|
SEZAR SHIFRLASH USULI SEZAR SHIFRLASH USULI
|
| bet | 3/3 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 5.28 Mb. | | #137452 |
Bog'liq 2-topshiriq Operatsion tizimlar fanidan mustaqil ish mavzu otda resurslarni, kiberxavfsizlik 2 SEZAR SHIFRLASH USULI - Sezar usuli Yuliy Sezar(Julius Caesar) davrida o’rin almashtirish usuli sifatida qo’llanilgan
- Shu davr urushlarida xabar uzatishda ishonchliligi bilan mashxur bo’lgan
- Alifbodagi xarflar ketma-ketligini 3 xarf ketma ketlikga siljitish orqali boshlangan
Misol sifatida:
Oddiy matn: meet me after the toga party
Shifrlangan matn: PHHW PH DIWHU WKH WRJD SDUWB
Vazifa: Shifrlash va deshifrlash.
Ochiq matn (M): familiya va ismingiz (misol uchun – Axmedov_Vohid)
Kalit (K) = 8
SEZAR SHIFRLASH USULI SEZAR SHIFRLASH USULI
Shifrlash alifbosini yaratib olish va xar bir xarfga mos raqamlarni berish:
Sezar usulida ma’lumot almashish algoritmi(C=shifrlash, P=oddiy matn, k=kalit):
- C = E(p) = (p + k) mod (26)
- p = D(C) = (C – k) mod (26)
Bu yerda kalit uzunligi 3 ga teng (k=3)
a
|
b
|
c
|
d
|
e
|
f
|
g
|
h
|
i
|
j
|
k
|
l
|
m
|
n
|
o
|
p
|
q
|
r
|
s
|
t
|
u
|
v
|
w
|
x
|
y
|
z
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
17
|
18
|
19
|
20
|
21
|
22
|
23
|
24
|
25
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
K
|
L
|
M
|
N
|
O
|
P
|
Q
|
R
|
S
|
T
|
U
|
V
|
W
|
X
|
Y
|
Z
|
A
|
B
|
C
| O’RIN ALMASHTIRISH USULI
Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T0 = “KIBERXAVFSIZLIK DARSI” degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. To’rtta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi.
Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor.
T1 = KRFLAIXSIRBAIKSEVZDI;
Deshifrlashda,esa kalit k=4*5; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi.
K
|
R
|
F
|
L
|
A
|
I
|
X
|
S
|
I
|
R
|
B
|
А
|
I
|
K
|
S
|
E
|
V
|
Z
|
D
|
I
|
Vazifa: Shifrlash.
Ochiq matn (M): familiya va ismingiz (misol uchun – Axmedov_Vohidjon)
KALIT SO’Z YORDAMIDA SHIFRLASH USULI
T0 = “KIBERXAVFSIZLIK DARSI” K = “CYBER”.
Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor. T1 = KFLARISIRXBIKSAEZDIV;
Deshifrlashda esa matnni qator bo’yicha yozib, sonlarni o’sish tartibida yozib olamiz va kalit so’z bo’yicha joylashtiramiz. Shundan so’ng ustun bo’yicha o’qib olamiz.
C
|
Y
|
B
|
E
|
R
|
1
|
5
|
2
|
3
|
4
|
K
|
R
|
F
|
L
|
A
|
I
|
X
|
S
|
I
|
R
|
B
|
A
|
I
|
K
|
S
|
E
|
V
|
Z
|
D
|
I
|
C
|
B
|
E
|
R
|
Y
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
K
|
F
|
L
|
A
|
R
|
I
|
S
|
I
|
R
|
X
|
B
|
I
|
K
|
S
|
A
|
E
|
Z
|
D
|
I
|
V
|
Vazifa: Shifrlash va deshifrlash.
Ochiq matn (M): TELEKOMMUNIKATSIYA FAKULTETI
Kalit (K): ismingiz (misol uchun – Vohidjon)
VIJINER USULI VIJINER USULI
Vijiner tizimi Sezar shifrlash tizimiga qaraganda mukammalroq hisoblanib, unda kalit harfidan harfga almashtiriladi. Bunday ko‘p alfavitli almashtirish shifrini shifrlash jadvali orqali ifodalash mumkin.
T0 = KИБЕРХАВФСИЗЛИК K = ЗАМИН
Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :
T1 = С = ТЙООЮЭБПЭ….
T0
|
К
|
И
|
Б
|
Е
|
Р
|
Х
|
А
|
В
|
Ф
|
K
|
З
|
А
|
М
|
И
|
Н
|
З
|
А
|
М
|
И
|
C
|
Т
|
Й
|
О
|
О
|
Ю
|
Э
|
Б
|
П
|
Э
| RSA USULI RSA USULI
Kalit generatsiya:
1-qadam: O’zaro tub son p va q lar tanlab olinadi
2-qadam: Tub son p va q lar asosida n=pq hisoblanadi
3-qadam: Tub son p va q lar asosida m=f(n)=(p-1)(q-1) hisoblanadi
4-qadam: m ga o’zaro tub kichik e soni tanlab olinadi EKUB(m, e)=1 1 shart asosida
5-qadam: d soni quyidagicha hisoblanadi dxe mod(m)=1
Shunda:
Ochiq kalit(public key)=> e va n
Maxfiy kalit(secret key)=> d va m
Shifrlash: E=mod{n}
Deshifrlash: D=mod{n}
Misol: Misol sifatida biz kichik sonlardan foydalanamiz, ammo amaliyotda asosan kata sonlar tanlab olinadi.
1-qadam: O’zaro tub son p=7 va q=19 lar tanlab olinadi
2-qadam: Tub son p va q lar asosida n=pq=133 hisoblanadi
3-qadam: Bular asosida m=f(n)=(p-1)(q-1)=108 hisoblanadi
4-qadam: m=108 ga o’zaro tub kichik e soni tanlab olinadi EKUB(m, e)=1 1 shart asosida, ya’ni
e=2=>EKUB(108,e)=2 (yo’q)
e=3=>EKUB(108,e)=3 (yo’q)
e=4=>EKUB(108,e)=4 (yo’q)
e=5=>EKUB(108,e)=1 (xa)!!
5-qadam: d soni dxe mod(m)=1 yoki dxe=1+kxm(qoldiqli bo’lish) EVKLID teoremasi=> d=(1+kxm)/e
k=0=>d=1/5 (yo’q)
k=1=>d=109/5 (yo’q)
k=2=>d=217/5 (yo’q)
k=3=>d=325/5=65 (xa)!!
RSA USULI RSA USULI
Kalit generatsiya natijasi:
Shunda:
Ochiq kalit(public key)=> e=5 va n=133
Maxfiy kalit(secret key)=> d=65 va m=108
Shifrlash: E=mod{n}
Deshifrlash: D=mod{n}
SHIFRLASH MISOL: T0 = BAC [B=2; A=1; C=3;]
E=mod{n}
E(B)=mod{133}=32
E(A)=mod{133}=1
E(C)=mod{133}=110
Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :
T1 = {32,1,110}
DESHIFRLASH MISOL: T1 = {32,1,110}
D=mod{n}
D(32)=mod{133}=2
D(1)=mod{133}=1
D(110)=mod{133}=3
Quyidagi 2 ta shifrlash usuli uchun Ochiq matn va kalit quyidagicha: Vijiner: Kalit (K) – talaba, RSA : p va q 30 dan kichik bo’lmagan tub sonlar, e ixtiyoriy, d yopiq kalitning eng kichik qiymati olinadi. Ochiq matn (M) – ismingizning english alifbosidagi tartib raqamlari
|
| |
