«Evropacha» loyiha «Xorazimcha naqish»loyihaga nisbatan 50 ming so’m qimmatdir. O’z navbatida, bu narsamoliyalashtirishda ma’lum qiyinchiliklarni tug’dirishi mumkin.
4-Jadval
Taklif etilayotgan loyihalarga tegishli bo’lgan ma’lumotlar
Ko’rsatkichlar
|
«Xorazimcha naqish» loyiha
|
«Evropacha» loyiha
|
1
|
2
|
3
|
1.Investitsiyalar,
ming so’m;
|
600
|
650
|
2.Tushum, ming so’m
1-yilda
2-yilda
3-yilda
4-yilda
5-yilda
jami 5 yilda
|
270
200
120
90
70
750
|
400
350
100
50
0
900
|
3. Foyda, ming so’m
|
150
|
250
|
4.O’rtacha yillik foyda, ming so’m
|
30
|
50
|
5. Investitsiyalarning 5 yillik rentabelligi,%
|
25
|
38
|
6. Investitsiyalarning o’rtacha yillik
rentabelligi,%
|
5
|
7.6
|
7. Inflyatsiyaningrejalashtirilayotgan
(ko’zdatutilayotgan) o’rtachayillik
sur’atlari,%
|
4
|
4
|
8. Bank krediti foizining o’rtacha yillik
stavkasi, %
|
10
|
10
|
5. Loyihalarni tushumlarning barqarorligi nuqtai nazaridan taqqoslaymiz.
«Xorazimcha naqish»loyiha mablag’lar oqimining 5 yil davomida davom etishini, «Evropacha» loyiha esa – faqat 4 yildavom etishini ta’minlaydi. Shu bilan birgalikda «Evropacha» loyiha bo’yicha tushumning asosiy qismibirinchi ikki yilda tushayotir, so’ng keskin kamayish sodir bo’layotir va 5-yilda esa tushum «0» gateng Shu o’rinda biz uchun nima muhimroq: 5 yil davomida u yoki bu darajadagi barqaror pulmablag’larining oqib kelishimi yoki birinchi 2-3 yil davomida pul mablag’lari asosiy qisminingyig’ilishimiq O’zimiz uchun bu savolga javob beramiz va qiyoslashni davom ettiramiz.
Loyihaning iqtisodiy rentabelligini aniqlash 5-Jadval
«Xorazimcha naqish» loyiha
|
«Evropacha» loyiha
|
Diskontlasht
i-rilguncha
|
Diskontlash-tirilgandan
sung
|
Diskont-
lashti-
rilguncha
|
Diskontlash-
tirilgandan sung
|
2
|
3
|
4
|
5
|
600
|
600
|
650
|
650
|
270
200
120
90
70
|
270:(1+0.1)=245.5
200:(1+0.1)=165.3
120:(1+0.1)=90.2
90:(1+0.1)=61.5
70:(1+0.1)=43.8
|
400
350
100
50
0
|
400:(1+0.1)=363.6
350:(1+0.1)=289.3
100:(1=0.1)=75.2
50:(1+0.1)=34.2
0
|
750
|
606.3
|
900
|
762.3
|
150
|
606.3-600.0=6.3
|
250
|
762.3-650.0=112.3
|
112.3*100%:650=17.3
|
6. Butun 5 yil davomida investitsiyalarning rentabelligini taqqoslaymiz;
Bu o’rinda «Evropacha» loyiha ma’lum afzalliklarga ega.Lekin biz hali vaqt milini inobatga olganimizyo’q.Diskontlashtirishni amalga oshirmoq kerak.
7. Diskontlashtirishni hisobga olgan holda butun 5 yil uchun investitsiyalarning rentabelliginiqiyoslaymiz;
Yuqorida keltirilgan ma’lumotlarga va xulosaoarga asoslangan holda investitsion qarorlarqabul qilishning asosiy va bir-biri bilan uzviy ravishda bog’liq bo’lgan quyidagi mezonlarniko’rsatishimiz mumkin:
1. Yanada foydaliroq alternativ variantning yo’q ekanligi;
2. Inflyatsiyadan ko’zda tutilishi mumkin bo’lgan zararlar(yo’qotmalar) riskiniminimallashtirish;
3. Xarajatlar qoplanish muddatining qisqaliligi;
4. Loyihaning arzonligi;
5. Tushumning barqarorligini ta’minlash;
6. Yuqori darajadagi rentabellik;
7. Diskontlashtirilgandan so’ng rentabellikning yuqori darajaligi;
Ana shu mezonlar to’plamidan foydalanib va ularni bir-birlari bilan bir necha variantlardakombinatsiyalashtirib moliyaviy menejer u yoki bu loyihaning foydasiga o’z tanlovini e’lon qilishimumkin. Shunday bo’lishiga qaramasdan, u tomonidan qaysi variantni tanlanishi ko’p jihatdankorxona uchun shu kunda eng asosiy bo’lgan mezonni sub’ektiv ravishda tanlash bilan bog’liqdir.
Agar moliyaviy menejerning fikricha, korxonaning strategiyasiga kamtarona, lekin uzoq muddatdavomida barqaror tushumga ega bo’lish to’g’ri kelsa, u holda «Xorazimcha naqish » loyihani tanlaydi. Aksincha, korxona uchun asosiy mezon loyihaning foydaliligi bo’lsa, moliyaviy menejer, albatta,«Evropacha »loyihani tanlashi turgan gap.
Shunday qilib, yuqoridagi mulohazalardan ko’rinib turibdiki, investitsionportfelnishakllantirishda faqat eng yuqori foydali va eng past riskli loyihalarnigina tanlashga e’tibor beribqolmasdan, balki korxonaning strategik liniyasiga eng yaxshi mos keluvchi loyihaga ham alohidae’tibor berilmog’i kerak. Mablag’lardan foydalanishda ishlab chiqarish yo’nalishi ham korxona, ham jamiyatuchun maqulroq bo’lar edi.Chunki, ishlab chiqarishda aniq turdagi mahsulot (ish, xizmat) yaratilibiqtisodiy qiymat bilan birgalikda iste’mol qiymati hosil qilinadi. Bahosi hamda iste’mol qiymati vauning sifati xaridor talabini qondirsa, mazkur turdagi mahsulot (ish,xizmat) ishlab chiqarishdavomiyligi oshadi. Demak, mablag’ aylanishi ta’minlanadi.Eng asosiysi investorlar sarflaganmablag’idan ko’zda tutilgan samara oladilar.Dastlabki, saxifalarda investorlar o’z mablag’lariniasoslangan loyihalarga ko’ra aniq yo’nalishga sarflash variantlarini muqobillik tarzida tanlabolishni ko’rib chiqdik. Endigi, masala agar investor ishlab chiqarish yo’nalishiga sarflanganmablag’larini joriy davrdagi va joriy davr yakunlangan holati hamda ularning yillar bo’yichadinamikasini belgilangan rejaga muvofiq, bozordagi o’zgarishlarni hisobga olgan holdagi ahvolinitahlil qilib, ularni umumlashgtirib, tegishli boshqaruv qarorlarini qabul qilishdagi ahamiyatinio’rganamiz. Bu bilan faoliyat yo’nalishidagi kamchiliklarni bartaraf etib, yanada samarali bo’lganimkoniyatlarni topib, ularni joriy qilishga erishiladi.
Investitsion faoliyatini tahlil qilish, avvalo ta’minot rejasini bajarishini o’rganishdanboshlanadi. Bu jarayonda rejada belgilangan asosiy va oborot aktivlar (ularning turi bo’yicha)nikelib tushishi yoki ishlab chiqarishga berilishi holati, reja va haqiqiy ma’lumotlarni taqqoslash yo’libilan ko’riladi. Aniqlangan og’ishishlar yoki kechikishlar sabablari aniqlanadi.Ular tufaylierishiladigan moliyaviy natijaga ko’rsatilgan salbiy ta’sir miqdori o’rganiladi, ma’suliyatlishaxslarga nisbatan tegishli ko’rsatmalar beriladi. Mazkur usuldagi tahlil tezkor yoki muayyandavrni qamrab olgan holda (masalan: choraklik, yillik) o’tkazilishi mumkin. Albatta, tahlilnatijasida olingan xulosalardan samarali foydalanish imkoniyati qo’ldan boy berilmagan davrdamazkur tadbir o’z ahamiyatini yo’qotmaydi.Mablag’ aylanishining bevosita ishlab chiqarish bosqichida asosiy va oborot aktivlarinihaqiqiy miqdor va qiymat sarfi belgilangan reja bo’yicha amalga oshirilishi tahlil etiladi.O’zgarishlar sabablari o’rganiladi.
6-Jadvalma’lumotlaridanko’rinibturibdiki, tahliletilayotgankorxonadaishlabchiqarishxarajatlarirejadabelgilanganko’rsatkichlarganisbatanqiymatjihatdanjami +34 mingso’mgaortiqsarflangan.
6-Jadval
|
