References
1.
Sinxronnыe elektricheskie mashinы - M.Xiterer, Igor Ovchinnikov Moskva- 2008 g
2.
Analysis of asynchronous machines - T.A.Lipo London 2017 g
3.
Elektrotexnika : ucheb. posob. dlya vuzov : v 3 knigax / pod red. P. A. Butыrina, R. X.
Gafiyatullina, A. L. Shestakova. Chelyabinsk : YuUrGU, 2005. Kn. III : Elektroprivod.
Elektrosnabjenie. 639 s.
4.
Vasiliev D. A., Panteleeva L. A., Noskov V. A. Research of frequency-regulated synchronous
electric drives in laboratory conditions // Scientifically based technologies of intensification of
agricultural production: mater. Mejdunar. scientific-practical conferences. Izhevsk: FGBOU IN
"Izhevsk State Agricultural Academy", 2017. p. 235–237.GOST R 53472-2009. Mashinы
elektricheskie vraщayuщiesya. Dvigateli sinxron nыe. Metodы ispыtaniy. Vved. 2009-12-09. M.
: Standartinform, 2011. 41 s. \
116
5.
GOST R MEK 60034-2-1-2009. Mashinы elektricheskie vraщayuщiesya. Ch. 2-1 :
Standartnыe metodы opredeleniya poter i koeffitsienta poleznogo deystviya po ispыtaniyam
(za isklyucheniem mashin dlya podvijnыx sostavov.) Vved. 2011-01-01. M. : Standartinform,
2011. 58 s.
MIKROGIDROENERGETIKA TIZIMINING IQTISODIY ASOSLANISHI
A.SH.Tursunov, Q.B.Qodirberganov, U.Y.Komolov 58-20 EEE talabalari.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 26-maydagi “2017–2021-yillarda
qayta tiklanuvchi energiya manbalarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari dasturi
to‘g‘risida”gi 3012-son qaroriga muvofiq, iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohalarda energiya
samaradorligini oshirish; 2017–2021-yillarda gidroenergetikani rivojlantirish dasturida 2025-
yilga borib 42 ta yangi gidroelektrostansiya qurish hisobiga mamlakatimizda ekologik toza
GESning ishlab chiqarish quvvatini 1,7 barobarga oshirish ko‘zda tutilgan. ishlayotgan 32 ta
GESni modernizatsiya qilish. [1]
Viloyatdagi olimlar, suv sohasi mutaxassislari, ekspert hisob-kitoblari va elektr
tarmoqlaridan iborat ishchi guruh Farg‘ona viloyatidagi suv oqimi salohiyatini tahlil qilish asosida
quyidagi mikrogidroenergetika iqtisodiy ko‘rsatkichlari: tezlik, suv miqdori, yuqori bosimli suv
oqimini aniqladi. :
1. Tajriba va ekspertiza hujjatlari asosida 10 kVt quvvatga ega mikro GESlarning o‘rtacha qiymati
25 mln.so‘mni tashkil etdi.
2. Farg‘ona viloyatining oqim kanallari tahlili shuni ko‘rsatdiki, 10 kVt quvvatga ega mikro
GESlarni 230 ta joyga o‘rnatish mumkin.
3. MikroGESning oʻrtacha yillik ish vaqti 8000 soat boʻlganda, 230 ta GESning yillik quvvati 18,4
million kVt/soat yoki viloyatda yiliga 0,4 foiz elektr energiyasi isteʼmoli tejalishi aniqlangan. ;
4. 230 ta mikro GES qurilishining oʻrtacha qiymati 230*25 million = 5 milliard 750 million soʻm
yoki mikro GESlarning oʻzini oqlash muddati oʻrtacha 10 oyni tashkil etadi.
Sinov amaliyoti natijalariga ko'ra quyidagi xulosalar chiqarildi:
- Shlangi, o'rnatish parametrlarini baholash va hisoblash
– Past bosimli sharoitlarda muvaffaqiyatli ishlaydigan juda oddiy va samarali mikro GESlarni
yaratish imkoniyati isbotlandi.
So'nggi yillarda qayta tiklanadigan energiya manbalariga, jumladan, mikro-gidrotexnikaga
qiziqish yana ortdi. Mikrogidroenergetikani rivojlantirish boshqa energiya manbalari bilan parallel
ravishda amalga oshirilgan aksariyat xorijiy davlatlardan farqli o'laroq, mamlakatimizda bu ishni
noldan boshlash kerak edi. Umuman olganda, kichik energetikaga, xususan, mikro-gidrotexnikaga
uzoq vaqt e'tibor bermaslik davrida hatto kichik daryolar energiyasidan foydalanish tajribasi
yo'qoldi, mavjud ko'plab GESlar tugatildi va ular uchun uskunalar ishlab chiqarish cheklandi.
Zamonaviy avtomatlashtirilgan mikro GESlarni yaratish chuqur izlanishlarni talab qiladi, buning
zarurati suv oqimini barqaror parametrlarga ega elektr energiyasiga aylantirish jarayonlarining
murakkabligi bilan izohlanadi. Ushbu tadqiqot yo'nalishi gidrotexnika, elektrotexnika, avtomatik
boshqarish nazariyasi, konvertor texnologiyasi muammolarini, shuningdek, elektr ta'minoti
masalalarini hal qilishni o'z ichiga oladi.
Ushbu loyiha hisobotida 1-bosqichga qo'yilgan vazifaga muvofiq quyidagilar amalga oshirildi:
- elektr energiyasi va gidroagregatlarining sifatiga qo'yiladigan talablarni mavjudlari bilan
solishtirganda asoslash, avtonom qishloq xo'jaligi uchun avtomatlashtirilgan past bosimli mikro
117
GESlarning tarkibi va tuzilishi bo'yicha samarali texnik echimlarni izlash. kichik quvvatli
iste'molchilar;
- generator milining aylanish chastotasining diapazoni va suv oqimi parametrlariga, ishlash
ko'rsatkichlariga, ekvivalent uch fazali asixron motor parametrlariga bog'liqligini aniqlashga
imkon beruvchi matematik model yaratildi. va sxemalari, shuningdek, past bosimli mikro-GESni
hisoblashning keng qamrovli usuli;
- kam quvvatli avtonom qishloq xo‘jaligi iste’molchilari uchun elektr energiyasi ishlab
chiqaruvchi muqobil manba sifatida mikro GESlardan foydalanishning maqsadga muvofiqligini
baholash maqsadida mikro GESlarning tajriba namunalarini ishlab chiqish, ishlab chiqarish va
sinovdan o‘tkazish amalga oshirildi.
|
