|
Kichik biznes va tadbirkorlik subyektlari marketing faoliyatini tashkil etishBog'liq SIES0419SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
79
o‘rinbosari bajaradi. Marketing ishlari bilan birga bir nechta vazifalarni (hisobchi,
menejer, texnolog, ta’minotchi va boshqa) olib borishadi. Bu rahbarlarning asosiy
qismi oliy, o‘rta-maxsus ma’lumotga ega bo‘lsalarda, mutaxassisliklari bo‘yicha
muhandistexnologdirlar. Ulaming ayrimlari hatto “marketing” so‘zining mazmuni
haqida tushunchaga ega emas. Kichik korxonalarning aksariyat qismida 25
tagacha ishchi va xizmatchilar bo‘lib, ularning qariyb 90%i bevosita ishlab
chiqarish ishtirokchilari hisoblanadi, qolgan qismi esa, bu jarayonda bilvosita
qatnashadi. Kadrlar soni qancha kamchilikni tashkil etsa, korxonaning rahbari
ham xo‘jalik operatsiyalarida to‘g‘ridanto‘g‘ri qatnashishiga to‘g‘ri keladi.
Ularning asosiy qismi, tashkil etilganiga ko‘p vaqt bo’lmagan va biznesni endi
tashkil qilayotgan korxonalardir. Xodimlarining aksariyati bir-birining o‘rnini
bosa oladigan malaka, tajribaga ega, mehnat taqsimoti va ixtisoslashish
chuqurlashmagan, turli darajadagi masalalarni hal qilishni asosan, rahbar o‘z
zimmasiga oladi. Ishlab chiqarish miqdorini belgilash, ta’minot, boshqarish,
mijozlarni jalb qilish va sotish ishlari ham korxona rahbarining asosiy vazifalariga
kiradi.
Korxonada ishchilar sonini oshishi va faoliyatining kengayishi jarayoni mehnat
taqsimotining chuqurlashishiga, o‘z navbatida, har bir xodim yoki ishchi alohida
bajaradigan funksiyaga ega bo‘ladi. Shaxsiy tarkibi 25 ta va undan ortiq bo‘lgan
korxona larda xuddi shunday jarayon kuzatiladi. Ularda ishlab chiqarish
jarayonini boshqarish, hisobni olib borish, ta’minot, sotish ishlari alohida
shaxslarga yuklanib, rahbar esa, umumiy nazoratni o‘rnatadi. Shunday bo‘lsada,
korxonalarda marketing bo‘yicha shtat yoki bo‘lim tashkii qilinmaydi. Demak,
adabiyotlarda keltirilgan tamoyillarga va shakllarga asoslangan, marketing
xizmatlarini tashkii etishni korxona larga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tatbiq etib bo‘lmaydi.
Shu boisdan, korxonalarga nisbatan marketingni tashkii qilishning o‘ziga xos
tamoyilini taklif etish tabiiy zaruratdir. Bundan tashqari marketingni loyihaviy
(vertikal) yoki matritsali tashkiliy shakllarini ham korxonalarga tatbiq etish amri
mahol. Chunki, bunday shakllarda bir nechta marketolog mutaxassislar, ko‘proq
moddiy va moliyaviy resurslar talab qilinadi. Korxonalarda esa, bunday
imkoniyatlar mavjud emas. Shu sababli, ularga xos marketingning tashkiliy
shaklini ham ishlab chiqish lozim. Ulaming xususiyatlarini hisobga olgan holda,
marketing xizmatlarini tashkiliy tamoyili va shaklini ishlab chiqib, yangi modelini
tuzish lozim.
Taklif etilayotgan model: KBSlarni shaxsiy tarkibining kamligi; ishlab chiqarish
hajmining kichikligi; rahbar va xodimlarning ish bilan band vaqtlarining rejimi va
boshqalar hisobga olingan holda tuzilgan. Ya’ni, KBS da xodimlami bir nechta
|
| |
