LABORATORIYA ISHI №6-7
Mustaqil qo‘zg‘atish cho‘lg‘amli o‘zgarmas tok motorining avtomatik boshqarish
sxemasini o‘rganish, yig‘ish va sozlash.
Ishning maqsadi:
1.
Mustaqil qo‘zg‘atish cho‘lg‘amli o‘zgarmas tok motorining avtomatik boshqarish
sxemasini o‘rganish;
2.
Avtomatik boshqarish sxemasini tajribada yig‘ish va sozlash.
Ishni bajarish bo‘yicha ma’lumotlar
Tajriba sxemasi (3
, a-rasm) dvigatelni boshqarish tugmachalari
SB1 (ishga tushirish) va
SB2
(tuxtatish) ga, dvigatelni tarmoqqa ulanishini ta’minlovchi
chiziqli kontaktor KM1 ga va ishga
tushirish rezistori
R
i.t.
ni uzish (shuntlash) uchun kerakli tezlatish kontaktori
KM2 ga egadir.
Sxemada vaqt datchiki sifatida elektromagnitaviy vaqt relesi
KT dan foydalanilgan.
Sxema
kuchlanish U ning manbasiga ulanganda, dvigatelni qo‘zg‘atish sodir bo‘ladi va rele
KT ishga tushib, kontaktor
KM2 ning g‘altagi zanjiridagi o‘zining uziluvchi kontaktni uzadi
va dvigatelni ishga tushirishga tayyorlaydi.
Dvigatelni ishga tushirish tugmacha
SB1 bosilgandan so‘ng
boshlanadi, buning natijasida
kontaktor
KM1 quvvat oladi, va o‘zining bosh kuchli tokli kontakti bilan dvigatelni ta’minlash
manbasiga ulaydi. Dvigatel ishga tushirish, tokini chegaralovchi
yakor zanjiridagi rezistor R
i.t
.
bilan tezlanishdan boshlanadi. SHu vaqtning o‘zida, kontaktorning ulovchi blok-kontakti
KM1
tugmacha
SB1 ni shuntlaydi va endi uni qo‘yib yuborish mumkin bo‘ladi, uzuvchi blok-kontakt
KM1 esa vakt relesi
KT g‘altagining ta’minlash zanjirini uzadi. Vaqt relesining g‘altagi quvvatdan
uzilgandan keyin boshlanadigan vaqt intervali
t
kt
tugagandan so‘ng, (bu interval «vaqt
ushlanishi» deb ataladi) kontaktor
KM2 ning g‘altagi zanjiridagi uziluvchi kontakt
KT ulanadi, va
kontaktor
KM2 ishga tushib, o‘zining bosh kontakti bilan yakor zanjiridagi ishga tushiruvchi
3-расм. Двигателни вақт функцияси бўйича ишга тушириш
схемаси (а); характеристикалар (б); ўтиш жараёнларининг
эгри чизиқлари (в)
4
rezistor
R
i.t.
ni qisqa tutashtiradi. SHunday qilib, dvigatel vaqt
t
kt
mobaynida ishga tushi-rilganda,
u sun’iy xarakteristika 1 (3,
b-rasm) bo‘yicha, rezistor
R
i.t.
shuntlangandan so‘ng esa tabiiy
xarakteristika 2 bo‘yicha tezlashadi. Bunda rezistor
R
i.t.
qarshiligining
kattaligi shunday
tanlanganki, dvigatelni ulash daqiqasida zanjirdagi tok
I va unga mos keladigan moment
M
o‘zlarnining joiz darajasidan ortib ketmaydi.
Dvigatelni aylanish tezligi , ishga tushirish boshlangandan so‘ngi vaqt
t
i.t.
davomida
1
ga
teng kattalika erishadi,
yakor zanjiridagi tok esa I
2
darajasigacha kamayadi (,
v -rasm).
R
i.t.
shuntlangandan so‘ng, yakor zanjiridagi tokni
I
2
dan
I
1
gacha sakrashin xosil bo‘ladi, bunda tok
I
1
ning qiymati joiz darajadan ortmaydi. Tezlik, tok va momentni vaqt bo‘yicha o‘zgarishi
eksponenta orqali amalga oshiriladi.
Dvigatelni to‘xtatish tugmacha
SB2 ni bosish orqali amalga oshiriladi.
Ishni bajarish davomida olingan natijalar qayd qilinadi va har bir xolat bo‘yicha taxlil qilinadi.
Nazorat savollari.
1.O‘zgarmas tok dvigatelining aylanish tezligini rostlashning qanday usullari bor?
3.O‘zgarmas tok dvigatelini boshqarish sxemasini qanday afzalliklari va kamchiliklari bor?
4. O‘zgarmas tok dvigatelini boshqarish sxemasini tushuntiring.
5. O‘zgarmas tok dvigatelini boshqarish sxemasini ishga tushuring.
Asosiy adabiyotlar
1. Гульков Г.И., Петренко Ю.Н., Раткевич Е. Системы автоматизированного управления
электроприводами. Учебное пособие. – М.: Новое знание, 2004.
2. Ким Д.П, Теория автоматического управления. Т.2. Многомерные, нелинейные,
оптимальные и адаптивные системы. В 2-х тт Т:2. – М.:Физматлит, 2004.
3. Москаленко В.В. Системы автоматизированного управления электропривода. Учебник.
– М.: Инфра-М, 2004.
4. Саидахмедов С.С. Автоматик бошқариш назариясида замонавий услублар. Ўқув
қўлланма.– Т: ТДТУ, 1997. – 30 б.
5. Саидахмедов С.С. Электр юритмаларни автоматик бошқариш тизимлари фани бўйича
тест саволлари тўплами. 1 қисм. – Т: ТДТУ,1997.
6. Хашимов А.А., Саидахмедов С.С. Исследование замкнутых
систем автоматического
регулирования на ЦВМ: Методические указания к лабораторным работам по курсу
Системы управления электроприводами. –Т: ТГТУ, 1996. – 34 с.
