Xavflar kvantifikatsiyasi




Download 8,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/244
Sana27.05.2024
Hajmi8,77 Mb.
#254799
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   244
Bog'liq
Hayot faoliyati xavfsizligi. Tojiboyev M. Nigmatov M

Xavflar kvantifikatsiyasi. 
K vantifikatsiya - m urakkab tushuncha
(ofat, talafot, yong‘in, nurlanish, sham ol va hokazo)lam ing sifatini, 
oqibatini aniqlashda sonli tavsiflam ing joriy qilinishidir.
A m alda kvantifikatsiyaning sonli, balli, darajali, tezlanishli (m/s, m/ 
soat) va boshqa usullari qoilan ilad i. Jumladan, yer silkinishining kvanti­
fikatsiyasi - ballda yoki m agnitudada, sham ollar - m/s, yer k o ‘chkilari -
m /soat yoki km/soatda, kuyish, nurlanish, buzilishlar - darajali usullari 
qo ilan ilad i. Xavflami baholashda esa «tavakkal» qo ilan ilad i. Tavak­
kal - xavflarni son jihatidan baholashdir. Xavflami sonli baholashda u 
yoki bu k o ‘ngilsiz oqibatlar sonining m a’lum davr (chegara, vaqt, hudud) 
da b o iis h i m um kin b o ig a n songa nisbatidir.
Masalan, 1-misol: biror ishlab chiqarishda, agar h ar yili 15 000 odam 
o is a , o ‘rtacha ishlaydiganlar soni 15 mln. b o is a , u holda inson o iim
tavakkali quyidagicha topiladi:
l-S-s1C*
O iim tavakkali =
1* to ■*
2-misol: biror m am lakat aholisi 200 mln. b o is a , turli xavf-xatarlar 
oqibatida 500 m ing odam o is a , u holda tnamlakatdagi aholining o iim
tavakkali quyidagicha b o ia d i.
Q.S
O iim tavakkali = 
=
Z S

“ b o ia d i.
Xavflar identifikatsiyasi. 
Identifikatsiya ~ o‘rganish, isbotlash, 
tasdiqlash m a'nolarim anglatadi. Masalan, dorishunoslikda birorta dori- 
darm onni t o i iq identifikatsiya qilmasdan turib, uni kasalga tavsiya etib 
b o im ay d i. Jumladan, am pitsilin dorisi - uning tarkibi, kim yoviy tuzilishi 
va xususiyatlari isbotlanishi kerak.
X avflar identfikatsiyasi biroz mushkulroq. B unda har bir xavfning 
kelib chiqish sabablari, xususiyatlari va oqibatiari o‘rganiladi. Chunki har 
bir xavfning yuzaga kelishiga sabab b o iu v ch i omillar, salbiy oqibatiari, 
xavfiilik va zarar keltirish darajaiari b o ia d i. M ana shu k o ‘rsatkichlar 
aniqlangandan keyingina xavfning nomini ayta olamiz. Masalan: term ik 
yoki radiatsiya xavflari, yoki oqsil va yashur kasalligi, yoki gerbitsid, 
/a h a r xavflari va hokazolar.
15


Xavflarni identifikatsiya qilishda, albatta, xavflam ing nom enklaturasi 
aniq o ‘rganilgan b o iis h i lozim. Chunki xavfning aniq turini, nomini 
bilm asdan turib, 
u keltiradigan talafotlarini, 
oqibatlarni 
o ‘rganib 
b o im ay d i. Demak, xavflarni o‘rganishdan xulosa qilsak, xavf-sabab- 
oqibat tushunchalari bir-biri bilan uzviy b o g iiq lik d a b o ia d i. U chala 
tushuncha ham ko ‘ngilsiz hodisaning asosiy ko ‘rsatkichlari hisoblanadi. 
K o‘ngilsiz hodisaning oqibatilari turli koVinishda b o iis h i mumkin.
M asalan: havo transporti 
- transport 
-
yerga qulashi 
(xavf) 
elementining 
(oqibat)
ishlamay qolishi 
(sabab)
M isolda oqibat - havo transportining yaroqsiz holga kelishi, 
odam lam ing turli darajada jarohat olishi, o ‘!im b o iis h i, y o n g in chiqishi
portlash yuz berishi, buzilishlar, atrof m uhit zararlanishi va boshqa 
holatlar kuzatilishi mumkin.
Z ahar - ichib qo‘yish - zaharlanish;
(xavf) 
(sabab) 
(oqibat)
yoki elektr toki - sim lam ing qisqa tutashuvi - tok urishi, kuyish. 
(xavf) 
(sabab) 
(oqibat)

Download 8,77 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   244




Download 8,77 Mb.
Pdf ko'rish