MA’ruza 12 jixozlar tozaligi va uni aniqlashda qo‘llaniladigan analitik usullar mavzuning o’quv maqsadi

WHO va ICH bo‘yicha turli analitik usullar uchun aniqlanishi lozim bo‘lgan validatsiya tavsiflari

“-“ ko‘pincha tekshirilmaydi;

“+” ko‘pincha tekshiriladi;

“٭ - qaytaruvchanlik tekshirilayotganda, laboratoriyalararo aniqlik talab etilmaydi;

٭٭ - xususiyligi kamlik qilganda qo‘shimcha tekshiruv olib boriladi;

٭٭٭ - ba’zi xollarda talab etilishi mumkin.

YUqorida takidlaganimizdek, tozalash jarayonini aniqlashda muhim omillardan biri bu jixozlar yuzasidagi bo‘lishi mumkin bo‘lgan qoldiqlar me’yorini aniqlashdir. Qoldiqlar me’yorini aniqlash har bir individual ishlab chiqarish jarayonining vaziyatiga bog‘liq. SHuning uchun har bir jixoz uchun qoldiqlar me’yori oldindan belgilangan bo‘lishi kerak.

Uskunalarni tozalash me’yorini aniqlashga bir qancha omillar ta’sir ko‘rsatadi. Bularga:

• 
  birlamchi ifloslantiruvchi mahsulotning tabiati;
  
• 
  birlamchi ifloslantiruvchi mahsulotning dori shakli;
  
• 
  birlamchi ifloslantiruvchi mahsulotning zaharliligi;
  
• 
  tozalash jarayonidagi birlamchi ifloslantiruvchi mahsulotning eruvchanligi;
  
• 
  jixozlarni tozalash jarayonining qiyinligi (tozalash qiyin bo‘lgan joylar);
  
• 
  tozalash jarayonining turi (qo‘l bilan yoki avtomatik yo‘l bilan);
  
• 
  bitta jixozda tayyorlangan boshqa mahsulotlar tabiati (ifloslantiruvchi moddalar);
  
• 
  iflos bo‘lgan mahsulotning dori dozasi;
  
• 
  bitta jixozda tayyorlangan boshqa mahsulotlar partiyasining miqdori (iflos qiluvchi moddalar).
  

1. 
   Vizual usul. Ushbu usuldan barcha farmatsevtik kompaniyalar foydalanadilar.
   

Vizual nazorat yorug‘lik nuri, tozalanayotgan jixozning yuzasi va tavsifi kabi omillarga bog‘liq.

2. 
   Tozalash mezonini (qoldiqning ruxsat etilgan miqdorining maqbullik mezoni) xisoblashning ikkinchi usuli – bu havfsizlik omili va terapevtik dozalar, yoki zaharlilik ma’lumotlari va havfsizlik omillari kombinatsiyasidan foydalanishdir. Ushbu usul ishlab chiqarilgan mahsulotning kunlik (sutkalik) dozasinining ma’lum ulushini boshqa mahsulotga tushib qolish imkonini aniqlashga asoslangan. Ushbu usul havfsizlik omiliga bog‘liq xolda kamayib boradi. Bu omil o‘lchovsiz bo‘lib, u havf-xatarni aniqlash omili bo‘lib xizmat qiladi va u bir mahsulotni ikkinchi mahsulot bilan ruxsat etilgan maksimal ifloslanishi uchun aniqlanayotgan mezonni xisoblash vaqtida e’tiborga olinadi. Uning qiymati keyingi ishlab chiqarilayotgan dori vositasining turiga bog‘liq. Ko‘pgina kompaniyalar havfsizlik omilidan foydalanadilar. Odatda mazkur omil har qanday mahsulot terapevtik dozasining 1/10000 dan oshmagan qiymatiga teng (dastlabki mahsulotning minimal kunlik dozasining keyingi mahsulotning maksimal kunlik dozasiga bo‘lgan nisbati 0,1% yoki 1/1000 dan oshmasligi kerak – “0,1% terapevtik dozalar” deyiladi) va boshqa mahsulotning maksimal dozasi tarkibida bo‘lishi mumkin. Bu kunlik terapevtik dozasiga nisbatan 1/10000 miqdorda ishlatiladigan har qanday mahsulot dori vositasini bir xil usulda qabul qilganda bemorga tibbiy va zaharli ta’sir etmaydi. Ta’kidlash joizki, bir vaqtda bir necha modda bilan ifloslanish jarayoni so‘rilishi nisbatan kuchli bo‘lgan dori shakliga o‘tganida bu taxmin ishlamaydi. Masalan, bu taxmin tashqi maqsadlarda qo‘llaniladigan dori shaklidan ichish uchun mo‘ljallangan dori shakliga o‘tganda yaramaydi, yoki ichish uchun mo‘ljallangan dori shaklidan - paraenteral dori turiga o‘tganda. Bu koeffitsient asosan qattiq dori turlari uchun ishlatiladi.
   

Havfsizlik omili

Qoldiqning ruxsat etilgan miqdorini aniqlash uchun quyidagi ma’lumotlar kerak bo‘ladi:

• 
  preparatning terapevtik dozasi;
  
• 
  maksimal kunlik dozasi, mg/sut;
  
• 
  bitta tabletka massasi (kapsula), mg;
  
• 
  preparat seriyasi uchun taklif etilayotgan minimal ishlab chiqarish xajmi, kg;
  
• 
  mahsulot bilan kontaktda bo‘lgan jixoz yuzasi.
  

Faraz qilaylik, A va V mahsulot ishlab chiqarilmoqda. V mahsulotni qabul qilayotgan bemorda V mahsulotga o‘tgan A mahsulotning qancha miqdori (ruxsat etilgan chegarasi) hali tibbiy ta’sir ko‘rsatmayapti degan savolga javob berish kerak.

V mahsulotga o‘tgan A mahsulotning maksimal ruxsat etilgan miqdori (MACO – allowable carryover into a single daily dose of next product ) quyidagi formula orqali xisoblanadi:

Bu erda - A preparatning terapevtik dozasi, mg;

Demak, V mahsulotga o‘tgan A mahsulotning maksimal ruxsat etilgan miqdori 4 ta omilga bog‘liq ekan.

A mahsuloti qoldig‘ining maksimal o‘tishi mumkin bo‘lgan miqdori MASO quyidagi formula yordamida xisoblanadi:

Bu erda -dozalar miqdorining eng yomon fursati (naixudshiy sluchay) yoki guruxdagi har qadnay mahsulot seriyasining eng kichik o‘lchovi/ guruxdagi har qadnay mahsulotning eng katta terapevtik dozasi;

Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib 5 preparatdan - E mahsuloti uchun (bitta dozaning massasi eng katta-300 mg) va D mahsuloti seriya o‘lchovi eng kichik (10 kg) uchun dozalar miqdorining eng yomon fursati (naixudshiy sluchay - vorst case) ni topamiz:

Eng yomon fursat (naixudshiy sluchay - vorst case) bu bemor tomonidan mazkur jixozda avval ishlab chiqarilgan dori moddasi qoldig‘ini maksimal miqdorini saqlagan dori vositasini maksimal miqdorini qabul qilishidir. YOki mazkur jixozda avval ishlab chiqarilgan dori moddasi qoldig‘ini minimal miqdorini saqlagan dori vositasini qabul qilishidir, ushbu xolatda qoldiq miqdori minimal bo‘lganligi sababli uni olingan namuna tarkibida aniqlash qiyinchilik tug‘diradi.

5 ta mahsulot uchun ifloslanishning maksimal o‘tishi mumkin bo‘lgan miqdorining xisobi

3. 
   Tozalash mezonini (qoldiqning ruxsat etilgan miqdorining maqbullik mezoni) xisoblashning 3- usuli – bu ikkinchi mahsulot tarkibida birinchi moddaning miqdori 10 ppm dan (1 g mahsulotga 10 mkg ifloslanish) oshmagan xolda paydo bo‘lishi mumkinligi. Bu usuldan – havf-xatarni baholashda ko‘pgina kompaniyalar foydalanadilar. Mazkur usuldan dezinfeksiya va yuvish uchun ishlatiladigan moddalar qoldiqlarini aniqlashda foydalaniladi.
   

• 
  yangi jixoz yoki jarayon foydalanishga kiritilganda;
  
• 
  mahsulot nomenklaturasiga o‘zgartirishlar kirtilganda, shu jumladan dori vositalari dozalariga ham;
  
• 
  tozalik jarayoni samaradorligiga ta’sir etuvchi jixozlar va jarayonlarga o‘zgartirishlar kiritilganda;
  
• 
  tozalash usullariga o‘zgartirishlar kiritilganda.
  

• 
  avvalgi mahsulotning ruxsat etilgan miqdorini xisoblash, ya’ni tozalash mezoni;
  
• 
  namuna olish;
  
• 
  namuna tahlili;
  
• 
  ruxsat etilgan miqdorga mos kelishini tekshirish;
  
• 
  attestatsiya bayonnomasini rasmiylashtirish.
  

1. 
   Dori vositalarini ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan jixozlar tozaligi
   
2. 
   Kontaminatsiya turlari
   
3. 
   Jixozlar tozaligini aniqlashda qo‘llaniladigan analitik usullar
   
4. 
   Jixozlar tozaligi va kontaminatsiya turlari
   
5. 
   Jixozlarni tozalash usullari
   
6. 
   Jixozlarni tozalashda tampon bilan artish usuli
   
7. 
   Jixozlarni tozalashning yuzani yuvish (chayish) usuli
   
8. 
   Jixozlarni tozalashning erituvchi bilan chayish usuli
   
9. 
   Jixozlarni tozalashda qo‘llaniladigan platsebo usuli.
   
10. 
    Jixozlar yuzasidagi kontaminantlar uchun maqbullik (priemlemost) mezonini aniqlash usullari
    
11. 
    Jixozlar tozaligini aniqlashda qo‘llaniladigan analitik usullar
    
12. 
    Jixozlar tozaligini aniqlashda qo‘llaniladigan xususiy va xususiy bo‘lmagan tahlil usullari.