.3. Ma’lumotlar magistrali, interfeyslarni o’zgartirgichlari

Magistrallar adresining shinalarini soni uzatilayotgan adreslar kodining razryadlari bilan 
mos tushadi. Agarda 16-
razryadli kod ishlatilgan bo’lsa, u holda sistemaga 2
16
=65536 ta adres 
ishlab chiqishga ruxsat beriladi. 
Qiymatlar magistrali. MP, OXQ, tashqi xotira qurilmalari (TXQ) va displey qiymatlarni 
uzatishi yoki qabul qilishlari mumkin. Boshqa qurilmalar faqatgina qiymatlarni qabul qilishi 
(DXQ) yoki uzatishi mumkin (pechat qiladigan qurilma). Sistemaning hamma imkoniyatlarini 
ta’minlash uchun qiymatlar magistrali ikki tomonga yo’nalgandir. Qiymatlar magistralining 
razryadligi MP ning razryadligi bilan aniqlan
adi va 2, 4, 8, 16, 32 bitga teng bo’lishi mumkin. 
Agarda MP da ikkilangan razryadli qiymatlar qayta ishlanayotgan bo’lsa, u holda ikkilangan so’z 
ikkita davrda uzatiladi, ya’ni bu yerda vaqtincha mul’teplekslash amalga oshiriladi. 
Boshqaruvchi magistral. MP va ayrim kirituvchi-chiqaruvchi qurilmalarning shinalari 
qurilmalarning amallarini aniqlash va sinxronizasiyalash vazifasini bajaruvchi boshqaruvchi 
xabarlarni ishlab chiqadilar. Bu xabarlar boshqaruvchi magistrallar (BM) deb ataluvchi bir 
tomonga yo’nalgan shinalar to’plami orqali uzatiladi. Elektron sistemasidagi hamma 
boshqaruvchi xabarlar sistemali sinxronizasiyalash xabarlari bilan moslashtirilgan. Bu xabarlar 
KIS kristalining ichidagi har xil qurilma va bloklar hamda boshqa qurilmalarning ishlashining 
boshlanishini (tutashini) va ketma-ket
ligini aniqlab turadi (ko’rsatadi). 
Sinxronizasiyalangan impul’slar ketma-ketligini chiqarib turish uchun asosan tashqi yoki 
ichki kvartsli generator qo’llaniladi. Mikroprotsessor chiqarib beradigan sinxronizasiyalangan 
xabarlar bitta, ikkita va ko’p fazali bo’lishlari mumkin. 
Har bir MP o’zining noyob bo’lgan boshqaruvchi xabarlariga egadirlar. Shunga 
qaramasdan asosan hamma MP lar umumiy xabarlarga egadirlar. 
Bu umumiy 
xabarlarning ichida boshqaruvchi pul’tda ishlab chiqiladigan "Nolga 
Keltirish" 
– kirish xabaridir. Bu xabar MP ning ichki registrlarini hammasini "nolga" keltiradi va 
programmadagi buyruqlarni ketma-ket bajarilishini aniqlovchi buyruqlar sanagichini 
programmadagi buyruqning birinchi adresi bilan yuklaydi. 

3.2-rasm. Uchta qiymatlar registrlarini umumiy magistralga ulanish sxemasi
3.1-jadval 
Rzp 
RV 
RU“0” 
Chiqish holati 
Ø 
1 
1 
Q
0
=Q
1
=Q
2
=0 
1 
1 
0 
Q
i
=A
i
0 
1 
0 
(S ni orqa frontida) Saqlash 
rejimi (S xabarlari ta’sir 
etmaydi) 
Ø 
0 
Ø 
“O’chirilgan” 
Kirituvchi-
chiqaruvchi qurilmalarning xususiyati shundayki, ya’ni agarda MP o’z vaqtida 
qurilma bilan kerakli amalni o’tkazmasa, u holda ma’lumot yo’qolishi mumkin. Shuning uchun 
ham tashqi qurilmalar MP ning tayyor ekanligini bildiruvchi "protsessorni vaqtinchalik 
to’xtatishga so’rash" xabarini beradi. Agarda "so’rash" qabul qilingan bo’lsa, u holda MP 
"Vaqtincha qanoatlantiradi" degan javob xabarni ishlab chiqadi. 
MP ni ichidagi qurilmalarni ishlashiga har xil vaqt ketadiganligi uchun tashqi qurilmalar, 
MP bilan birga ishlash uchun, o’zidan MP holatini, tayyorligini va sh. o’xsh. so’rash uchun kerakli 
xabarlarni MP dan so’raydi. MP o’z navbatida ana shu xabarlarga javob beradi. Bunday xabarlarni 
soni o’ntagacha yetishi mumkin. 

Download 2,97 Mb.