Matematik va axborotli modellashtirish. Matematik modellar. Ob’ektiv borliqni o‘rganish va unga ta’sir etish vositasi sifatida

Insoniyatning tabiatni o‘zlashtirishdagi tajriba va bilimlarini to‘plashi axborotni o‘zlashtirish bilan birgalikda kechadi. Aynan mana shu jarayon infosferaning paydo bo‘lishiga olib keldi. Demak infosferaning paydo bo‘lishi axborotni o‘rganish bilan bog‘liq ekan.

Axborot lotincha “information” so‘zidan olingan bo‘lib, tushuntirish, biror narsani bayon qilish yoki biror narsa yoki xodisa haqida ma’lumot ma’nosini anglatadi.

Inson yashaydigan dunyo turli moddiy va nomoddiy obyektlar, shuningdek ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqa va o‘zaro ta’sirlardan, ya’ni jarayonlardan tashkil topgan. Sezish a’zolari, turli asboblar va xokazolar yordamida qayd etiladigan tashqi dunyo dalillari ma’lumotlar deb ataladi.

Vaqt davomida o‘zgarishga qarab tizimlar statistik va dinamik turlarga ajratiladi. Statistik tizimda vaqt davomida o‘zgarish bo‘lmaydi. Dinamik tizimda esa, vaqt o‘tishi bilan holat o‘zgarib boradi.

Vaqt davomida o‘zgarishga qarab tizimlar statistik va dinamik turlarga ajratiladi. Statistik tizimda vaqt davomida o‘zgarish bo‘lmaydi. Dinamik tizimda esa, vaqt o‘tishi bilan holat o‘zgarib boradi.

Tashqi muhit bilan bo‘ladigan aloqasiga qarab ochiq yoki yopiq tizimlar bo‘lishi mumkin. Ochiq tizimlar tashqi muhit bilan aktiv aloqada bo‘ladi. Yopiq tizimlarning unsurlari esa tashqi muhitdan ta’sirlanmaydi.

Tizim - buyurtma asosida tashkil qilingan tuzilish va aniqlikning mavjudligi bilan ajralib turadi. Masalan, kichkina bir qutidan iborat televizor ma’lum bir qoida asosida bog‘langan ko‘plab radiodetallarni birlashtirib turadigan obyekt bo‘lgani uchun tizim sifatida qaraladi. Lekin bir qutiga turli xil radiadetallar tartibsizlar joylantirilgan bo‘lsa uni tizim deb bo‘lmaydi.

Agar tizimning ichki tuzilishi noma’lum bo‘lsa, u "qora quti" deb hisoblanadi va unga kirish-chiqish holatini bog‘laydigan funktsiya o‘rnatiladi. Bunday tizim kibernetik yondashuvli tizimdir. Shu bilan birga, ko‘rib chiqilayotgan tizimning xatti-harakati, uning tashqi ta’sirlarga va atrof-muhitdagi o‘zgarishlarga munosabati tahlil qilinadi.