|
Oltingugurtning aylanma harakati
|
| bet | 7/8 | | Sana | 13.01.2024 | | Hajmi | 113 Kb. | | #136821 |
Bog'liq Geotizmlar modda va energiya migratsiyasiOltingugurtning aylanma harakati. Oqsilning zaruriy komponenti bo`lgan olyingugurt biologik jarayonlarda muhim ahamiyatga ega. Oltingugurtning global aylanishi gazsimon, suyuq va quyuq holatdagi komponentlar ishtirok etadiganturli biotik va abiotik jarayonlarning xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Ayniqsa quruqlik yuzasining okean va atmosfera bilan oltingugurt birikmalari almashuv jarayonlari juda muhim. Asosiy biogen elementlar(С, О, S, Р, Б)ning barcha global biogeokimyoviy aylanishlaridan oltingugurt aylanishi inson faoliyati tufayli ayniqsa kuchli buzilgan. Yoqilg`I qazilmalar, birinchi navbatda ko`mirning yo`qilishi tufayli hosil bo`ladigan oltingugur oksidining emissiyasi (SO2 ) eng muhim antropoghen ta’sirdir. Bu gazning jahon bo`yicha emissiyasing 90 % ga yaqini Shimoliy yarim shar uchun xos. Oltingugurtning antropogen hajmi tabiiy hajmiga nisbatan ikki baravar ko`p.
jadval.GEOGRAFIK QOBIQDA MODDALAR AYLANMA HARAKATINING TEZLIGI
1. BIOMASSANING TIKLANISHI
(B.G. Bogorov (1970), L.Y. Rodin va b. (1970) va A.M. Ryabchikov (1972) bo`yicha)
Biomassa turlari
|
Umumiy zahira (t)
|
Har yillik mahsuldorlik (t)
|
Yangilanish davri (yil)
|
Yerning jami biomassasi
Jami biomassa
Quruqlik fitomassasi
Quruqlik fitomassasi (sof o`sish bo`yicha)
O`rmonlar
Quruqlik zoomassasi
Fitoplankton
Zooplankton
Fitobentos
Zoobentos
Nekton
Okean zoomassasi
|
n x 1012
2,42 x 1012
2,4 x 1012
2,4 x 1012
1,96 x 1012
1,65 x 1010
1,5 x 209
2,5 x1010
0,2 x109
1010
1010
3,25 x 1010
|
n x 1011
2,32 x 1011
1,72 x 1011
1,6 x 1010
8,4 x 1010
6,6 x 1010
5,5 x 1011
5,3 x 1010
0,2 x 109
3,0 x 109
0,2 x 109
5,62 x 1010
|
7 – 8
10
14
150
23
1/4
1/366 (1 kun)
2/5
1
3
5
3/5
|
2 . BIOGEN AYLANMA HARAKAT
(A.G. Isachenko (1979) bo`yicha)
Modda
|
Umumiy zahirasi (t)
|
Yillik fiksatsiya yoki organizmlar tomonidan ajratilishi (t)
|
To`liq aylanishi uchun zarur bo`lgan vaqt (yil)
|
Atmosfera CO2 (fotosintez yo`li bilan)
Okean uglerodi (fotosintez
yo`li bilan)
Kaustobiolitlarning uglerodi (fiksatsiya hisobiga)
Kaustobiolitlarning uglerodi (ko`milib qolishi hisobiga to`planishi)
Troposferaning erkin kislorodi (fotosintezda ajralishi orqali)
Okean suvi (fotosintezda parchalanishi orqali)
Okean suvi (transpiratsiya orqali)
Troposferaning erkin azoti (fiksatsiya hisobiga)
|
2,3 x
1012
3,8 x
1013
6,4 x
1015
6,4 x 1015
1,2 x 1015
1,4 x 1018
1,4 x 1018
3,8 x 1015
|
(1,5-3,0) x
1011
(0,5-1,0) x
1011
(0,5-1,0) x
1011
(0,5-1,0) x 109
(1-3) x 1011
n x 1011
3,5 x 1013
(4 – 8) x 108
|
8 – 15
380 – 760
60x 103 –
130x103
6 x 106 - 13 x 106
4 000 – 12 000
(5 – 10) x 106
40 000
|
|
| |
