O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI
TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI
FAKULTETI
TT_11-22 GURUH TALABASINING
KOMPYUTERNI TASHKIL ETISH
FANIDAN
10-AMALIY ISHI
BAJARDI: Ziyadova Shahnoza
QABUL QILDI: Dilmurodov Z. D.
QARSHI-2024
2
Mavzu:
Kompyuterning tashqi qurilmalari va ma’lumotlar almashish
jarayonlari. Tashqi qurilmalarga ma’lumotlarni chiqarish.
Tashqi qurilmalari-bu kompyuterga funktsional imkoniyatlarini kengaytirish
uchun ulanadigan har qanday qo‘shimcha va yordamchi qurilmalar. Zamonaviy
shaxsiy kompyuterlarda ko‘plab periferik qurilmalar mavjud bo‘lib, ular ma’lumot
kiritish moslamalari, chiqish moslamalari va ma’lumotlarni saqlash qurilmalariga
bo‘linadi.
Kirish moslamalari-bu kompyuterga ma’lumot kiritishingiz mumkin bo‘lgan
qurilmalar. Bunga quyidagilar kiradi: klaviatura, sichqoncha, skaner, grafik planshet
va boshqalar.
Klaviatura
matn kiritish va foydalanuvchi buyruqlarini uzatish uchun
ishlatiladi. Klaviaturadagi tugmalar bir nechta guruhlarga bo‘linadi:
1. Alifbo-raqamli;br>
2. Boshqaruvchilar (
клавиши
Enter, Backspace, Shift, Ctrl, Alt, Win, Caps
Lock, Tab, Print Screen, Scroll Lock, Pause Break, Num Lock);
3. Funksionallik (klavishi F1 – F12);
4. Kursorni boshqarish tugmachalari (
Стрелки
, Insert, Delete, Home, End, Page
Up, Page Down);
5. Kichik raqamli klaviatura.
Yuqorida sanab o‘tilganlarga qo‘shimcha ravishda, klaviaturada turli maqsadlar
uchun multimedia tugmachalari to‘plami bo‘lishi mumkin. Odatda num Lock, Caps
Lock, Scroll Lock rejimining ko‘rsatkichlari mavjud. Qurilma PS/2,USB interfeysi
orqali ulanishi mumkin. USB klaviaturasini PS/2 portiga va aksincha ulashga imkon
beradigan adapterlar ham mavjud. Joyni tejash uchun noutbuklar va netbuklarda ba’zi
tugmalar guruhlari bo‘lmasligi mumkin. Ular oddiy klaviaturalarda ham etishmasligi
mumkin.
Sichqoncha-bu foydalanuvchi qo‘lining harakatlarini ekrandagi kursor
harakatlariga aylantiradigan manipulyator qurilmasi. Odatda ikkita tugma va
3
aylantirish g’ildiragi mavjud, ammo ba’zi modellarda kengaytirilgan to‘plam bo‘lishi
mumkin: bir nechta g’ildirak va sichqonchaning chap va o‘ng tomonida qo‘shimcha
tugmalar, ular "geymerlar"bilan juda mashhur.
Ishlash printsipiga ko‘ra, sichqonlar mexanik, optik va lazerdir. Mexanik
tarkibida kauchuk to‘p mavjud bo‘lib, u harakatlanayotganda kichik vallarni
aylantiradi, undan manipulyatorning yo‘nalishi va tezligi to‘g’risida ma’lumot
o‘qiladi. Optik sichqonlar pastga yo‘naltirilgan LEDga ega. Sirtdan aks ettirilgan
yorug’lik harakat yo‘nalishi va tezligini aniqlashga imkon beradi. Lazer sichqonlari
optik turidir.
Joystik-
bu uzunlamasına va k
o‘ndalang yo‘nalishlarda egilishi mumkin bo‘lgan
harakatlanuvchi tutqichli taglik.joystik ichida tutqichning burchagi va yo‘nalishini
operatsion tizimga uzatiladigan tegishli signallarga o‘zgartiradigan sensorlar mavjud.
Mikrofon-ovozli ma’lumotlarni kiritish uchun qurilma. Mikrofon ovozni
raqamli shaklga o‘zgartiradigan ovoz kartasiga ulanadi.
WEB-kamera – kompyuter xotirasiga Real vaqtda video ma’lumotlarni kiritish
uchun qurilma. Videokonferentsiyani amalga oshirish uchun foydalaniladi.
Axborotni chiqarish moslamalari-bu kompyuterning texnik vositalari, buning
natijasida siz raqamli ma’lumotlarni inson idrok etishi uchun qulay shaklga
keltirishingiz mumkin.Bunga quyidagilar kiradi: monitor, printer, proektor,
karnaylar, minigarnituralar va boshqalar.
Monitor-bu kompyuterning video kartasiga ulanadigan barcha turdagi
ma’lumotlarning vizual displey qurilmasi. Monitorlar quyidagi turlarga kiradi:
1.
ЭЛТ
- katod nurlari naychasiga asoslangan monitor.
2. LCD suyuq kristalli monitorlar
3. Plazma-plazma paneli asosida.
4.LED-monitor-LED texnologiyasida (eng. yorug’lik chiqaradigan diod-
yorug’lik chiqaradigan diod).
5.OLED monitor-OLED texnologiyasida — eng. organik yorug’lik chiqaradigan
diod-organik yorug’lik chiqaradigan diod).
6.Lazer-lazer paneli asosida).
4
Printer-bu kompyuterda saqlangan matn yoki grafik ma’lumotlarni qattiq
jismoniy muhitga, odatda qog’ozga yoki polimer plyonkaga chiqarish uchun
mo‘ljallangan kompyuterning tashqi tashqi qurilmasi.
Plotter-grafik ma’lumotlarni qog’ozga bosib chiqarish moslamasi. Plotterlar
murakkab dizayn chizmalarini, me’moriy rejalarni, geografik va meteorologik
xaritalarni qurish uchun foydalanadilar. Plotterlar qalam yordamida rasmlarni
chizishadi. Karnaylar-bu audio ijro etish uchun xizmat qiladigan chiqish periferik
qurilmasi. Asosan, ikkita karnaydan iborat bo‘lgan karnay tizimi ishlatiladi, ammo
ko‘p sonli variantlar mavjud.
Naushnik-bu ovozli ma’lumotlarni shaxsiy tinglash uchun qurilma. Ovozni
uzatish usuliga ko‘ra, minigarnituralar quyidagilarga bo‘linadi: simli-sim yordamida
manbaga ulangan, maksimal sifatli ovozni ta’minlashi mumkin; simsiz – simsiz kanal
(bluetooth, radio yoki infraqizil) orqali ulanadi. Bunday audio chiqish moslamalari
mobil, ammo ma’lumotlar bazasiga bog’langan va cheklangan diapazonga ega. Ular
simli tovushlarga qaraganda pastroq ovoz sifatini ta’minlaydi.
| 