Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili
. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi ilk bor
1990-yillarda Yaponiya inqirozi davrida yapon professori tomonidan qo‘llanilgan.
1995-yil Yevropada Don Tapskotning “Цифровая экономика: oбeщaние и
oпaснoсть в эпоху сeтeвoйрaзвeдки” asari va 1995-yil Nikolas Negroponte
(Masachusets, AQSh) ning tadqiqot ishida qo‘llanilgan .
Muhokama va natijalar.
Iqtisodiyot - bu xo‘jalik faoliyatini yuritish bo‘lib,
bunda ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishdagi asosiy omil raqamlar ko‘rinshidagi
ma’lumotlar bo‘lib, katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash va shu qayta ishlash
natijasini tahlil qilish yordamida har xil turdagi ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish,
texnologiyalar, qurilmalar, saqlash, mahsulotlarni yetkazib berishda oldingi tizimdan
JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57
www.jmbm.uz VOLUME 3, ISSUE 1 (May) ISSN: 2181-3000
Page 1/7
samaraliroq yechimlar tatbiq qilishdir. Boshqacha qilib aytgancha, raqamli iqtisodiyot
bu onlayn xizmatlar ko‘rsatish, elektron to‘lovlar amalga oshirish, internet savdo,
kraudfanding va boshqa turdagi sohalarni raqamli kompyuter texnologiyalarini
rivojlanishi bilan bog‘langan faoliyatdir. Fikrimizcha raqamli iqtisodiyot – iqtisodiy
resurslar taqchilligi sharoitida raqamli texnologiyalar yordamida amalga oshiriladigan
va boshqariladigan iqtisodiy faoliyat. Har qanday iqtisodiy tizim oldida turgan asosiy
muammo bu resurslar taqchilligi bilan bog‘liq raqamli iqtisodiyotda ham asosiy e’tibor
ushbu muammoni hal qilishga qaratilmog‘i lozim. Tadqiqot metodologiyasi Maqolada
raqamli platformalarning jahon iqtisodiyotidagi o‘rnini o‘rganishda qiyosiytadrijiy
tahlil, yuqori va quyi o‘rinlardagi kompaniyalarning bozor kapitallashuvi, transmilliy
kompaniyalarning raqamli platformalar asosida rivojlanish tendensiyalari tahlilida
statistic matematik, hududlar kesimida Internet qamrovi statistik guruhlash va
taqqoslash usullaridan foydalanildi.
Shuningdek, raqamli iqtisodiyot rivojlanishi asosida internet trafiklaridan
foydalanish holati dinamik tahlil asosida yoritib berilgan. Raqamli iqtisodiyotning
quyidagi afzalliklari ajratiladi:
• mehnat unumdorligini 40 %gacha oshirishi taxmin qilinadi;
• raqamli iqtisodiyot juda katta miqdordagi mashina o‘qishi mumkin bo‘lgan
ma’lumotlarni (raqamli ma’lumotlar) to‘plash,foydalanish va tahlil qilish qobiliyatiga
ega;
• onlayn platformalar orqali sotiladigan yangi ish shakllarining yuzaga kelishi;
• raqamli transformatsiya maxsus xizmatlar uchun savdo infrastrukturasining
o‘zgarishi;
• sanoat mahsulotlarieksporti endilikda AKT mahsulotlari va xizmatlariga
bog‘liq bo‘lib qolmoqda;
• raqamli iqtisodiyot juda qisqa vaqt ichida ulkan boyliklarni keltirib chiqardi,
ammo bu boylik oz sonli shaxs, kompaniya va mamlakatlar atrofida to‘plangan.
Amaldagi siyosat va qoidalar asosida ushbu traektoriya davom etishi mumkin, lekin
bu tengsizlikning kuchayishiga olib keladi. Shu bilan birga ushbu iqtisodiyotning
ayrim ziddiyatli tomonlari ham mavjud. Ular quyidagilar:
• yangi texnologiyalar, ayniqsa sun’iy intellekt, muqarrar ravishda mehnat
bozorida katta o‘zgarishlarga olib keladi, jumladan, ba’zi tarmoqlarda ish o‘rinlarining
yo‘qolib ketishi va boshqalarida keng miqyosda imkoniyatlar yaratilishiga olib keladi;
• raqamli iqtisodiyot bir qator yangi va turli xil ko‘nikmalar, ijtimoiy himoya
siyosatining yangi avlodi, ish va bo‘sh vaqt o‘rtasidagi yangi munosabatlarni talab
qiladi;
• raqamli iqtisodiyot, shuningdek, kiberxavfsizlik buzilishlaridan tortib
noqonuniy iqtisodiy faoliyatga ko‘maklashish va shaxsiy hayotning maxfiy
tushunchalariga qadar yangi xavflarni keltirib chiqaradi.
Raqamli iqtisodiyot deyarli hamma narsaga oid juda katta miqdordagi mashina
o‘qishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni (raqamli ma’lumotlar) to‘plash, foydalanish va
tahlil qilish qobiliyatiga asoslangan holda katta tezlikda rivojlanishda davom etmoqda
Masalan, Global Internet Protokol (IP) trafigi, ma’lumotlar oqimi uchun proksi 1992-
JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57
www.jmbm.uz VOLUME 3, ISSUE 1 (May) ISSN: 2181-3000
Page 1/8
yilda kuniga 100 gigabaytdan (GB) 2017- yilda sekundiga 45000 Gb dan oshdi va
dunyo faqat ma’lumotlarga asoslangan iqtisodiyotning dastlabki kunlaridadir. Shu
yo‘sinda 2022-yilga kelib global IPtrafik sekundiga 150,700 Gbaytga yetkazilishi
prognoz qilinmoqda (1-rasm).
|
