(II)
oksidi changining ta ’siridan pnevm okinioz-
ning k o ‘p uchraydigan va xarakterli shakli.
Silikatoz
- krem niy kislota tuzlarining changi nafas olish y o ila rig a
kirganda paydo b o ia d i.
Pnevm okonioz
- kasallikgi k o ‘mir, aluminiy, tem ir va aralash tarkibli
changiar ta ’sirida ham rivojlanishi mumkin.
Silikoz ju d a changli sharoitda odatda k o ‘p yil, k o ‘pincha o g ‘ir jis
m oniy ish bajarilganda rivojlanadi, Bu kasallik to g ‘-kon va sem ent, ale-
baster ishlab chiqarish ishchilarining kasb kasalligi hisoblanadi. Silikoz
kasalligi halloslash, y o ‘tal, ko ‘krak qism ida og‘riq b o iish id a n boshla-
40
nadi. B oshlanishida bu belgilar kam sezilarli b o ‘lib, halloslash faqat
jism oniy ish bajarganda paydo b o ‘ladi. K asallik kuchaygan davrda n a
fas yetishm asligi va halloslash, oddiy ishlam i bajarganda va hatto tinch
holatda turganda ham ro ‘y beradi.Ishlab chiqarishdagi changiar faqat
pnevm okoniozning yuzaga kelishiga sabab b o ‘lmay, balki nafas y o ‘llari,
teri v a shilliq qavatning boshqa kasalliklarini ham keltirib chiqaradi.
Bularga teri hujayralarining k o ‘chishi, har xil toshm alar, ekzem a, der-
m atitilar kiradi.
3.5. Changlarning salbiy ta’sirlariga
qarshi chora-tadbirlar
Chang kasalligining oldini olishda quyidagi chora-tadbirlar q o ‘llaniladi:
- qonuniy tartibdagi choralar;
- changning hosil boTishi va tarqalishiga qarshi chora-tadbirlar;
- shaxsiy m uhofaza tadbirlari.
0 ‘zbekiston Respublikasining M ehnat K odeksiga asosan, ishlab
chiqarish changlarining ta ’sirida ishchilar ishga kirishdan oldin tibbiy
k o ‘rikdan o ‘tkaziladi. 0 ‘pka sili va uning o ‘pkadan tashqaridagi turlari,
y uqori nafas y o ‘llari va bronxlar kasalligi, yurak-tom ir tizim lari kasallik-
lari va boshqalar bilan og‘rigan kishilar changli ishlarga qabul qilinmaydi.
Jumladan, 20 yoshgacha bo'lgan shaxslar changli ishlarga q o ‘yilmaydi.
Chunki pnevm okonioz yoshlarda tezroq rivojlanadi va kattalardagiga qa-
raganda o g ‘irroq o ‘tadi.
Sanoat korxonalaridagi xonalar va ish joylaridagi havo muhitidagi
changiar ishlayotganlar sogMigiga x av f solm asligini ta ’m inlash m aqsadida
chang m iqdorining y o ‘l q o ‘yiladigan oxirgi darajasi (YQOD), sanitar-gi-
giyenik m e’yorlari belgilangan huijatlar asosida tashkil etiladi. Eng k o ‘p
tarqalgan va xavfli changlarning umumiy sanitariya (YQOD)si SN245-71
va GOST 12.01.005-76 da «Ishchi zonasining havosi» um um iy sanitari-
ya-gigiyena talablari keltirilgan. Eng zararli changlarga eng past m iqdor
belgilangan yo'riqnom a yoki b a’zi bir changlarning y o ‘l q o ‘yiladigan ox
irgi darajas! (YQOD) 4-jadvalda keltirilgan.
41
|
