari bir qancha xorijlik iqtisodchi-olimlar tomonidan tadqiq qilingan va hozirgi kunda 
dunyo olimlari o‘rtasida qizg‘in mazulardan biri hisoblanadi. Jumladan, mamlakatimiz olimlari ham 
juda ko‘plab fikrlarini bayon etishgan. Logistika va ta’minot zanjiri tizimida raqamlashtirish tobora 
ortib borayotgan strategik rol o‘ynaydi; katta ma‘lumotlarni to‘plash va tahlil qilish qobiliyati, tezkor 
va ishonchli yetkazib berish imkoniyatlariga ega jismoniy tarmoq bilan birgalikda ma’lumotlarning 
ko‘rinishi va ulanishining yaxshilanishi logistika unumdorligi va ta’minot zanjiri tarmoqlariga 
sezilarli ta'sir ko‘rsatadi. Logistika va ta’minot zanjiri tizimida raqamlashtirishning paydo bo‘lishi, 
qabul qilinishi va namoyon bo‘lishini dekonstruksiya qilish institutsional va sanoat jarayonlari va 
o‘zgarishlari haqida kengroq tushuncha beradi.
Globallashuv, savdo o‘sishi va transportning butun dunyo bo‘ylab tartibga solinishi natijasida 
logistika muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bugungi kunga kelib Ko‘pgina firmalar logistika 
xizmatlarini logistika firmalariga topshirmoqdalar, shunda ular asosiy biznesga e’tiborni qaratishlari 
va xarajatlarni kamaytirish va moslashuvchanlikni yaxshilash imkoniyatlaridan foydalanishlari 
mumkin. Iqtisodiy nuqtai nazardan globallashuv tendentsiyasini turtki beradigan ikkita makro omil 
paydo bo‘ladi (Frankel, 2000). Birinchisi, sodir bo‘lgan tovarlar, xizmatlar va kapital oqimidagi 
to‘siqlarning kamayishi. Ikkinchi omil - bu texnologik o‘zgarishlar, asosan hozirgi yillarda aloqa, 
axborotni qayta ishlash va transport texnologiyalaridagi keskin o‘zgarishlar. Myuller, (2004), Eng 
muhim bo‘g‘in, Internetdan foydalangan holda global IT-ulanishlar tarmog‘i bo‘lgan dunyo axborot 
tizimini yaratish ekanligini takidlaydi. Axborot texnologiyalari tizimi odatdagi va mobil telefon 
tarmog‘i tomonidan sun’iy yo‘ldosh aloqasi orqali qo‘llab-quvvatlanmoqda. Lianguang va Xertz 
(2017) ma‘lumotlariga ko‘ra «Logistika sohasi logistika firmalarining o‘sishi va bozordagi qo‘shilish 
tufayli doimiy ravishda o‘sib boradi. Ba’zi logistika firmalari hatto bugungi kunda dunyodagi eng 
yirik firmalar qatoriga kiradi ”. (1004-bet). Bundan ko‘rinadiki, Internet raqamli logistikaning rivoj 
topishining asosiy omillaridan biri ekanligi takidlanadi.

217 
Yevropa olimlari Flint, Larsson, Gammelgaard va Mentzerning (2011) maqolalariga ko‘ra, 
logistika sohasi orqada qolib ketgan deb hisoblanishining asosiy sabablaridan biri bu “logistika 
tadqiqotlar, innovatsiyalar, zamonaviy kontseptsiyalarning deyarli e’tiborsiz qoldirganligi” dir. 
(p.113) O‘zining texnologik yangilashda davom etayotgan jahon bozori korxonalarni yangiliklarni 
yangi usullarini izlashga majbur qildi. Strategik nuqtai nazardan, tashkilotlar (aniqrog‘i logistika 
tashkilotlari) o‘zlarining raqobatchilariga qaraganda atrof-muhit bilan to‘g‘ri muvofiqlashtirish orqali 
yaxshiroq va tezroq o‘rganishlari kerak. Sanoat kontseptsiyasi rivojlanib borayotganligi sababli 
logistika kontseptsiyasi ham rivojlandi. Logistika sanoati “ishlab chiqaruvchilarning yuqori 
samaradorlikka bo‘lgan talablarini doimiy ravishda oshirish va yuqori darajadagi xizmat ko‘rsatish 
uchun mijozlarning talablarini doimiy ravishda oshirish” ning asosiy xususiyatlarini ishlab chiqishga 
urg‘u berdi ( Maslaric, Nikolicic, Mircetic 2016, bet-511). Amaldagi va kelajakdagi sanoat 
amaliyotiga duch keladigan logistika tashkilotlarining yangi kontseptsiyasini ishlab chiqish zarur. 
Yechim yangi operatsion, tashkiliy va boshqaruv standartida – Internetda bo'lishi mumkin. 
Ushbu fikrlar Benalt Montrevil (Kanada Laval universiteti Iqtisodchi akademigi) ning asosiy g‘oyasi 
hisoblanadi. Ushbu nazariya logistika tashkiloti o'zlarining biznes modellarini raqamlashtirish uchun 
zarurligini ko‘rsatmoqda. Biznes modellarini raqamlashtirish logistika kompaniyalariga o‘zaro 
maqsadga erishish uchun tandemda ishlashga imkon berishi mumkin.
Transport, haqiqatan ham, farqli ravishda import va eksport bozorlarini bog‘lashda muhim rol 
o‘ynaydi, shuningdek, butun dunyoda keng tarqalgan tashkilotlarning ishlarini bir-biriga bog‘lab 
turadi. So‘nggi paytlarda jahon iqtisodiyoti sezilarli darajada o‘zgardi; globallashuv yangi logistika 
“Raqamli logistika” ga o‘zgarishi kun sayin ma‘lum bo‘lib ulgurdi. Globallashuv nafaqat yangi 
bozorlar bilan aloqada bo‘lish imkoniyatini yaratibgina qolmay, balki o‘sha mijozlar ishonchini 
qozonish uchun kurashayotgan nufuzli ishtirokchilar raqobatchilariga ham ta’sir qildi. Bugungi 
kunda yuk tashuvchilar o‘z bizneslarining tashqi ko‘rinishini o‘z mamlakatlari chegaralarini 
o‘zgartirishni va zo‘ravonlik tanlovidan omon qolish uchun xarajatlarini tartibga solishni talab 
qilmoqdalar. Yuk tashish tarix davomida, asosan, farovonlik asosan xalqaro va mintaqalararo savdo-
sotiqqa bog‘liq bo‘lgan insoniyatning muhim faoliyati bo‘lgan. Aslida transport kommunikatsiya, 
xalqaro standartlashtirish va savdoni liberallashtirish bilan bir qatorda globallashuvning to‘rtta 
asoslaridan biri deb nomlangan (Kumar va Hoffmann,). Logistika ta’minot zanjirining boshidan 
oxirigacha axborot oqimlari bilan bog‘liq bo‘lgan tovarlarning birlashishi va saqlanishini anglatadi. 
Logistikada juda ko‘p asoslar mavjud, masalan, tovarlar, materiallarni boshqarish, qayta ishlash 
strategiyasi rejasi va shunga o‘xshash ma‘lumotlarni yig‘ish, saqlash va qidirish, ishonchli va 
iqtisodiy jihatdan foydali transport tizimi integratsiyalashgan logistika. 
Firmalarning global raqobat muhitida samaradorligini oshirish uchun transport va tarqatish 
tizimlariga qo‘shilishining shaffof usullari mavjud. Biroq transport logistika tizimlari qayta 
ishlanmagan materiallar, butlovchi qismlar va tayyor mahsulotlar bozorining ekologik va ishlab 
chiqarish turlariga qarab turlicha bo‘ladi, har xil strategiyalarning asosiy maqsadi mavjud. Umumiy 
maqsad - to‘g‘ri mahsulotni o‘z vaqtida kerakli joyga etkazish, shu sababli saqlash xarajatlari 
kamayadi. Iqtisodiy globallashuv shuni anglatadiki, dunyoda ish bilan bandlik va moliyaviy bozorlar 
birlashib bormoqda. Iqtisodiy nuqtai nazardan globallashuv tendentsiyasini turtki beradigan ikkita 
makro omil paydo bo‘ladi (Frankel, 2000). Birinchisi, sodir bo‘lgan tovarlar, xizmatlar va kapital 
oqimidagi to‘siqlarning pasayishi. Ikkinchi omil – bu texnologik o‘zgarishlar, asosan hozirgi yillarda 
aloqa, axborotni qayta ishlash va transport texnologiyalaridagi keskin o‘zgarishlar. Myuller, (2014), 
eng muhim bo‘g‘ini Internetdan foydalangan holda global IT-ulanishlar tarmog‘i bo‘lgan dunyo 
axborot tizimini yaratish ekanligini takidlaydi. Axborot texnologiyalari tizimi odatdagi va mobil 
telefon tarmog‘i tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Menejmentni rivojlantirish instituti (IMD 
World Competitiveness Center) tomonidan e’lon qilib boriladigan har yilgi jahon raqamli 
raqobatdoshlik reytingida 2020 yil yakunlari bo‘yicha yuqori o‘nlikda AQSH, Sigapur, Daniya, 
Shvetsiya, Gonkong, Shvetsariya, Niderlandiya, Janubiy Koreya, Arab Amirligi, Norvegiya va 
Finlandiya davlatlari yetakchilik qilib kelmoqda. Markaziy osiyo mamlakatlaridan esa birgina 
Qozog‘iston Respublikasi reytingda qatnashgan bo‘lib, 2022-yil yakunlari bo‘yicha 35 o‘rinni 

218 
egallagan. Mamlakatimizda ham so‘nggi yillarda raqamli iqtisodiyotni keng joriy qilish va uni 
rivojlantirish borasida qator chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2018-yil 3-iyuldagi “O‘zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish 
chora-tadbirlari to‘g‘risida” PQ-3832-son Qarori mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotni 
rivojlantirishning “tamal toshi” bo‘lganligini ta‘kidlash joiz. Qarorda respublikamizda raqamli 
iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha bir qator muhim vazifalar belgilab berilgan bo‘lib, ulardan, 
“raqamli iqtisodiyotni yanada rivojlantirish uchun innovatsion g‘oyalar, texnologiyalar va 
ishlanmalarni joriy etish sohasida davlat organlari va tadbirkorlik sub’ektlarining yaqin hamkorligini 
ta’minlash” 8 bugungi kunda o‘ta dolzarb masalalardan bo‘lib qolmoqda.
Raqamli texnologiyalar iqtisodiyotning muhim tarmog‘i hisoblangan transport sohasida ham 
keng qo‘llanilib kelinmoqda. Bunda asosiy e’tibor transport va logistika sohasida xizmat ko‘rsatish 
va texnikalarni boshqarish, mijozlarga xizmat ko‘rsatish kabi jarayonlarni raqamlashtirishga asosiy 
e’tibor qaratilayotgan bo‘lsada, transport sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar amaliyotida 
moliyaviy holati, kreditga layoqatliligi, samaradorlik ko‘rsatkichlarini chuqur tahlil qilish orqali 
ularning faoliyatiga baho berish bo‘yicha raqamli texnologiyalar unchalik yetarli emasligi ma’lum 
bo‘lmoqda. 
Transport sohasini 2021-2023 yillarda yanada rivojlantirish maqsadida amalga oshiriladigan 
loyihalarni moliyalashtirish maqsadida umumiy qiymati 5759,9 mln. dollar investitsiyalar 
o‘zlashtirilishi rejalashtirilgan bo‘lib, bundan 311,8 mln. dollari tijorat banklari kreditlarini tashkil 
etadi. Ushbu jarayonlarni o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirish esa sohada faoliyat ko‘rsatayotgan 
xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy barqarorligi va kreditlarni o‘z vaqtida qaytara olish 
qobiliyatining mavjudligiga bog‘liqdir. Bundan tashqari, transport va loistika xizmatlarini 
ko‘rsatuvchi bir qancha xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini yanada rivojlantirish va yuqori 
o‘sish sur’atlarini ta’minlash ularga ajratilayotgan kreditlar miqdoriga ham bog‘liqdir. Jumladan, 
2020 yilda transport va kommunikatsiya sohasiga respublikamiz tijorat banklari tomonidan 4336,4 
mlrd. so‘mlik kreditlar ajratilganligi ushbu soha korxonalari kreditga layoqatliligini baholashning 
zamonaviy usullarini joriy etishni taqazo etadi. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda milliy 
iqtisodiyotimizning muhim tarmog‘i hisoblangan bank tiziminig roli g‘oyat ulkandir. Zero, 
respublikamizda iqtisodiyotning barcha soha va tarmoqlarini rivojlantirishda bank kreditlari ham 
muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda har bir sohadagi kompaniyalar raqamli texnologiyalarni 
o‘zlashtirmoqda va raqamli transformatsiyaning yangi tendentsiyalari asosida o‘z modellarini qayta 
shakllantirmoqda. Kompaniyalar yangi jarayonlarni taklif qilishda yoki mavjudlarini o‘zgartirishda 
davom etmoqda. Bundan tashqari, yangi kompaniyalar madaniyatini yaratish va hatto iste’molchilar 
va bozorning o‘zgaruvchan ehtiyojlarini, mijozlar talablarini qondirish uchun yangi mijozlar 
tajribasini joriy etish. Xususan, logistika va transport sohasidagi raqamli o‘zgarishlar tarmoq 
kompaniyalariga yangi texnologiyalardan foydalanishga va tobora kengayib borayotgan bozorda 
raqobatbardosh bo‘lishga yordam beradi. So‘nggi yillarda kompaniyalar logistika va ta‘minot 
zanjirini boshqarish vositalari va texnologiyalarida sezilarli o‘zgarishlarga duch kelishdi. 
Kompaniyalar korporativ axborot tizimlarini keng ko‘lamli avtomatlashtirishga o‘ta boshladilar va 
o‘zlarining virtual ma’lumotlar bazalarini shakllantirgan holda elektron tijorat platformalari va 
elektron tijorat xizmatlari ishtirokchilariga aylanishdi. Juda kop Amerika olimlari transport va 
logistika sohasini raqamlashtirishda innovatsiyalarni ahamiyati katta deb bilishadi. Biroq, taniqli Mc 
Kinsey xalqaro boshqaruv konsalting kompaniyasi tahlilchilarining fikriga ko‘ra ma’lumot bu 
logistika sohasini raqamlashtirishda asosiy unsur hisoblanadi va undan foydalanish qobilyati 
kompaniyalarning raqamlashish darajasini ifodalab beradi. Misol tariqasida Amerika Qo‘shma 
Shtatlari logistika bozorini oladigan bo‘lsak, bu bozor hozirda ulkan raqamlashtirishga guvoh 
bo‘lmoqda desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Masalan, Amazon, JB Hunt va Ch kabi yirik yetkazib 
beruvchilar. Robinson o‘z faoliyatida raqamli texnologiyalar, dronlar va bulutli texnologiyalardan 
foydalanadi. Hech kimga sir emaski, u yirik loyihalarni moliyalashtirmoqda. Bularning barchasi 
iste’mol talabini qondirishga qaratilgan sa’y-harakatlardir. Logistika sanoati butun dunyo bo‘ylab 4 
trillion dollardan ortiq daromadga ega bo‘lgan ulkan bozor bo‘lib, elektron tijoratdan tortib ishlab 

219 
chiqarish va yuqori texnologiyalargacha bo‘lgan turli biznes tarmoqlariga ta’sir qiladi. Hozirgi vaqtda 
logistikani raqamlashtirishda bir qator zamonaviy texnologiyalarni joriy etish dolzarb ahamiyat kasb 
etmoqda. 
Yuqoridagi chizma shuni ko‘rsatadiki logistika tizimi bir qancha zamonaviy texnalogiyalarni 
va axborolar oqimi yordamida shakillanadigan murakkab malumotlar bazasi yordamida hosil bo‘lgan 
murakkab bir yaxlit tizim sifatida qaraladi. E’tibor beradigan bo‘lsak, Logistikani raqamlashuvida 
asosiy manbalar bo‘lib, iqtisodiy malumotlar tahlili va va uning internet provayderlarida 
shakillantirilgan maxsus dasturlar tashkil etadi. Bundan tashqari, iste’molchilarga hizmat ko‘rsatish 
sifatini yanada yaxshilash maqsadida, masalan, yuklarni sifatli, o‘z vaqtida, ishonchli, belgilanga 
muddat ichida yetkazdirib berilishini taminlashda turli xil dasturlardan, robototexnika vositalaridan 
hamda dronlardan keng foydalanilmoqda. Mobillik xizmat sifatida (Mobility as a Service-MaaS )
transport xizmatlarining turli shakllarini talab bo‘yicha foydalanish mumkin bo‘lgan yagona mobillik 
xizmatiga birlashtiradi. MaaS operatori mijozning talabini qondirish uchun transport 
imkoniyatlarining turli menyusini osonlashtiradi. MaaS foydalanuvchilari uchun ularning 
harakatchanlik ehtiyojlarini qondirish va individual sayohatlarning noqulay qismlarini va mobillik 
xizmatlarining butun tizimini hal qilishda yordam berish orqali eng yaxshi xizmatni shakllantiradi. 
Boshqacha qilib atganda transport sohasida ko‘plab ishtirokchilar turli xil jarayonlarda o‘zaro 
munosabatga kirishadi. Masalan: Buyurtmachi yuklarni online buyurtirganda, sotib olganda yoki 
yetkazib berilishini ta’minlashda, yukning belgilangan joyga havfsiz yetkazib borlishini monitoring 
qilishda bir vaqtning o‘zida turli xil subyektlar bilan aloqaga kirishadi. Bu aloqani to‘la to‘kis, 
ishonchi bo‘lishini esa raqamli platformalar, integratsion dasturlar va aloqa texnalogiyalari ta’minlab 
beradi. Quyida rasmda anashunday raqamli integratsion mobillik tasvirlangan. 
Maqolaning xulosa qismida mamlakatimiz logistika va transport tizimini tubdan isloh qilish, 
zamonaviy texnika va texnologiyalar, innovatsion g‘oyalar asosida raqamlashtirish bo‘yicha taklif va 
umumiy xulosalar keltirilgan va uni amalga oshirish bosqichlari bo‘yicha tavsiyalar berilgan. 
Logistika va transport sohasi bugungi kunda raqamlashtirish tufayli jiddiy o‘zgarishlarni boshdan 
kechirmoqda. Raqamlashtirish darajasi ko‘p jihatdan operatsiyalar tezligini, aniqligini belgilaydi va 
ta’minot zanjirining moslashuvchanligi va moslashuvchanligini rivojlantirish imkoniyatlarini beradi. 
Bu kompaniyalar va ularning mijozlari uchun yangi istiqbollarga olib keladi: mamlakatimizda 
Innovatsion transport-logistika tizimlarini yaratishda innovatsion transport-logistika tizimlarini 
yagona raqamli platforma asosida shakllantirish bo‘yicha bosqichma-bosqich ishlarni amalga 
oshirish taklif etilmoqda. Ushbu ish bosqichlari maqola mualliflar tomonidan zamonaviy raqamli 
texnologiyalarga asoslangan innovatsion transport-logistika tizimini yaratish uchun asos 
o‘rganilmoqda. 
Bizning fikrimizcha, mamlakatimiz transport-logistika tizimida raqamli platformani o‘rganish 
bo‘yicha quyidagi ishlarni amalga oshirish kerak: 
- innovatsion transport va logistika o‘zaro hamkorligida yetkazib berish zanjirida raqamli 
platformalar uchun yagona kirish nuqtasini yaratish; 
- ta’minot zanjiri ishtirokchilari o‘rtasida transport va logistika ma’lumotlarining samarali 
almashinuvini qo‘llab-quvvatlash; 
- ishtirokchilarga zarur ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash uchun tashqi taqsimlangan
tizimlardan foydalanish imkonini beruvchi transport va logistika sohasida qo'shma innovatsion 
tadqiqotlar uchun talab qilinadigan umumiy standartlar; 
- ta’minot zanjirlari ishtirokchilarini aniqlash va ularning o‘zaro hamkorligini ta’minlash uchun 
tashqi axborot tizimlari, shu jumladan xorijiy tizimlar bilan integratsiya; 
- transport-logistika operatsiyalari bo‘yicha o‘zaro hisob-kitoblarni boshqarishni ta’minlash, raqamli 
platforma ishtirokchilari o‘rtasida transport-logistika sohasini o‘rganishda infratuzilmadan birgalikda 
foydalanish; 
- ta’minot zanjiri ishtirokchilarining raqamli platformalari va yetakchi logistika markazlari bilan 
o‘zaro aloqa qilish uchun texnologik interfeyslarni amalga oshirish. 

220 
Rivojlangan xorijiy davlatlarga nazar tashlaydigan bo‘lsak, yuqorida qayd etilgan jarayonlar 
bundan bir necha o‘n yillar avval to‘liq amalga oshirilganini ko‘rishimiz mumkin. Xususan, AQSh, 
Germaniya, Fransiya, Angliya, Turkiya, Singapur, BAA, Xitoy, Malayziya, Koreya, Yaponiya va 
boshqa mamlakatlarda transport sohasi to‘liq avtomatlashtirilgan. Buning natijasida transport sohasi 
yillar davomida har tomonlama rivojlanib borayotgani, jarayonlar raqamli texnologiyalar orqali 
amalga oshirilayotganini ko‘rishimiz mumkin. Hozirgi kunda ushbu mamlakatlar “Aqlli shahar” 
konsepsiyasi asosidagi sun’iy intellektdan foydalangan holda yangi bosqichga o‘tayotganini 
ko‘rishimiz mumkin. Demak, mamlakatimizni rivojlangan davlatlar qatoriga qo‘ymoqchi bo‘lsak, 
avvalo, har bir sohani alohida rivojlantirish orqaligina muammolarni hal etishimiz, belgilangan 
maqsadlarga erishishimiz mumkin. Transport sohasiga raqamlashtirishni joriy etish bilan bog‘liq 
quyidagi muammolarni ta’kidlash lozim: 
- respublikamizdagi asosiy yo‘lovchi va yuk lokomotivining deyarli barcha hududlarda 
raqamlashtirilmaganligi; 
- aholiga xizmat ko‘rsatuvchi jamoat transporti tizimini yagona ma’lumotlar bazasiga raqamlashtirish 
va barcha hududlarni qamrab oluvchi 3D xaritalar mavjud emasligi; 
- yo‘lovchi va yuk tashish bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar va mijozlar o‘rtasida yagona axborot 
integratsiyasining sustligi; 
Mamlakatda avtomobil transporti, temir yo‘l va havo transportida yagona raqamli platforma 
mavjud emasligi kabi ko‘plab muammolar mavjud bo‘lib, bu raqamlashtirishni yanada jadallashtirish 
zaruriyatini keltirib chiqarmoqda. Joriy davrda va yaqin kelajakda mamlakatimiz transport tizimida 
raqamli infratuzilma, intermodal xizmatlar kabi istiqbolli ishlanmalarning joriy etilishi yo‘lovchi va 
yuk tashish hajmini oshirib, iqtisodiy barqarorlikka sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Chunki, 
mamlakatimizning qulay geografik va tranzit joylashuvidadir. Bizda suv yo‘llarini mavjud emasligini 
va transport faqat quruqlikda ekanini inobatga oladigan bo‘lsak, mamlakatimizda temir yo‘llari va 
avtomobil transportining ahamiyati o‘z-o‘zidan ortib boraveradi va yuzaga keladigan muammolar 
bartaraf etilishi lozim bo‘ladi.

Download 9,47 Mb.