502
Бозор иктисодиёти ислоҳотларини чуқурлаштириш, иқтисодиётни эркинлаштириш ва
мулк ҳуқуқини ҳимоя қилишни мустаҳкамлашга қаратилган
чора - тадбирларнинг амалга
оширилиши мамлакатимизда инвестиция муҳитини яхшилаш ҳамда ҳажми тобора ортиб
бораётган хорижий инвестицияларни жалб қилишда ижобий таъсир кўрсатади.
Миллий иқтисодиётни ривожлантиришда
хорижий
инвестицияларнинг
аҳамияти бениҳоят катта бўлиб, у қуйидагилар билан изоҳланади:
-
биринчидан, хорижий инвестициялар ишлаб чиқаришга
замонавий техника ва технологияларни жорий этиб, экспортга
мўлжалланган маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ривожлантиради;
-
иккинчидан, импорт ўрнини босувчи товар ишлаб
чиқаришни йўлга қўйиш ва бунинг учун хорижий инвестицияларни
иқтисодиётнинг устувор соҳаларига йўналтириш ва пировардида
аҳолининг меъёрдаги турмуш даражасини таъминлаш
имконини
яратади;
-
учинчидан, кичик бизнесни ривожлантириш ва қишлоқ
хўжалиги ишлаб чиқаришини жадаллаштириш орқали ўсиб
бораётган аҳолини иш жойлари билан таъминлайди;
- тўртинчидан, корхоналарнинг эскирган ишлаб чиқариш
қувватларини, моддий-техник базасини янгилайди ва техник қайта
қуроллантиради;
- бешинчидан, табиий ресурсларни қайта ишловчи корхоналарни барпо этишга
кўмаклашади ва ҳ.к.
Бугунги кунда хорижий инвестицияларни янада кенгроқ миқиёсда жалб қилиш, хорижий
инвесторларни ўз маблағларини мамлакат иктисодиёти учун сарфлашга қизиқтириш
мақсадида қонун асосида улар учун имтиёзли молиявий шароитлар яратилган, жумладан:
- хорижий инвесторлар капиталини сақланиши учун
кафолатлар;
-
кўрилган зарарларни қопланиши учун кафолатлар;
-
солиққа тортиш тизимида уларга оид белгиланган имтиёзлар;
-
фойда ва даромадларни хорижга олиб чиқиб кетишнинг эркинлиги;
-
миллий сўмда ва чет эл валютасида олинган фойдаларни ўтказиш ва олиб чиқиб кетиш
имконияти;
- божхона имтиёзларининг мавжудлиги;
- хорижий инвесторларнинг мулклари ва уларнинг
ўзларини хавф-хатарлардан суғуртавий муҳофаза қилиш
тизимини яратилганлиги.
Мамлакатимизда хорижий инвесторлар капиталларининг сақланиши ва ҳимоя
қилиниши қонун томонидан таъминланади. Инвестициялар ва инвесторларнинг бошқа
активлари давлат мулкига айлантирилмайди, реквизиция қилинмайди ва мусодара этилмайди.
Агарда инвестиция давлат мулкига айлантирилса ёки реквизиция қилингудек бўлса, у ҳолда
хорижий инвесторга тегишли компенсация тўланади. Бундай товон инвестиция қилинган
валютада ёки инвесторнинг розилиги билан бошқа валютада тўланади. Товон тўланган вақтга
қадар инвесторнинг фойдасига фоизлар ҳисобланади. Давлат ва маҳаллий валюта
жамғармалари ва захиралари бу товон пулининг манбаси ҳисобланади.
Инвестиция фаолияти
субъектининг инвестиция фаолияти натижасида олинган даромади (фойдаси) солиқлар,
йиғимлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўлангач, унинг хоҳишига кўра реинвестиция
қилиниши ёки бошқа ҳар қандай усулда ишлатилиши мумкин. Инвестицияларнинг қўшимча
кафолатлари ва ҳимоя қилиш чоралари ҳукумат томонидан кафолатлар беришни, инвестиция
лойиҳаларини молиявий таъминлашда кўмаклашишни, махсус солиқ ва тўлов режимини
яратилишини, лойиҳалар амалга оширилишида давлат мониторинги юритилишини ўз ичига
олиши мумкин.
503
Ҳозирги кунда мамлакатимизда фаолият кўрсатувчи хорижий инвестициялар
иштирокидаги корхоналарга амалдаги солиқлар ва божлар юзасидан қатор енгилликлар,
имтиёзлар белгиланган. Ушбу имтиёзларнинг амал қилиши бевосита мамлакатимизда
юритилаётган инвестиция сиёсатининг асосий негизларидан бирини ташкил этиб, ўз ижобий
самарасини бермоқда. Масалан, Республикамизда хорижий инвесторлар ўз ишлаб чиқариш
эҳтиёжлари учун олиб кириладиган мол-мулкидан бож тўлови олинмайди.
Ўзбекистонда мамлакат иқтисодиётига хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш учун
қулай инвестиция муҳитини яратиш ҳукумат ташқи иқтисодий фаолиятини диққат
марказидадир. Хорижий инвестицияларни жалб этиш тадбирларини
амалга оширишда
ҳукумат қуйидаги тамойилларга асосланди:
-ташқи иқтисодий фаолиятни янада эркинлаштириш соҳасида аниқ мақсадни кўзлаб
сиёсат юритиш;
-республика иқтисодиётига бевосита капитал маблағни кенг жалб этишни
таъминлайдиган ҳуқуқий ижтимоий-иқтисодий ва бошқа шарт-шароитларни тобора
такомиллаштириш;
-республикага жаҳон даражасидаги технологияни етказиб бераётган ва иқтисодиётни
замонавий таркибини вужудга келтиришга кўмаклашаётган хорижий инвесторларга нисбатан
очиқ эшиклар сиёсатини юргизиш;
-маблағларни республика мустақиллигини таъминлайдиган, импорт ўрнини қопловчи ва
рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган энг муҳим устувор йўналишда
жамлаш.
Шунингдек, республика иқтисодиётига хорижий инвестицияни жалб этишни
фаоллаштириш учун қуйидагиларни амалга ошириш зарур:
-инвестиция лойиҳаларини малакали экспертлар назоратидан ўтказиш ва мукаммал
тайёрланишига эришиш;
-қўшма корхоналар ва хорижий инвестиция иштирокидаги бошқа турдаги тадбиркорлик
фаолиятини рўйхатдан ўтказишдаги тўсиқларни бутунлай олиб ташлаш.
Мамлакатимизда хорижий инвестицияларни миллий корхоналарга жалб этишда
қуйидаги устувор йўналишларни белгилаш мақсадга мувофиқдир:
-қишлоқ хўжалик маҳсулотларини чуқур қайта ишлаш соҳаларини ривожлантириш;
-минерал хом ашё ресурсларини, шу жумладан, нефть ва газни қазиб чиқариш, қайта
ишлаш бўйича экологик ишлаб чиқаришни ташкил этиш;
-транспорт ва телекоммуникация
инфратузилмасини ривожлантириш;
-иқтисодиётнинг барча тармоқларида илм талаб ва жаҳон бозорларида рақобатбардош
маҳсулотлар ишлаб чиқаришни ташкил этиш;
-туризм соҳасини ривожлантириш, халқаро ва ички туризмнинг замонавий
инфратузилмасини яратишга эришиш ва бошқалар.
