|
Ishlab chiqarish xarajatlarini to’g’ri hisoblash
|
| bet | 4/10 | | Sana | 21.12.2023 | | Hajmi | 352,06 Kb. | | #125954 |
Bog'liq Mustaqil ish AI1.2. Ishlab chiqarish xarajatlarini to’g’ri hisoblash
Ishlab chiqarish xarajatlarini to'g'ri hisoblash muhimdir, chunki bu, korxona yoki biznesning moliyaviy boshqaruvini samarali shakllantirish uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan asosiy qadamdir. Ishlab chiqarish xarajatlari, korxonaning faoliyatini yuritish uchun sarflangan moliyaviy resurslarni (energiya, materiallar, ishchi ma'lumotlari, va boshqalar) o'z ichiga oladi. Bu xarajatlar ko'p to'rtta katta guruhga bo'linadi: Mazkur (Kommersiya) Xarajatlar: Bu guruh, tovarlarni sotishga oid xarajatlarni o'z ichiga oladi. Bu xarajatlar ichiga marketing, reklama, bozor qilingan mahsulotlar uchun mablag', sotish va transport xarajatlari kiritiladi. Ish (Ishchi) Xarajatlar: Bu guruh, ishchi ma'lumotlari uchun xarajatlarni o'z ichiga oladi. Bu xarajatlar ichiga ish haqi, unvonlar va bonuslar, ish joylarining ijarasi, kasallikka chalishish, va boshqa ish bilan bog'liq harajatlar kiritiladi. Umumiy Boshqaruv Xarajatlari: Bu guruh, korxonaning umumiy faoliyatini boshqarishga oid xarajatlarni o'z ichiga oladi. Bu xarajatlar ichiga administratsiya to'lovlari, ofis ijarasi, kompyuterlar va texnikaviy vositalar, axborot tizimlari, va boshqa qo'shimcha xarajatlar kiritiladi. Ishlab Chiqarish Xarajatlari: Bu guruh, ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishga oid xarajatlarni o'z ichiga oladi. Bu xarajatlar ichiga ishlab chiqarishni o'rganish va boshqarish, xarajatlar tahlili va optimallashtirish, ishlab chiqarish vositalari, va materiallar sotib olish kiritiladi. Ishlab chiqarish xarajatlarini to'g'ri hisoblash uchun quyidagi qadamlar tavsiya etiladi: Xarajat Turini Mustahkamlash: Xarajatlar turini aniqlab, ularni amaliy boshqaruv va hisob-kitoblashda mustahkamlash. Xarajatlarni Segmentlash: Xarajatlarni mazkur (kommersiya), ish (ishchi), umumiy boshqaruv, va ishlab chiqarish xarajatlari bo'yicha segmentlarga bo'ling. Xarajatlarni to'lovlarni yoki narxlarni hisoblashda ishlatib, mahsulotlar va xizmatlarning sotilgan daromadi va foydasi bilan solishtiring.
Jadval 1: Tannarx xarajatlari
Har bir xarajat segmenti uchun mahsulot yoki xizmat boshqa xarajatlarni yaxshi hisoblab borishi lozim. Buning natijasida, korxonaning moliyaviy tuzilmasi va faoliyati tushunchalari yaxshi olinadi. Xarajatlarni tez o'zgartirish va xisob-kitoblash, uning ustidan to'liq nazorat qilish uchun avtomatlashtirilgan dasturlar va asboblar ishlatish maqsadga muvofiq bo'ladi. Tijoratda sifatli xarajatlar uchun o'rganish, materiallar va xizmatlarni sotish jarayonlarini optimallashtirishga imkon beradi. Xarajatlarni to'g'ri hisoblash va boshqarish, korxonaning moliyaviy muvaffaqiyatini ta'minlashda muhimdir. Ular bilan samarali ishlash, yangi strategiyalar rivojlantirish va moliyaviy boshqaruvni mustahkamlash uchun asosiy ashyolar bo'lib keladi.
Ishchi va boshqaruvchilar mehnatini ixtisoslashtirish darajasini oshirish, nisbatan samarali asbob-uskunalardan foydalanish imkoniyati, chiqindilardan samarali foydalanish kabi barcha texnologik omillar o‘z ishlab chiqarish miqyosini kengaytirishga layoqatli bo‘lgan tadbirkor tomonidan mahsulot birligini ishlab chiqarish xarajatlarining pasaytirilishiga ta’sir ko‘rsatadi. Boshqacha aytganda, ishlab chiqarishga jalb etilgan barcha resurslar miqdorining 10%ga oshirilishi ishlab chiqarish hajmining nisbatan ko‘proq, masalan 20%ga oshishiga olib keladi, natijada o‘rtacha umumiy xarajatlar pasayadi. Vaqt o‘tishi bilan firmaning kengaytirilishi salbiy iqtisodiy oqibatlarga, va shundan kelib chiqqan holda, mahsulot birligi ishlab chiqarish xarajatlarining o‘sishiga olib kelishi mumkin. Salbiy miqyos samarasi ro‘y berishining asosiy sababi yirik miqyosdagi ishlab chiqaruvchiga aylangan firmaning faoliyatini samarali nazorat qilish va muvofiqlashtirishga harakat qilish chog‘ida vujudga keluvchi ma’lum boshqaruv qiyinchiliklari bilan bog‘liq. Uncha katta bo‘lmagan korxonada bita – yagona boshqaruvchi uning faoliyatiga doir barcha muhim qarorlarni shaxsan o‘zi qabul qilishi mumkin. Firma hajmining uncha katta bo‘lmaganligi tufayli mazkur boshqaruvchi barcha ishlab chiqarish jarayonini yaxshi tasavvur qila oladi hamda firma faoliyatining barcha yo‘nalishlarini tezlik bilan o‘zlashtira olishi, o‘z qo‘l ostidagilaridan olayotgan axborotlarni osonlik bilan tahlil qilishi, ular asosida aniq va samarali qaror chiqara olishi mumkin bo‘ladi.Biroq bunday qulay holat firma miqyosining kengayishi bilan o‘zgaradi. Ma’muriy xodimlar va ishlab chiqarish jarayonini alohidalashtiruvchi boshqaruv qatlamlari ko‘payib boradi; yuqori rahbariyat korxonadagi haqiqiy ishlab chiqarish jarayonidan alohidalashib qoladi. Yirik korxona miqyosida oqilona qaror qabul qilish uchun zarur bo‘lgan barcha ma’lumotlarni yig‘ish, tushunish va qayta ishlash bir kishi uchun imkon darajasidan tashqarida bo‘ladi. Boshqaruv apparatining chuqurlashuvi va kengayishi esa axborot almashinuvi, qarorlarni muvofiqlashtirishdagi muammolarni hamda byurokratik holatni keltirib chiqaradi, boshqaruvning turli bo‘g‘inlari tomonidan qabul qilingan qarorlar bir-biriga zid kelish ehtimoli kuchayadi. Natijada samaradorlikka putur yetib, ishlab chiqarishning o‘rtacha xarajatlari oshadi. Boshqacha aytganda, barcha resurslar miqdorining 10%ga o‘sishi ishlab chiqarish hajmining nomuvofiq ravishda, aytaylik 5%ga o‘sishiga olib keladi.
|
| |
