Javob: Ikki yoki undan ortiq gapning o’zaro mantiqan va gramatik jihatdan bog’lanishidan hosil bo’lgan supper sintaktik butunlikka matn deyiladi

Download 18.24 Kb.
bet	1/2
Sana	06.04.2024
Hajmi	18.24 Kb.
	#189565

Bog'liq
radiobiologiya, Mirzamahmudov G, Doc2, Жидкие комплексные удобрения, 1, Pútkil jáhan civilizaciyasında pedagogikalıq aksiologiyanıń tutqan, [@english books new] 1000 English collocations in 10 minutes, 3The, 3502c1c7-5c4d-4ae5-8f77-1bc2d91fb002 (4), 234-242 QUYOSH KOLLEKTORLARINING TUZILISHI VA ISHLASH TAMOYILLARI (1), yerkadastr, M T 1, E.S-1-mustaqil-ish, Sharq Tillar fakulteti -fayllar.org, Grade 10 Term 2 BSB 4

1-topshiriq 1.Matn nima? JAVOB: Ikki yoki undan ortiq gapning o’zaro mantiqan va gramatik jihatdan bog’lanishidan hosil bo’lgan supper sintaktik butunlikka matn deyiladi . 2. Matnni boshqa til birliklaridan farqli jihatlari qaysilar? JAVOB: Matnni boshqa til birliklaridan farqli jihatlari quyidagilardir: 1. Grammatika: Har bir tilning o'ziga xos grammatik qoidalari va tuzilmalari mavjud bo'lib, matnni to'g'ri tushuntirish uchun bu qoidalarga rioya qilish zarur. 2. Leksika: Har bir tilning o'ziga xos so'zlar to'plami va ularning ma'nolari mavjud. Bunday o'ziga xos so'zlar va ularning ma'nolari matnning tushuntirilishini o'zlashtiradi. 3. Fonetika: Har bir tilning o'ziga xos ovozlar tizimi va shakllari mavjud. Matnda ishlatilgan ovozlar va ularning tizimlari tilning xususiyatlari bo'lib, matnni tushuntirishda ahamiyatga ega. 4. Tarixiy va madaniy farqlar: Matnlarda ishlatilgan atamalar, iboralar, va nazmlar, o'zaro tarixiy va madaniy aloqalardan kelib chiqadi va matnni tushuntirishda muhim ahamiyatga ega bo'lishi mumkin. 3. Matn hajm va mazmun belgisiga ko‘ra qanday tiplarga bo‘linadi? JAVOB: Matnlar hajm va mazmun belgisiga ko'ra quyidagi tiplarga bo'linadi: 1. Qisqa matnlar: Bu qisqa bo'lgan, odatda bir necha gap yoki gaplar to'plami. Ular o'qitish materiali, maqola sarlavhasi, xabar yoki sharxlar kabi xilma-xil maqsadlar uchun ishlatiladi. 2. O'rtacha hajmli matnlar: Bu turdagi matnlar bir nechta gap paragraflaridan iborat bo'lib, o'rtacha uzunlikda bo'ladi. Ular maqolalar, darsliklar, esseylar, va hikoyalar kabi ko'p qatorda ishlatiladi. 3. Katta hajmli matnlar: Bu matnlar juda uzun va ko'p qatorda bo'lib, turli mavzularni o'z ichiga oladi. Masalan, kitoblar, o'qitish materiallari, akademik maqolalar va qog'ozlar, ilmiy va tajribavi maqolalar kabi. Mazmun belgisi yoki matndagi maqsad va mavzuga ko'ra matnlar turlarga bo'linadi. Masalan, ma'lum bir mavzuni ta'riflash, maslahat berish, muhokama qilish, ya'ni maqsad va mazmuni asosida turli matnlar yaratiladi. 4. Hajm belgisiga ko‘ra matn tiplari haqida ma’lumot bering. JAVOB: Hajm belgisiga ko'ra matnlar quyidagi tiplarga bo'linadi: 1. Qisqa matnlar: Bu matnlar oz hajmli va unda faqat bir necha gap yoki gaplar mavjud. Ular o'qitish materiallari, xabarlar, maqola sarlavhalari va sharxlar kabi xilma-xil maqsadlar uchun ishlatiladi. 2. O'rtacha hajmli matnlar: Bu turdagi matnlar bir nechta gap paragraflaridan iborat bo'lib, o'rtacha uzunlikda bo'ladi. Ular maqolalar, darsliklar, esseylar, va hikoyalar kabi ko'p qatorda ishlatiladi. 3. Katta hajmli matnlar: Bu matnlar juda uzun va ko'p qatorda bo'lib, turli mavzularni o'z ichiga oladi. Masalan, kitoblar, o'qitish materiallari, akademik maqolalar va qog'ozlar, ilmiy va tajribavi maqolalar kabi. Bu turdagi matnlar mavzu bo'yicha to'plangan va odatda qonuniy va o'rganilgan tartibda tuzilgan bo'lib, umuman ko'p qatorda ishlatiladi. 5. Mikromatn va makromatn haqida ma’lumot bering. JAVOB: Mikromatn va makromatn quyidagi ko'rsatkichlarga asoslangan: 1. Mikromatn: - Mikromatnlar qisqa matnlardir, ular odatda bir necha so'z yoki gapdan iborat. - Ular internet saytlarining sarlavhalari, ijtimoiy tarmoqlar, xabarlar, sms xabarlari, va ko'p yozuvlarda ko'rish mumkin. - Mikromatnlarda matnning hajmi juda kam bo'ladi, shuning uchun, odatda tezkor va oddiy til va so'zlar ishlatiladi. 2. Makromatn: - Makromatnlar uzun va ko'p qatorda bo'lib, bir necha juzdan iborat bo'ladi. - Ular maqolalar, romanlar, kitoblar, ilmiy maqolalar va boshqa uzun formatli yozuvlarda ko'rinadi. - Matnni tushuntirish uchun kelgusi mazmun, tafsilotlar va fikrlar kengroq qamrovda beriladi. 6. Abzatsning tashkiliy qismlari va struktural ko‘rinishlari haqida ma’lumot bering. JAVOB: Abzatsning tashkiliy qismlari va struktural ko'rinishlari quyidagi bo'lib keladi: 1. Muvofiqlik: Abzatsning boshlanishi odatda asosiy mavzu yoki fikrga bag'ishlangan so'z yoki gaplar bilan boshlanadi. Bu bir necha so'zdan iborat bo'lishi mumkin va asosiy maqsadni ko'rsatadi. 2. O'rtacha qismi: Bu qisimda asosiy maqsad ko'rsatiladi va uni ta'minlash uchun qo'llaniladigan tafsilotlar, sabablar, masalalar, misollar, va fikrlar keltiriladi. Bu qisim odatda abzatsning markazi bo'ladi. 3. Yakuniy qismi: Abzatsni yopib tugatish uchun ishlatiladi. Bu qisimda asosiy fikr qisqa qayd etiladi yoki oxirgi qarorlar beriladi. Odatda bu qisimda to'liq gap joylashtirilmay, qisqa bo'lishi tavsiya qilinadi. Abzatslar struktural ko'rinishlar bo'yicha turli xil bo'lishi mumkin, ammo odatda quyidagi ko'rinishlar ko'p ko'rinadi: 1. Tuzilish bo'yicha: Abzatslar mavzu bo'yicha tuziladi va har bir abzats o'zining o'zaro aloqasiga ega bo'ladi. 2. Taqsimot bo'yicha: Abzatslar odatda bir necha bo'limga, ya'ni taqsimotlarga, bo'linadi va har bir bo'lim o'zining alohida fikr yoki mavzuni ko'rsatadi. 3. Munozara bo'yicha: Abzatslar munozara shaklida tuzilishi mumkin, bu yerda biror mavzuga doir ko'rsatmalar, sabablarni qo'llash, yoki qarshilik ko'rsatish uchun ishlatiladi. 7. Tema-rematik munosabat tushunchasini izohlang. JAVOB: Tema-rematik munosabat tushunchasi matnning mavzusini va mavzuni tuzishning qanday qilib o'zaro bog'liqlik qilishi haqida ma'lumot beradi. Bu tushuncha mazmunni o'rganishda yordam beradi va matnni tushuntirishda fikrning tuzilishiga yordam beradi. "Tema" matndagi asosiy fikr, mavzu yoki muhim mazmuni ko'rsatadi, o'sha narsani o'rganish va tushuntirishning markazi bo'ladi. "Rematika" esa asosiy fikrning yoki mavzuning qanday shakllantirilgan, tuzilgan yoki qayd etilganligiga havola qiladi. Bu esa asosiy mavzuga taalluqli bo'lgan ma'lumotlar, misollar, tafsilotlar va qo'llanmalar orqali o'rganiladi. Misol uchun, agar bir maqola "Xalqaro moliya tizimida yangi o'zgarishlar" mavzusini aks ettirsin. Unda "Xalqaro moliya tizimi" tema bo'ladi, va u matndagi asosiy mavzuni ko'rsatadi. "Yangi o'zgarishlar" esa rematika bo'lib, bu mavzu bo'yicha batafsil ma'lumotlar, yangilanishlar, istatistik ma'lumotlar, va sabablar keltiriladi. Shundaylik, tema-rematik munosabat tushunchasi matndagi asosiy mavzuni (temani) va uning shakllantirilishini (rematikani) aniqlashda yordam beradi. 8. Ifoda maqsadiga ko‘ra matnning qanday tiplari mavjud? JAVOB: Ifoda maqsadiga ko'ra matnning quyidagi tiplari mavjud: 1. Informativ: Bu turdagi matnlar ma'lumot berish maqsadida yoziladi. Ular faktni tushuntiradi, ma'lumotlarni ta'minlaydi va o'qiganlar uchun yangi bilimlar keltirib chiqaradi. Masalan, darsliklar, maqolalar, xabarnomalar, va qog'ozlar informativ matnlarga misoldir. 2. Persuaziv (iklil): Bu turdagi matnlar o'qigandagi insonni biror fikrga yo'naltirish, fikr-mulohazalarni o'zgartirish yoki biror amalni bajarganlik uchun taqdim etiladi. Reklamalar, maqolalar, siyosiy yozuvlar va ijodiy yozuvlar persuaziv matnlarga misoldir. 3. Ijodiy: Bu turdagi matnlar o'ziga xos, o'ziga mahsus uslub va ko'rinishda yoziladi. Ular muallifning o'zining fikrlari, tajribalari, va ijodiy qobiliyatlari ko'rsatiladi. Romanlar, she'rlar, qissa va dastanlar ijodiy matnlarga misoldir. 4. Ta'limiy (o'qituvchi): Bu turdagi matnlar o'quvchilarga yangi ma'lumotlar o'rgatish va bilimlarini oshirish maqsadida yoziladi. Ular darsliklar, o'qitish materiallari, maqolalar va darslar ta'limiy matnlarga misoldir. Bu turdagi matnlar ifoda maqsadiga qarab tuzilgan va o'zlarining maqsadiga mos ravishda yoziladi. Bu esa matnning qanday maqsadga xizmat qilishi kerakligini ko'rsatadi. 9. Tasvirdagi birlamchi va aloqador xususiyatlar haqida ma’lumot bering. JAVOB: Tasvirdagi birlamchi va aloqador xususiyatlar quyidagilardir: 1. Birlamchi xususiyatlar: - Tasvirning birlamchi xususiyati, tasvirda asosiy mavzuni ifodalashda yordam beradi. - Tasvir birlamchi bo'lganda, u asosiy mavzuni to'liqroq o'z ichiga oladi va o'qigandagi fikrni to'liqroq tushuntiradi. - Birlamchi tasvirlar o'qigandagi tasvirdagi narsani aniqroq va to'liqroq tushuntiradi. 2. Aloqador xususiyatlar: - Tasvir aloqador bo'lsa, uni o'qigandagi insonning diqqatini tortish va tasvirni o'rganish uchun rag'batlantirish osonlashadi. - Aloqador tasvirlar, o'qigandagi o'zini tasvirga o'rnating va tasvirdagi narsani o'qigandagi insonning hayoliy ko'rishini oshiradi. - Bunday tasvirlar ma'noda murakkablik va o'qigandagi o'zini fikrini ifodalashda yordam beradi. Birlamchi va aloqador xususiyatlarga ega tasvir, o'qigandagi fikr va tasavvurlarni kuchaytirishda va tasvirdagi ma'nolarni tushuntirishda muhim rol o'ynaydi. 10. Hissiy ifoda mazmunli matn deb nimaga aytiladi? JAVOB: Hissiy ifoda mazmunli matn, yozuvda avtorning o'zining shaxsiy hissiyoti, o'zining o'zini ifodalash uslubi yoki shaxsiy tajribalari bilan bog'liq matnlar deb aytiladi. Bu turlar odatda muallifning o'zining hissiyoti, o'ziga xos ko'ngil o'ylari, tajribalari, va o'zining dunyoqarashi bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Bu matnlarda avtorni tajribasi, emotsiyalari va tavsifi shakllantiriladi. Hissiy ifoda mazmunli matnlarda muallif o'zning o'zini ifodalash uslubini ishlatadi va o'zining o'zini ifodalash yo'nalishiga e'tibor qaratadi. Bu matnlarda shoirning qalbiy tajribalari, yuragi, o'zini izohlash qobiliyati va shaxsiy o'ylari namoyish etiladi. Bunday matnlar odatda she'rlar, dostonlar, maqolalar, va dastanlar shaklida ko'rish mumkin, va ular o'qigandagi o'zini ehtiyojiga qarab shoirning, muallifning yoki avtorni o'zini ifodalashiga yordam beradi. Download 18.24 Kb.

Download 18.24 Kb.