100
Termokonduktometrik
o‟zgartkichning
ishlash
prinsipi
qizdirilgan
termorezistordan suyuqlik va gazga Issiqlik o‟tkazishining turlichaligidan
foydalanishga
asoslangan, bunda suyuqlik va gazda joylashgan uchastkalari turli
haroratga ega bo‟ladi va, demak, turli qarshilikka ega bo‟ladi.
Termokonduktometrik o‟zgartkichlar, odatda, maxsus himoya qoplamali
ingichka simdan tayyorlanadi. Ikkilamchi asbob sifatida
termorezistorda kuchlanish
tushishini o‟lchaydigan asboblar yoki ko‟priklardan foydalanish mumkin.
15.3.Ultratovushli sath o‟lchagichlar
Xozirgi vaktda sanoatda ultratovushli sath o‟lchagichlar keng tarkalmokda. Bu
asboblar boshka asboblarga nisbatan kontaktsizlik, yuqori aniqlik, kichik inertsionlik,
katta diapazonda va agressiv suyuqliklarda ishlatilishi kabi bir qator muhim
afzalliklarga ega. Ammo o‟lchash sxemalarining murakkabligi,
shuningdek, Etarli
darajada ishonchli bo‟lmagani sababli, bu asboblar boshka qo‟rilmalardan
foydalanish mumkin bo‟lmagandagina ishlatiladi.
Ultratovushli sath o‟lchagichlarning ishlash prinsipi suyuqlik, gaz chegarasidan
tovush tulkinlarining kaytish prinsipiga asoslangan. Ultratovush impulsining xavo va
suyuqlik chegarasi sirtidan kaytish kattaliklari akustik qarshilikning keskin farqi
natijasida sodir bo‟ladi.
Impuls ultratovushli tebranishlar generatori 1 dan nurlatgich 2
orqali sathi
o‟lchanayotgan sigimga uzatiladi. Ultratovush tulkinlar o‟lchanayotgan muhitda
tarqaladi va suyuqlik-xavo chegarasida qaytadi. Qaytgan tulqinlar muhitdan teskari
yo‟nalishda utadi, nurlatgich 2 ga uxshash ultratovushli tebranishlar qabul qilgichi 3
ga keladi, u Еrdan ultratovushli impuls kuchaytirgich 4, vakt oraligini hisoblaydigan
qo‟rilma 5 va o‟lchash asbobi 6 ga keladi.
Suyuqlik sathi o‟lchash impulsining yuborilishi
va kaytishi orasidagi
vakt
bo‟yicha aniqlanadi, ya„ni:
,
2
C
H
(15.3)
bunda
Н- suyuqlik sathi;
С- suyuqlikda ultratovushning tarkalish tezligi.
Vaqt o‟lchagichda olinadigan akslangan signalning kechikish vaqtiga
proporsional bo‟lgan o‟zgarmas kuchlanish shkalasi sath birliklarida darajalangan
avtolmatik potensiometrga beriladi. Nurlatgich
sifatida bariy titanat, pezokvarts,
manitostriktsion elementlar ishlatiladi.
Ultratovushli sath o‟lchagichlar 45 mm dan bir necha un metrgacha o‟lchash
diapazoniga ega. O‟lchanayotgan muhit harorati -50 dan +2000 S gacha Еtishi
mumkin. Yul quyiladigan asosiy xato +2,5%.
