|
Kovalеnt bog‘‘lanish. Ion bog‘‘lanish. Metal bog‘‘lanish
|
| bet | 3/6 | | Sana | 24.01.2024 | | Hajmi | 0,63 Mb. | | #144908 |
Bog'liq kimyoviy bog\'lanish referatKovalent bog‟lanish. 1916 yilla Ameriqa olimi Lo'yuis kovalentbog‘lanish nazariyasini yaratdi. Kovalentbog‘lanish bir-hil atomlar orasida yoki har-hil atomlar orasida bo‘lishi mumkin.
Kovalentbog‘lanishli molekulalar hosil bo‘lishida elektronlar bir atomdan ikkinchisiga o‘tmaydi, balqi ular birikuvchi atomlar uchun umumiy bo‘ladigan bir yoki bir necha juft hosil qiladi. O‘zaro ta'sir etuvchi atomlarning elektron qavatiga qiruvchi elektron juftlar hosil bo‘lishi bilan inert gaz atomlaridagi gruppachalar kabi beqaror elektron gruppachalar vujudga qeladi.
Masalan: vodorod molekulasini vujudga kelishini quyidagicha tushuntirish mumkin.
H1 1H H : H yokiH x 1H H1xH yoki HH yoki H2
Hlor molekulasini vujudga kelishi
xClxx 1Clxx
x xx xxx
Azot molekulasini vujudga kelishi
: N N : NN :yoki: NN : yoki NN yoki N2
Har hil atomlardan kovalentbog‘ hosil qilish
11 11 11 11
:O: :C : :O: :O:: C :: O:yoki O=C=O CO2
H H
111
: N 3H H : N :yokiHN : yoki NH3
111
H H
Umumiy juft bo‘lib atomlarni bir-biri bilan molekula hosil qilib bog‘laydigan elektronlar juftlangian elektronlar deyiladi.
Qutbsiz kovalentbog‘ hosil qilishda qatnashayotgan juft elektronlar yadroga nisbatan barobar masofada joylashgan bo‘lsa, ya'ni yadroga nisbatan simmetrik joylashgan bo‘lsa, bunday bog‘lanish qutbsiz kovalentbog‘lanish deb ataladi.
H`+,H H:H(H2)
11 11 11 11
:Cl Cl : :Cl :Cl : (Cl2) IS` IS` IS2
11 11 11 11
Elektronlar juftini antiparallel spinli elektronlargina hosil qiladi, chunki Shunday elektronlar bir-birini tortadi.
Qutbli kovalent bog’lanish.Elektromanfiyligi bir-biridan biroz farq qiladigan elementlarning atomlari o‘zaro birikkanda qutbli kovalentbog‘lanish vujudga qeladi. Bunday elektronlar jufti elektronga moyilligi qattiqroq atom tomonga siljigan bo‘ladi.
11 11
H` Cl : H :Cl : (HCl)
11 11
H` 11 11
O : H :O : H(H2O)
H` 11 11
Molekula hosil bo‘lishida elektronlar juftining bir tomonga siljishi natijasida molekulaning bir tomoni ortiqcha musbat, bir tomoni ortiqcha manfiy zaryadlanadi. Bu zaryadlarning ogirliq marqazlari bir-biridan ma'lum masofada bo‘ladi. Bir molekulada ikkita qutb vujudga kelib, natijada ikki qutbliliq ( dipolo') hosil bo‘ladi.
Kattaligi jihatidan bir-biriga teng, ammo qarama- qarshi ishorali va birbiridan ma'lum masofada joylashgan ikkita elektr zaryadli sistema dipol deb ataladi.
= l.e
-dipol' momenti, l- dipol o‘zunligi, e- zaryad soni. Dipol‘ momenti (m)
Debay (D) da o‘lchanadi.
HCN H2O NH3 HCl HI
=2,93 D =1,84 D =1,57 D =1,03 D =0,39 D
Dipol' momenti qancha katta bo‘lsa, molekulaning qutbliligi yaqqol seziladi.
Kimyoviy bog‘lanishning hosil bo‘lishi mehanizmi haqida tushuncha.
Qvant mehanikasiga asoslangian hozirgi zamon nazariyasiga muvofiq, atomlarda qarama-qarshi yo‘nalgan spin elektronlar bo‘lsagina, ular orasida valent bog‘lanish vujudga qeladi.
Masalan: A( ) V ( ) AV ( )
Atomning juftlashmagan, ya'ni valent elektronlari sonini aniqlash uchun konfigurasiyasini energetiq qataqchalar bilan ifodalash lozim.
2S22P3 2S22P4 2S22P5
N O F
Ftor molekulasi vujudga kelishida: 2S2 2P5 2P5 2S
F2
Atomlarning bunday valentliq namoyon qilishi, ularning qo‘zgatilgan holatiga o‘tishi bilan bog‘liq. Bunday holatga o‘tishda juftlangian elektronlar birbiridan ajraladi. Qo‘zgatilgan holatga o‘tish va valentlikning ortishini quyidagicha tasvirlash mumkin:
3S2 3P 3d
3S2 3P5 3do 3S 3P 3d Cl
3S 3P 3d
|
| |
