IV. NAZARIY MATERIALLAR
4.18 – mavzu: GIPERBOG‘LANISHLAR.
Reja
1. Giperbog‟lanish gipermatn texnologiyasining asosi
2. Gipermurojaat tushunchasi
Tayanch iboralar: Giperbog‟lanish, gupermatn, gipermurojaat, html, xujjat, teg, web-sahifa, sayt,
portal, gipermurojaat, atribut.
1. Giperbog’lanish gipermatn texnologiyasining asosi
WWW-sahifasida ma‟lumotlar gipermatnli xujjatlar shaklida olinadi.
Gipermatn boshqa matnli
xujjatlarga yo„l ko„rsatuvchi matndir. Bu esa boshqa matnlarga (bu matnlar qaysi mamlakatning severida
turishidan qat‟i nazar) tezda o„tish va yuklanish imkonini beradi.
Odatda ixtiyoriy matn simvollarning uzun bir qatordan iborat bo„lib, u bir yo„nalishda o„qiladi.
Gipermatn texnologiyasi matnni ko„p o„lchamli shaklda tasvirlashdan iborat, ya‟ni
tarmoq tipidagi
iyerarxik tuzilmadir. Matn ko„rinishdagi material bo„laklarga (parchalarga) bo„linadi. Kompyuter
ekranida ko„rinadigan matinning har bir bo„lagi boshqa bo„laklar bilan ko„p sonli bog„lanishlar
orqali
bog„langan bo„lib, u o„rganilayotgan ob‟ekt haqidagi axborotni aniqlashtirish imkoniyatini beradi va
tanlangan bog„lanishlar bo„yicha bir yoki birnecha yo„nalishda harakat qiladi. Gipermatn bo„laklarga
bo„lingan materialni nochiziq tarmoq shaklda tashkil qilishga ega bo„lib,
ularning har biri uchun
bog„lanishlarning ma‟lum turi bo„yicha boshqa bo„laklarga o„tishlar ko„rsatilgan. Bog„lanishlarni
(aloqalarni) o„rnatishda turli asoslarga (kalitlarga) tayanish mumkin, ammo
har qanday xolda gap faqat
bog„lanayogan bo„laklar ma‟nosining, semantikasining yaqinligi haqida boradi. Ko„rsatilgan
bog„lanishlar izidan borib, materialni o„qish yoki o„zlashtirish tartibi yagona emas, balki ixtiyoriy tartibda
bo„lishi mumkin. Matn o„zining yopiqligini yo„qotib, prinsipial ochiq xolda bo„ladi. Gipermatnga uning
bo„laklari uchun mavjud bog„lanishlarni ko„rsatib yangi bo„laklarni qo„yish mumkin. Matnning
strukturasi buzulmaydi, chunki gipertekstning aprior berilgan strukturasi umuman yo„q.
Shunday qilib,
gipermatn – bu strukturalashtirilmay erkin jamlangan bilimlarni taqdim qilishning yangi texnologiyasi. U
shu bilan axborotlarni taqdim etishning (tavirlashning) boshqa modellaridan farq qiladi.
