Neftni haydash. Tabiiy neft tarkibida hamma vaqt suv, mineral tuzlar va turli hil
mexanik aralashmalar bo’ladi. Shuning uchun neftni haydashdan oldin suv, tuz va boshqa
aralashmalardan tozalash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Laboratoriyada neftni haydash yo’li bilan birin-ketin
fraksiyalarga ajratib, neft
mahsulotlari olinadi. Bu usulni sanoatda tadbiq etib bo’lmaydi.
Bu usul juda unumsiz,
ko’p mablag’ sarflanadi va uglevodorodlarni molekulyar
massasiga mos holda
fraksiyalarga aniq ajratib berolmaydi.
Neftni uzluksiz ishlaydigan naysimon asboblarda haydash usulida haydaladi.
Qurilma ikkita asosiy qurilmadan – neft qizdiriladigan
naysimon pech va
dektifikastiyalash kolannasidan iborat; bu kolonnada neft fraksiyalarga (distillyatlarga) –
qaynash haroratlariga qarab, ayrim uglevodorodlar aralashmasiga benzin, ligroin, kerosin
va boshqalarga ajraladi. Naysimon pechning ichida U
shaklidagi uzun turboprovod
joylashgan. Pech mazut yoki gaz yoqib qizdiriladi. Turboprovoddan neft to’xtovsiz o’tab
turadi. Turboprovodda neft 320–350
0
S ga gacha isib, bug’ va suyuqlik aralashmasi holida
rektifikastiyalash kollonasiga tushadi.
1.2–jadval
Neftni haydash natijasida olinadigan asosiy fraksiyalar
Fraksiyalar
Fraksiyalarning
qaynash chegarasi
0
S
Uglevodorodlar
molekulasidagi uglerod
atomlarining soni
Benzin
20 – 200
4 –12
Kerosin
175 – 275
9 –16
Gazoyl
200 – 400
15 – 25
Surkov moylari
300 dan yukori
(vakuumda haydaladi)
20 – 70
1.3–jadval
Termik kreking gazlarining tarkibi (massa foizlarda)
Modda
%
Metan
14
Etan
15
Propan
20
Butanlar
10
Etilen
4
Propilen
11
Butilenlar
10
Yukori uglevodorodlar
16
Jami
100
1.4–jadval
Katalitik kreking gazlarining o’rtacha tarkibi (massa foizlarda)
Modda
%
Modda
%
Vodorod
1,2
n–butilenlar
13
Metan
6,5
izobutilen
13
Etilen
1,7
n– butan
6,5
Etan
5,5
n–aminlar
5,75
Propilen
11
izoaminlar
1,2
Propan
12
pentanlar
23
Izobutilen
1,3
