95
to‘qnashganda unga o‘zining barcha energiyasini to‘la beradi,
ikkinchidan jism
elektroni bitta fotondan energiya olib g’alayonlanish davrida (
=10
-13
10
-14
с)
boshqa fotonlardan energiya olmaydi, ya’ni har bir uchib chiqqan elektron
faqatgina bitta fotonning energiyasini olgan bo‘ladi. (Bu
aytilgan fikrlar yuqori
intensivlikdagi nurlar uchun, masalan lazer nurlari uchun bajarilmaydi).
Eynshteyn qonuni to‘laroq holda qo‘yidagicha ifodalanishi mumkin: jismga
tushayotgan foton energiyasining bir qismi chiqish ishini yengishga, qolgan qismi
esa elektronlarga kinetik energiya berishga sarf bo‘ladi:
h
A
m
max
2
2
(4.3)
bu yerda A – fotoelektronlarning chiqish ishi, m – elektronning massasi,
max
–fotoelektronlarning
maksimal tezligi,
m
max
2
2
- ularning maksimal kinetik
energiyasi.
Uchib chiqayotgan fotoelektronlarning vakuumdagi maksimal kinetik
energiyasi (tezligi) har xil bo‘lishi mumkin. Bunga sabab bu elektronlarning jism
ichidagi boshlang‘ich energiyalarining har xilligidir.
Fotondan energiya olganga
qadar jism ichidagi elektronlarning energiyasi qancha katta bo‘lsa, uchib
chiqqandan keyin ham uning energiyasi shuncha katta bo‘ladi. Masalan, qattiq
jismning valent zonasidagi elektronlar ichida valent
zonaning tepa qismidagilari
eng katta energiyaga ega bo‘ladi. Demak, vakuumda ham bu zonaning tepa
qismidan chiqqan elektronlar eng katta energiyaga ega bo‘ladi. Valent zonaning
pastki qismlaridan chiqqan elektronlar kamroq energiyaga ega bo‘ladi.
Fotoeffektni miqdoriy jihatdan barqarorlash uchun
fotoelektronlarning kvant
chiqishi ( degan kattalik ishlatiladi.
n
N
ф
(4.4)
n – uchib chiqqan fotoelektronlar soni, N
ф
– yuzaga tushayotgan fotonlar soni.
