|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 49
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
- shaxsiy, tayyorlikni individual va shaxsiy fazilatlarning namoyon bo‘lishi deb hisoblagan
holda, yaqinlashib kelayotgan faoliyatning xarakteriga ko‘ra (K.A. Abulxanova-Slavskaya, V.G.
Ananiev, L.S.Vygotsky, A.N. Leontiev va boshqalar);
- uni vaqtinchalik tayyorlik va mehnat qobiliyati, aqliy funktsiyalarni oldindan faollashtirish,
faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan aqliy zaxiralarni safarbar etish qobiliyati sifatida
ifodalovchi funktsional (E.P. Ilyin, ND Levitov, F. Genov va boshqalar);
- tayyorlikni shaxsning barcha jihatlarining ajralmas namoyon bo‘lishi sifatida
belgilaydigan, bu ularning funktsiyalarini samarali bajarishga imkon beradigan shaxs (AA
Derkach, M.I. Dyachenko, A.I.Mishchenko va boshqalar).
Shuni ta'kidlash kerakki, bu ham o‘qituvchining deontologik tamoyillarga muvofiq kasbiy
vazifalarini bajarishi uchun zarur bo‘lgan mavjud bilim, qobiliyat va mahoratni anglash
darajasidir. Deontologik jihatdan tayyor o‘qituvchi har qanday ta'lim muassasasining o‘quv va
tarbiya jarayoni samaradorligining asosiy shartlaridan biridir. O‘qituvchining deontologik
tayyorgarligi - bu o‘qituvchining ongi, uning bilimlari, qobiliyatlari, mahoratini kasbiy burch
talablariga muvofiq ravishda tarbiyalash faoliyatini amalga oshirishga tayyorligi holatidir. Bu
uning kasbiy ongining rivojlanish darajasini, kasbiy faoliyatda nima borligini anglashini aks
ettiruvchi uning umumiy tayyorgarligining ajralmas qismidir. Boshqacha qilib aytganda, bu
o‘qituvchi shaxsining integral xarakteristikasi bo‘lib, u ilmiy-nazariy, uslubiy va psixologik-
pedagogik tayyorgarlikni, shuningdek kasbiy mahorat va kasbiy ahamiyatga ega shaxsiy
xususiyatlarni o‘z ichiga oladi. Bundan kelib chiqadiki, o‘qituvchining deontologik tayyorgarligini
shakllantirish alohida jarayon emas.
O‘qituvchining deontologik tayyorgarligi uning kasbiy layoqatining rivojlanish darajasi,
qadriyat yo‘nalishlarining ustuvorligi, o‘zlashtirish darajasi va pedagogik axloq me'yorlari,
deontologiya, ijtimoiy hayot qoidalari, Konstitutsiya va boshqa qonun hujjatlariga muvofiqligini
tavsiflaydi.
O‘qituvchining deontologik tayyorgarligi nafaqat pedagogik deontologiyani bilish va
tushunishni, balki uni ta'lim muassasalarining turli sohalarida amalga oshirish bo‘yicha faol
ishlarni ham anglatadi. Natijada, o‘qituvchi deontologik intuitivizmni rivojlantiradi, bunda kasbiy
burch yaxshilikka bog‘liq bo‘lmagan yoki undan oldin mantiqan ustun bo‘lgan tushunchadir
(yaxshilik burchni bajarishdir). Deontologik intuitivizmga ko‘ra axloqiy majburiyatlar ijtimoiy
ehtiyojlarda asosga ega emas, ular o‘z-o‘zidan ravshan, abadiy va o‘zgarmasdir.
Boshqacha qilib aytganda, o‘qituvchining deontologik tayyorgarligi - bu o‘qituvchining
ongning harakatdagi ijobiy kasbiy holati (deontologik ong), keyinchalik uning o‘zini anglashiga
aylanadi. O‘qituvchining o‘zini anglashining namoyon bo‘lishi - bu aks ettirishning paydo
bo‘lishi, uning xulq-atvorining motivlarini anglashi, kasbiy burchni tushunishi. Aks holda uni
o‘qituvchining deontologik o‘zini o‘zi anglashi deb atash mumkin.
O‘qituvchining deontologik o‘z-o‘zini anglash mazmuni quyidagi munosabatlardan iborat:
- "talabaning ruhiy va jismoniy sog‘lig‘iga saibiy ta’sir ko‘rsatmang!" tamoyilining
muqaddasligiga ishonchni ta'minlaydigan yuqori pedagogik madaniyatni shakllantirishga
yo‘naltirish;
- talabalarning ishini, bilimlarini aniq, xolisona baholash qobiliyatida, o‘z va boshqalarning
xatti-harakatlarini tanqidiy baholay olish qobiliyatiga va o‘z harakatlariga o‘z-o‘zini tanqidiy
munosabatda bo‘lishida ifodalagan yuksak adolat tuyg‘usitarkib toptirish;
- nafaqat o‘z kasbiy faoliyatining tor doirasida, balki o‘zaro bog‘liq sohalarda ham umumiy
va maxsus-professional intellektni, eruditsiyani, tezkor axborotni to‘yinganligini shakllantirishga
yo‘naltirish, ehtirosli induksiyani (o‘z g‘oyalari, boshqa odamlarning kayfiyati bilan ifloslanish)
o‘zlashtirish, pedagogik mahorat.
Deontologik ongning shakllanishi o‘qituvchining butun hayoti davomida sodir bo‘ladi.
Shuning uchun, birinchi navbatda, kelajakdagi o‘qituvchi o‘zining shaxsiy qarorlarini to‘g‘ri qabul
qilishga, o‘z-o‘ziga ishonch kabi tyug‘ularni tarbiyalashi kerak, ya'ni u o‘zining qadriyatlar
yo‘nalishlariga muvofiq ongli ravishda harakat qilishiga imkon beradigan o‘z e'tiqodlarini
|
| |
