Международный научный журнал № 6 (100), часть 2
«Новости образования: исследование в XXI веке» январь, 2023 г
901
MOOC ( MASSIVE OPEN ONLAYN COURSES- OMMAVIY OCHIQ ONLAYN KURSLAR)
Dilmurodova Madina
Andijon davlat pedagogika insituti matematika va informatika yo'nalishi
2-bosqich talabasi
Annotatsiya: Bu maqolada ommaviy ochiq onlayn kurslarning afzalliklari , kamchilik
va imkoniyatlari bilan tanishdik . Va bundan tashqari MOOC platformalarining turlari va
vazifalari haqida bir qancha tushunchalarga ham ega bo'ldik.
Kalit so'zlar: MOOC , onlayn ta'lim , sun'iy intellekt , interfaolik,
Inson borki, bir umr bilim olishga , olgan bilimlarini rivojlantirishga va ular tufayli
egallagan hayotiy tajribalarini boyitishga harakat qiladi. Bu borada MOOC zamonaviy
pedagogik tushuncha va texnologiyalar asosida yaratilgan ommaga mo'ljallangan bepul (
qo'shimcha ravishta pullik funksiya va imkoniyatlari ham mavjud) tizim bo'lib internet
orqali faoliyat yuritadi. 2008-yilda MOOC nomi bilan mutlaqo yangi ta'lim berish
metodikasi shakllandi. Bu atama 2008- yilda Devid Kormier ( University of Prinse Edward)
va Brayan Aleksandr ( National Institute for Technology in Liberal Education ) tomonidan
o'ylab topilgan edi.
MOOC- onlayn ta'lim bozorini rivojlantirish hamda turli pedagogik va biznes
vazifalarni hal etishga qaratilgan zamonaviy masofaviy ta'lim tizimi. Yaqindagina kam
doiradagi foydalanuvchilar bilan MOOC tushunchasi hozirda kundalik hayotimizda tobora
faollashib omma ayniqsa yoshlar orasida mashhur bo'lib bormoqda. Zamonaviy texnika
taraqqiyotining natijasi o'laroq o'quvchilar qo'lida mobil telefon , planshet, noutbuklarning
mavjudligi ularga masofadan turib ta'lim olish imkoniyatlarini beradi.
2012- yilda MIT o'zining birinchi "Sxemotexnika va elektronika" ochiq ommaviy
kursini taqdim etadi. Onlayn kursga yozish esa hech qanday talablarsiz amalga oshirila
boshlandi. Kursda 160 ta mamlakatdan 155 mingdan ziyod foydalanuvchi ro'yhatdan
o'tgan. Bilim sifatida qo'yilgan talabnig qat'iyligidan kusr ishtirokchilaridan atiga 7157
nafarigina Internetda sun'iy intellekt bo'yicha bepul kursni tamimlashga muvaffaq bo'lgan.
MOOCning afzalliklaridan biri Bepul onlayn ta'lim: Kursda o'qish va amaliy
mashg'ulotlarni bajarish uchun mablag' talab etilmaydi . Agar mablag' talab qilinsa ham ,
MOOC kursining xarajatlari kundizgi ta'lim xarajatkari kabi ko'p bo'lmaydi. Onlayn
ta'limning aralash shakli: MOOC masofaviy o'qitish kurslari faqatgina videolar bilan
cheklanib qolmaydi , balki ulardan turli mablag'larga yo'naltiruvchi qo'shimcha murojatlar:
matnli hujjatlar , audiofayllar , ijtimoiy tarmoqlar va forumlardagi muhokamalar ham joy
olgan. Bunday tizim materialni o'zlashtirish darajasini oshiribgina qolmay, balki
o'quvchilarning ma'lumot oqimini boshqarish va zarur bilimlarni mustaqil ravishda olish
qobiliyatini ham rivojlantiradi. Zamonaviy mutaxassisliklar: Onlayn rejimda tashkil etilgan
Международный научный журнал № 6 (100), часть 2
«Новости образования: исследование в XXI веке» январь, 2023 г
902
kurslar esa mehnat bozorida kechayotgan o'zgarishlarni yashin tezligida ilg'ab olmoqda va
aynan bugungi kun talabiga javob beruvchi mutaxassisni tayyorlash uchun o'z o'quv
dasturlarini taqdim etmoqda. Interfaollik: Juda ko'p onlayn kurslarda o'quvchilar bilan
teskari aloqa o'rnatishning imkoni bo'lmaydi. Ulardan farqli ravishda , MOOC
platformalarini kusr o'qituvchisi hamda boshqa o'quvchilar bilan aloqa qilish uchun ko'plab
aloqa kanallarini taqdim etadi . Bundan tashqari MOOCning afzal tomonlari erkin dars
jadvali, foydali aloqalar, tezkor teskari aloqa va baholash : Har bir o'quvchi topshiriqlarni
bajarib bo'lgach, olgan bilimlari qanday baholanganligi deyarli bilinadi. Shu bilan birga ,har
bir onlayn ta'lim oluvchiga imtihonni qayta topshirish yoki testni qayta yechishga
imkoniyat beradi.
Har bir narsaning oq va qora tomoni bo'lganidek onlayn kurslarning ham bir muncha
kamchiliklari ham yo'q emas . MOOC platformalarida bilim olish faqat o'quvchi tashabbusi
bilan amalga oshiriladi va bunday yuqori darajadagi motivatsiya va o'z - o'zini boshqarish
ustuvorlik qilishiustuvorlik qilishi lozim. Shu sababdan , talimning bu turdagi quyidagi
kamchiliklar kuzatish mumkin : Topshiriqni bajarish jarayonini to'liq nazorat qilib bo'lmaydi.
Topshiriqni bajarishga va yakuniy imtihonga o'quvchi shaxsan javobgar hisoblanadi .
Tizimni aldash mumkin lekin bundan kim ziyon ko'radi.
MOOCning asosiy imkoniyatlari :
- o'quv materiallaruni ta'lim oluvchiga optimal variantda taqdim qilish;
- O'qituvchining ishtirokisiz mustaqil ravishda kursdan kursga o'tish;
- Kursdan kursga o'tish usullari, vaqt tanlashning moslashuvchanligi;
- kurs o'qituvchisi va kurs yaratuvchisi rollarining har xilligi;
- ta'lim jamoasining shakllantirish;
- ta'lim oluvchi reytingini shakllantirishga yo'naltirilgan o'yinnig turli elementlari (
nishonlar, mukofat va boshqalar) dan foydalanish;
- baholashnig turli usullari va teskari aloqa tizimidan foydalanish;
- rasmiy va maxsus ta'lim muassasalari doirasida kredit va reyting birliklari tizimini
shakllantirish;
Bugungi kunda MOOC(Massive open onlayn courses)ning keng tarqalgan 2 turi
mavjud:
cMOOCs ( ingl. " connectivity MOOC " - bog'langan MOOC ). Asosiy tamoyillari -
ommaviylik , ochiq ro'yhatdan o'tish , ma'lumotlardan kursni tugatguncha foydalanish ,
ta'lim oluvchilarning teng huquqligi , yani talaba va o'qituvchi -bitta jamoa . Bunday
kurslarda ta'lim oluvchilarnig o'zaro munosabati alohida ahamyat kasb etadi.
xMOOCs (ingl."eXtended MOOC "- kengaytirilgan MOOC ( - nufusli ta'lim muassasalari
tomonidan taklif etilgan ochiq onlayn kurslar. MOOC kurslari ta'lim muassasalari
o'qituvchilari tomonidan ta'lim muassasasi dasturlari asosida yaratilgan va o'qish
belgilangan grafik asosida olib boriladi. Bunday kurslar o'quv jarayonini tashkil etish uchun
juda qulay va ta'lim modeli jihatidan an'anaviy o'qitishga o'xshab ketadi . Kurslarda ta'lim
Международный научный журнал № 6 (100), часть 2
«Новости образования: исследование в XXI веке» январь, 2023 г
903
oluvchilar topshirishi kerak bo'lgan vazifalar , ularning bajarish muddati , kurs oxirida
imtihon belgilangan bo'lib, barcha jarayon o'qituvchi tominidan nazorat qilinadi.
Coursera- MOOC platformasining yuzi hisoblanadi. Platforma 2012- yilda Stenfort
universitetining kompyuter fanlari professor- o'qituvchilar tomonidan tashkil etilgan.
Coursera platformasi birinchilardan bo'lmasada o'qitish strategiyasinig to'g'ri tanlanganligi
hamda tijoratga yo'naltirilganligi bilan bugungi kunda onlayn ta'limda yetakchiga aylandi.
190 dan ziyod ta'lim muassasalari professor- o'qituvchilari mana shu paltforma
resurslari bilan ishlaydi
Udacity(https://www.udacity.com/) Udasuty onlayn kurslari universiteti professorlari
, shuningdek yetakchi soha ekspertkari tomonidan yaratilgan
Udemy- ma'lum bir mavzu bo'yicha amaliy ko'nikmalarini egallash uchun ajoyib vosita
. Udemyda nafaqat bilim olish , balki o'zining darslarini joylashtirish orqali daromat topish
imkoniyati ham mavjud . Shu sababli platformada 20000 dan ortiq kurs va 4mln dan yaqin
foydalanuvchi ro'yjatdan o'tgan .Kurslar pullik va bepul bo'lib, kursni tugatgandan keyin
talim oluvchilarga sertifikat rasmiylashtiriladi.
Edx Garvard va Massachusets texnalogiya insitutlari tomonidan 2012- yilda tashkil
etilgan bo'lib , dunyo bo'yicha barcha talim oluvchilar uchun yuqori sifatli kurslar taklif
etadi. Platformada Massachusets texnologiya insituti tomonidan o'quvchialr uchun
mexanika bo'yicha kurs ochilgan.
Khan Academy - platformasi boshqa MOOClardan farqli ravishda ta'limga interfaolik
va o'yin texnologiyalarini olib kirgan va o'z davrida birinchilardam bo'lgan mashxur loyiha .
Bugungi kunga kelib platforma 36dan ortiq tilda 10mingdan ortiq kichik video darslar
yaratgan . Platformada 19mingdan ziyod interfaol va topshiriqlar joy olgan .Khan Academy
darslari 190dan ortiq mamlakatda o'tiladi va hozirgi kunda 74mln dan ortiq o'quvchi
platformadan foydalaniladi . Asosiy jihati shundaki , paltformada maktab fanlari dasturlari
va ko'plab darslar , shuningdek, farzandlari bilan shug'ullanishi uchun ota- onalarga
mo'ljallangan metodik qo'llanmalar joy olgan.
Content- based MOOCs ( kontentga asoslangan MOOClar) . Bu kursda asosiy
faoliyatni o'qituvchilar olib borishadi . Bu kurslarda ta'lim oluvchilar an ' anaviy baholanadi.
Bunda belgilangan topshiriqlarni bajarishdan tashqari , o'zlashtirilgan bilimlar ham muhum
o'rin tutadi .
MOOClar yaratilganidan buyon shu kungacha ko'plab ijobiy fikrlarni to'pladi hamda
dunyo bo'yicha millionlab masofadan ta'lim oluvchilar armiyasini shakllantirdi.
Quyidagi turli ma'lumotlardan kelib chiqqan holda shuni anglashimiz mumkunki
hozirgi kunda biz yoshlar uchun ko'plab imkoniyatlar eshigi keng ochib berilgan . Bularga
misol tariqaisda ushbu MOOClar yani ommaviy ochiq onlayn kurslarni misol qilishimiz
mumkin . Bunda o'qish istagi bor lekin yetarli mablag'i mavjud bo'lmagan imkoniyati yo'q
insonlar ham foylanishi mumkin bo'ladi ya'ni
Международный научный журнал № 6 (100), часть 2
«Новости образования: исследование в XXI веке» январь, 2023 г
904
MASSIVE (OMMAVIY) geografik o'rnidan qat'iy nazar , chegaralanmagan holda ko'p
sonli bilim oluvchilarni ommaviy ravishda qamrab oladi.
OPEN (OCHIQ) barcha o'quvchikar uchun bepul va ochiq ta'lim. Ochiqliknig asosiy
jihatlari - kurs uchun bepul ro'yhatdan o'tish , ro'yhatdan o'tganlari uchun cheklovsiz
kontent , ta'lim natijalariga erishishning bepul imkoniyatlari
ONLAYN (ONLAYN) masofaviy ta'lim onlayn aloqa vositalari yordamida olib boriladi va
barcha materiallar elektron shaklda taqdim etiladi. Bu MOOCni tashkil etishning texnik
xususiyatlarini ochib beradi , ya'ni kurs internet orqali uzatilgan , o'quv jarayoning barcha
ishtirokchilari bilan tarmoqning o'zaro ta'sirini ta'minlaydi
COURSE (KURS) Umumiy qoidalar , vaqt cheklovlari va belgilangan maqsad asosida
tashkil etilgan bo'lib, uning tarkibidagi materiallar tizimlashtirilgan hamda tartibga solingan
holda taqdim etiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YHATI:
1. Informatika va axborot texnologiyalari
2. https://khanacademy.org - khanacademy MOOCning rasmiy manzili
| 