Международный
научный
журнал
№
4 (100),
часть
1
«
Новости
образования
:
исследование
в
XXI
веке
»
ноябрь
, 2022
г
905
BOZOR IQTISODIYOTI MODELLARI
Qiyomov Yusuf To‘xtasin o‘g‘li
Xalqaro Innovatsion Universetiti
Iqtisodiyot va aniq fanlar kafedrasi mudiri
Dilmurodov Shohnur Shukir o‘g‘li
talaba
Xujamurodov Ulug‘bek Boxodir o‘g‘li
talaba
Annotatsiya:
Aralash iqtisodiyot modeli — bozor iqtisodiyotining yuksak mehnat
unumi, Bozor munosabatlari bilan birgalikda nobozor munosabatlari haqida, Bozordagi
faoliyat tartibqoidalarini qonunlari, Korporativ iqtisodiyot modeli haqida so‘z boradi.
Kalit so‘zlar
:
Bozor, iqtisodiyot, modell, texnologiya, daromad, subʼyekt, sektor,
bozor xoʻjaligi.
Bozor iqtisodiyoti modellari
— bozor iqtisodiyotining turlari.
Bozor iqtisodiyoti
modellari m.ning iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarga xos boʻlgan aralash iqtisodiyot,
ijtimoiy bozor xoʻjaligi va korporativ iqtisodiyot koʻrinishlari mavjud.
Aralash iqtisodiyot modeli — bozor iqtisodiyotining yuksak mehnat unumi,
neʼmatlar toʻkinchiligini taʼminlaydigan, eng mukammal texnologiya va yuqori malakali ish
kuchiga ega boʻlgan turi. Bu modedda mulkiy xilmaxillik mavjud boʻladi; xususiy mulkning
individual va hissabay shakllari ustuvorlik qiladi, davlat va nodavlat mulki, iqtisodiyotning
davlat va nodavlat sektorlari taraqqiy etadi. Yirik, oʻrta va
kichik biznes muvozanatli
holatda rivojlanadi. Bozor munosabatlari bilan birgalikda nobozor munosabatlari ham
mavjud boʻladi. Bu esa sahovat va xayrehson ishlarining keng rivojlanishiga zamin
yaratadi, raqobat bilan birgalikda hamkorlik aloqalari yuzaga keladi.
Iqtisodiyotni
boshqarishda bozor mexanizmi bilan bir qatorda davlat mexanizmi ham qoʻllanadi.
Mazkur modelga ommaviy farovonlik xos boʻlsada, ijtimoiy tafovutlar cheklanmaydi,
davlat daromadlarni qayta taqsimlashda faol ishtirok etmaydi,
bu vazifalarni bozor
mexanizmi bajaradi. Aralash iqtisodiyot modeli AQSH, Angliya, Fransiyada mavjud.
Ijtimoiy bozor xoʻjaligi modeli — yuksak texnologiyaga va inson omilining kuchiga
tayanib yuqori mehnat unumdorligini, umuman, bozorning toʻkin boʻlishini taʼminlaydi.
Iqtisodiyoti bu modelga tayangan mamlakatda bozor xoʻjaligi
tabiiytarixiy rivoj topadi,
ishlab chiqarish bozor talablariga javoban ish olib boradi, davlatning iqtisodiyotga
aralashuvi minimal
darajada saqdanib qoladi, iqtisodiyot bozor kuchlari taʼsirida
tartiblanadi va toʻla erkinlashgan boʻladi. Mazkur model "iqtisodiy tartib" modeli
hisoblanadi. Bozordagi faoliyat tartibqoidalarini qonunlar belgilaydi,
iqtisodiyot bozor
mexanizmiga buysunadi, davlat iqtisodiyotning oliy xekami sifatida faoliyat koʻrsatadi,
lekin oʻzi bu jarayonda qatnashmaydi. Bu modelda iqtisodiyotning davlat sektoridan koʻra
