Masofaviy o‘qitishdagi shaxsiy yo‘naltirilgan yondoshuv Internet taqdim
etayotgan ajoyib imkoniyatlarga suyangan holda o‘quv jarayonining ta’lim
darajasini sezilarli oshiradi. Masofaviy o‘qitish jarayonini shunday pedagogik
texnologiyalar
asosida tashkil etish lozimki, talabalarning quyidagi
imkoniyatlari shakllansin:
aniq ilmiy yoki amaliy muammolarni yechishga tadbiq eta oladigan
zaruriy fundamental bilimlarni olish;
bilish faoliyati jarayonida kelib chiqqan muammolarni do‘stlar bilan hal
etish;
qo‘yilgan masalalarni yechish uchun zarur bo‘lgan qo‘shimcha axborot
manbalari bilan ishlash;
barcha mavjud muammolarni bartaraf etish, egallangan bilimlarni
amaliyotda qo‘llash;
Internet texnologiyalardan foydalangan holda
mustaqil kuzatishlar olib
borish;
o‘z bilim darajalarni, erishilgan yutuqlarini baholash imkoniga ega
bo‘lish, o‘z faoliyatini to‘g‘rilay olish.
Bir tomondan, barcha aytilganlar tanqidiy fikrlashni shakllantirishni
keltirib chiqaradi. Boshqa tomondan, shunday pedagogik texnologiyalarni va
tashkiliy shakllarni tanlash talab etiladiki, yuqorida keltirilgan o‘qitish
shartlarining tadbiqi tanqidiy fikrlashning shakllanishiga xizmat qilsin.
Tanqidiy fikrlash tushunchasiga to‘xtalamiz.
Uni qisqacha qilib shunday
ta’riflash mumkin: «ketma-ket argumentlashtirilgan, maqsadga yo‘nalgan
o‘ylash». Tanqidiy fikrlash bir nechta omillar bilan xarakterlanadi:
1. Aqliy va ixtiyoriy boshqa faoliyatni rejalashtirishga intilish.
2. Dogmatizmning qarama-qarshisi bo‘lgan egiluvchanlik;
3. Chidamlilik, maqsadga erishishdagi ketma-ketlik;
4. O‘z-o‘zini to‘g‘rilashga tayyorgarlik.
Zamonaviy kompyuter didaktik dasturlari (elektron darsliklar,
kompyuter
topshiriqnomalari, o‘quv qo‘llanmalari, gipermatnli axborot-
ma’lumot tizimlari, arxivlar, kataloglar, ma’lumotnomalar, entsiklopediyalar,
sinovchi va shakllantiruvchi trenajyor dasturlar) bilimlarning ko‘p sohalari
kesishuvidan kelib chiqqan multimediya – texnologiyalari asosida yaratiladi.
Rangli kompyuter animatsiyalaridan, yuqori ishlanadi. Sifatli grafika,
videokator, sxemali, formulali, spravochnik (yordamchi prezentatsiyalari)dan
foydalanish – o‘rganilayotgan kursni dinamik tasvirlarning
ketma-ket yoki
tarmoqlangan zanjiri tarzida namoyish etish imkonini beradi. Multimediya –
tizimlar didaktik materialni uzatishni yuqori darajada qulay va ko‘rgazmali
bo‘lishini ta’minlaydi, bu o‘rganishga qiziqishni orttirish va bilimlardagi
bo‘shliqlarni to‘ldirishga xizmat qiladi.
Multimedia kurslari uchun umumiy bo‘lgan quyidagi talablarni olish
mumkin:
1) fanga kirish (tarixi, predmeti, dolzarbligi, mutaxassislik bo‘yicha dasturning
boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va o‘rni);
2) fan (kurs) bo‘yicha o‘quv dasturi;
3) fanni o‘rganishning maqsad va vazifalari;
4) kursni mustaqil o‘rganish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar;
5) mundarija;
6) bo‘limlar bo‘yicha tuzilgan asosiy mundarija;
7) bo‘limlar bo‘yicha nazariy va amaliy ma’lumotlar, testlar, savollar, trening
uchun javoblari bilan mashqlar;
8) yakuniy test;
9) mustaqil ishlash uchun amaliy topshiriqlar;
10) katta bo‘lmagan ilmiy-tadqiqot ishlari uchun mavzular (mini-ITI);
11) terminlarning izohli lug‘ati;
12) qisqartma va atamalar ro‘yhati;
13) xulosa;
14) adabiyotlar ro‘yxati (asosiy, qo‘shimcha, fakultativ);
15) kursning mavzulari bo‘yicha darsliklardan, jurnallardan olingan va ilmiy
maqolalar lavhalarini o‘z ichiga olgan xrestomatiya (dayjest);
16) qo‘llanmaning muallifi haqida qisqacha ma’lumot.
Masofaviy o‘qitishning pedagogik
texnologiyalari
–
tanlangan
o‘qitish konsepsiyasigaasoslangan
masofaviy ta’limning o‘quv-
tarbiyaviy
jarayonini ta’minlovchi o‘qitish metodi va uslublar majmuasidir.
Keys-texnologiya
–masofaviy ta’limda matnli, audiovizual va
multimediali (keys) o‘quv uslubiy materiallar majmuasini qo‘llashga
asoslanadi.
TV-texnologiya –talabalarga o‘quv-metodik ma’lumotlarni televideniye
vositasi yordamida yetkazishga xizmat qiladi va tashqi aloqali ixtiyoriy
interaktiv usullardan biri bilan o‘rnatishga asoslanadi.
Masofaviy o‘qitishning ta’lim tizimida bir-biridan farqlanuvchi
model va shakllari mavjud bo‘lib, ular quyidagi shartlar bilan farqlanadi:
1)
geografik
shartlar
(mamlakat
hududi,
markazdan
uzoqlikda
joylashuvi, iqlimi);
2) mamlakatning axborotlashuvi va kompyuterlashtirish umumiy darajasi;
3) kommunikatsiya va transport vositalarining rivojlanish darajasi;
4) ta’lim jarayonida axborot va kommunikatsiya texnologiyalari
vositalarining qo‘llanish darajasi;
5) ta’limda qo‘llaniladigan an’analar;
6) masofaviy o‘qitish tizimining ilmiy-pedagog kadrlar ta’minoti va
ilmiy salohiyati.
