X avflam in g
taksonom iyasi.Taksonom iya - murakkab hodisalam i,
jarayonlam i, tushunchalami yoki obyektlam i bir sistem aga solish haqidagi
fandir.
Xavflar taksonom iyasi - xavflarni tartib bo‘yicha joylashtirish degan
m a’noni anglatadi. M asalan, tabiiy ofat xavfining taksonom iyasini tuzish:
a) geologik o‘zgarishlar oqibatida yuzaga keladigan xavflar: yer
silkinishi, yer ko‘chkisi, vulqon otilishi, togMaming yemirilishi va
boshqalar;
b) gidrom eterologik o :zgarish oqibatida yuzaga keladigan xavflar:
shamollar, yog ‘ingarchiliklar, tabiiy yong‘in, qurg‘oqchilik, m omaqaldiroq,
chaqm oq chaqishi, do‘l yog'ishi va hokazolar;
d) epidemiologik, epizootik v a epifttotik xavflar: (insonlar kasallanishi,
zaharlanishi, ommaviy o ‘lim, parranda, cho‘chqa gripplari, qutirish, oqsil
kasalligi, chigirtkalam ing yog‘ilishi, fotosintez jarayonining buzilishi va
boshqalar);
Xavflar taksonomiyasini tuzish aynan inson faoliyati xavfsizligini
ta ’m inlashda muhim ro‘l o ‘ynaydi. Xavflam ing taksom aniyasini tuzishni,
albatta, xavflam ing tabiatini chuqur o ‘rganish orqaligina am alga oshirish
mumkin.
Afsuski, hozirga qadar xavflam ing yetarlicha to ‘liq taksanomiyasi
yaratilmagan. Bu esa har qanaqa xavfning oldini olishni ta’minlashni
chegaralab qo4yadi. Shuning uchun olimlar, soha m utaxassislari oldiga
xavflam ing taksonom iyasini yaratish bo‘yicha ilmiy va metodologik
izlanishlar olib borish m aqsad qilib q o ‘yilgan.
X avflam ing nom enklaturasi.
Nom enklatura - m uayyan belgi,
xususiyatiga k o ‘ra sistem aga solingan nom va so 'zlar ro ‘yxatidir. Masalan,
tibbiyotda qoilaniladigan dori-darm onlar nom enklaturasi birm uncha aniq
tuzilgan. Jum ladan, antibiotiklarga: tetratsiklin, ampitsilin, oksotsilin,
biotsilin, trimol, sefozolin, sefamizin va boshqalar kiradi.
Xavflar nom enklaturasini tuzishda ham aynan xavfning biror belgisi,
xususiyati, keltiradigan oqibati yoki boshqa ko‘rsatkichlariga ko ‘ra
tuzilishi lozim. Hozirgi kunda xavflar nomenklaturasi um um iy holda alfavit
bo‘yicha tuzilgan. Masalan, ajal, alanga, alkagol, aziyat, vakuum, vulqon,
vahima, gaz, gerbitsid, dinam ik zo ‘riqish, yem irilish, yom g‘ir, yong‘in,
z o ‘riqish, zahar, zilzila, ifloslanish, ichimlik, iztirob, kasallik, kuyish,
lat yeyish, loyqalanish, m agnit m aydoni, momaqaldiroq, meteoritlar,
mikroorganizmlar, radiatsiya, reanim atsiya, rezonans, tebranish, tok urish,
toyib ketish, uzilish, urmoq, ultratovush, hujum, xatar, shamol, shovqin,
elektr toki, elektr maydoni, ekzema, yaxlash, yadro zaryadi, yashur
kasalligi va boshqalar.
14
Umuman, xavflam ing nom enklaturasi har bir obyekt, ishlab chiqarish
jarayoni, sexlar, ish oi'in lari, texnologik jarayonlar, kasblar va boshqa
faoliyat o ‘rm)ari uchun tuzilsa m aqsadga muvofiq b o ia rd i.
|
