ularning ulushi Yuqorida keltirilgan zaifliklar natijasida turli ma’lumotlarni
hujumchilar tomonidan qo‘lga kiritish maqsad qilingan (7.4-rasm).
19%
55%
26%
Yuqori
O‘rta
Past
84
53
45
37
29
13
13
5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
А6 - Xavfsizlik sozlanmalarining noto‘g‘riligi
A7 - XSS (Cross-Site Scripting) zaifligi
A2 - Nojoiz autentifikatsiya
А5 - Nojoiz ruxsatlarni nazoratlash
A1 - In'eksiya
А9 - No'malum zaifliklar bilan bog‘liq
muammolar
А3 - Maxfiy ma'lumotning oshkor bo‘lishi
А4 - XXE (XML External Entities) zaifligi
182
7.4-rasm. Zaifliklar natijasida qo‘lga kiritishga mo‘ljallangan ma’lumotlar Dasturiy vositalardagi mavjud tahdidlar, odatda, dasturlash tillari
imkoniyatlari bilan belgilanadi. Masalan, nisbatan quyi dasturlash tillari
dasturchidan yuqori malakani talab etgani bois, ularda ko‘plab xavfsizlik
muammolari paydo bo‘ladi. C# va Java dasturlash tillarida ko‘plab
muammolar avtomatik tarzda kompilyasiya jarayonida aniqlanganligi
sababli, C yoki C++ dasturlash tillariga nisbatan, xavfsiz hisoblanadi.
Odatda zararli dasturiy vositalar ikki turga bo‘linadi:
–
dasturlardagi zaifliklar (atayin yaratilmagan);
–
zararkunanda dasturlar (atayin yaratilgan).
Birinchi turga, dasturchi tomonidan yo‘l qo‘yilgan xatolik
natijasidagi dasturlardagi muammolar misol bo‘lsa, ikkinchi turga
buzg‘unchilik maqsadida yozilgan maxsus dasturiy mahsulotlar
(masalan, viruslar) misol bo‘la oladi.
Dasturiy vositalarda xavfsizlik muammolarining mavjudligi
quyidagi omillar orqali belgilanadi:
–
dasturiy vositalarning ko‘plab dasturchilar tomonidan yozilishi
(komplekslilik);
–
dasturiy mahsulotlar yaratilishida inson ishtiroki;
–
dasturchining malakasi yuqori emasligi;
–
dasturlash tillarining xavfsiz emasligi.
Dasturiy vositalarning bir necha million qator kodlardan iborat
bo‘lishi xavfsizlik muammosini ortishiga sababchi bo‘ladi (7.1-jadval).
Boshqacha aytganda, katta hajmli dasturiy vositalar ko‘plab dasturchilar
tomonidan yoziladi va yakunida biriktiriladi. Dasturchilar orasidan
47
31
14
6
2
Shaxsiy ma'lumotlar
Foydalanuvchi ruxsati
Foydalanuvchi identifikatori
Sessiya IDlari
Ilova ochiq kodi
183
bittasining bilim darajasi yetarli bo‘lmasligi, butun dasturiy vositaning
xavfsizligini yo‘qqa chiqarishi mumkin.
7.1 – jadval
