1. . Optik tolaning optik aloqa tizimidagi o’rniga
tafsiv bering
Javob:
Istalgan aloqa tizimining asosiy vazifasi axborotlarni bir punktdan
boshqasiga uzatishdan iborat. Optik to‘lqin va signallar yordamida axborotlarni m
a’lum m asofalarga uzatishga m o‘ljallangan, boshqacha aytganda, optik signallarni
shakllantirish, qayta ishlash va uzatishni ta'minlovchi
optik qurilmalar va optik
uzatish liniyasi yig‘indisiga optik aloqa tizimi (OAT) deb ataladi. Optik aloqa
tizimlarida axborotlarni uzatish mos keluvchi
axborot signallari bilan
modulyatsiyalangan elektromagnit tebranishlar, yorug‘lik nuri yordamida amalga
oshiriladi, ya’ni yorug‘lik nuri o‘zida elektromagnit tebranishlarni namoyon etadi.
Elektromagnit tebranishlar esa o‘zida o‘zgaruvchan m
agnit va elektr maydonlarni
namoyon etadi, bu maydonlarning tarqahsh yo‘nalishi bir
-biriga perpendikulyar.
Odatda, elektromagnit maydon sinusoidal egri chiziq sifatida tasvirlanadi.
2. Optik aloqa tizimida qo’llaniladigan optik tolalarning qanday turlari mavjud?
Ularga tafsiv bering.
Javob:
Ikki tomonlama tolali optik aloqa tizimini tashkil etishning quyidagi
usullari mavjud:
—
ikki tolali, bir polosali, bir kabelli (to'rt o'tkazgichli, bir polosali,
bir kabelli);
—
bir tolali,
bir polosali, bir kabelli (ikki o‘tkazgichli, bir polosali, bir
kabelli);
—
bir tolali ko‘p polosali bir kabelli yoki to‘lqin uzunligi bo‘yicha
zichlashtirilgan tizimlar.
.3. Tolali optik aloqa tizimlarida optik tolalarning qanday standartlaridan keng
foydalaniladi? Ularga tafsiv bering.
Javob:
Optik tolalarni yagona xalqaro standartga ega qilish uchun ITU-T
birlashtirilgan optik tolali standartni (G standarti) ishlab chiqdi. Optik tolalar
bo'yicha ITU-T tavsiyalariga ko'ra, optik tolalar turlari etti toifaga bo'lingan. Har
bir toifada bir nechta kichik toifalar mavjud.
Ko'p
rejimli
tola
G.651
tolasi
(ko'p
rejimli
darajali
indeks
tolasi)
Yagona
rejimli
tola
G.652
(dispersiyali
bir
smenali
bo'lmagan
tola)
G.653
(dispersiyasi
o'zgargan
tola)
G.654
(uzilgan
tolali
uzunlik)
G.655
(nolga
teng
bo'lmagan
dispersiya
o'zgaruvchan
tola)
G.656
(past
nishabli
dispersiyali
siljish
tolasi)
G.657
(egiluvchan
tola)
.4. Ikki muhit chegarasidagi tekislikka tushgan Yorug’lik nurining tushish va
sinish burchaklari orasidagi bog’lanishni ifodalovchi Snellius
qonuni qanday
munosabat bilan aniqlanadi?
Javob:
Snellius qonuni nurning (yoki, boshqa to‘lqinlarning) bir muhitdan
ikkinchisiga o‘tishidagi sinishi, yoki, boshqacha aytganda, yo‘nalishini o‘zgartirishini
bayon qiladi.
Masalan, yorug‘lik nuri havo orqali o‘tib kelib, shishaga tushganda, u
sinadi va yo‘nalishini o‘zgartiradi. Nur yo‘nalishining o‘zgarishi,
ushbu muhitdagi
to‘lqin
tezligining
farq
qilishi
bilan
bog‘liqdir.
Snellius qonuni
n
1
sin
θ
1
=
n
2
sin
θ
2
formula orqali ifodalanadi. Bu yerda,
n
1
va
n
2
mos
ravishda, birinchi va ikkinchi muhitning nur sindirish ko‘rsatkichini ifodalaydi.
5
. Optik tolaning muhim parametrlaridan biri - sindirish ko’rsatkichining nisbiy
farqi qanday munosabat bilan aniqlanadi?
Javob:
Sindirish ko‘rsatkichining nisbiy farqi munosabat bilan aniqlanadi
.
6
Yorug’lik nurining to’liq ichki qaytish burchagi
uchun miqdoriy munosabat
yozing va uni tafsivlang.
Javob:
Yorug’likning qaytishi sinish koiffitsiyentiturlicha bo’lgan ikki muhit
chegarasi sirtiga tushuvchi yorug’likning o’zi kelayotgan muhitga qisman yoki
to’la qaytishi. Yorug’likning qaytishi quyidgi qonunga bo’y sunadi: tushuvchi
AS nur va ikki muhit chegarasida nurning tushish nuqtasidan chiqadigan CN
normal qaysi tekislikda yotsa qaytgan nur SV ham shu tekislikda yotadi.
Qaytish burchagi tushish burchagiga teng bo’ladi.
7 Apertura burchagi va soniga ta’rif bering.
Javob:
Optik tolaga bir emas, bir necha yorug‘lik nurlarining yig‘masi kirish konusini
hosil qilib tushadi va faqat kritik burchakdan katta
burchak ostida tushgan
nurlargina OT o‘zagi bo‘ylab tarqaladi.Nurlarni tola o‘zagiga maksimal tushish
konusining yarim burchagi
apretura burchagi
—
0aperatura burchagi, kirish
konusi 2operatura burchagi esa
sonli apretura
deyiladi.Optik tolaga bir emas,
bir necha yorug‘lik nurlarining dastasi kirish konusini hosil qilib tushadi va
faqat kritik burchakdan katta burchak ostida tushgan
nurlargina OT o‘zagi
bo‘ylab tarqaladi. Nurlarning tola o‘zagiga maksimal tushish konusining yarim
burchagi apertura burchagi
–
q
a
, sinq
a
kattalik esa sonli apertura deb ataladi
Sonli apertura NA bilan belgilanadi (inglizchadan Numerical Aperture).
8 Pog’onali va gradientli sindirish ko’rsatkichlariga ega bo’lgan
optik
tolalar uchun apertura sonlari qaysi miqdoriy munosabatlar bilan
aniqlanadi?
