ELEKTR ENERGIYASINING SIFAT KO‘RSATKICHLARI




Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet80/115
Sana14.05.2024
Hajmi5,65 Mb.
#230787
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   115
Bog'liq
Materiallari

126 
ELEKTR ENERGIYASINING SIFAT KO‘RSATKICHLARI 
M. Abduraxmonova M11-21 ET guruhi magistranti 
Farg‘ona politexnika instituti
 
 
Ushbu tezisda elektr energiya sifat ko‘rsatkichlari to‘g‘risida umimiy ma’lumotlar hamda 
GOST 13109-97 bo‘yicha sifat ko‘rsatkichlariga qo‘yiladigan talablar va hisoblash formulalari 
keltirilgan.
Elektr energiya iste’molchilari o’zlariga yuklatilgan vazifalarni ma’lum bir 
sharoitlardagina to‘la-to‘kis bajarishlari mumkin. Bunday sharoitlarni belgilovchi parametrlar 
elektr energiyasining sifati deb yuritiladi. Sifat belgilarining istalgan tomonga og‘ishi energiyadan 
chala foydalanishga sababchi bo‘ladi. Shuningdek, elektr qurilmalari va jihozlardan 
foydalanmaslikka va ishlab chiqarilayotgan mahsulot kam bo‘lishiga va boshqalarga sababchi 
bo‘ladi. 
Elektr energiyasi sifati muammosini hal qilishda iqtisodiy, matematik va texnik aspektlar 
ko‘rilishi kerak. Iqtisodiy aspekt o‘ziga elektr ta’minotida sifatsiz energiya iste’mol qilgandagi 
zararlarni hisoblash usullarini yaratishni ko‘zda tutsa, matematik aspekt sifat ko‘rsatkichlarini u 
yoki bu usullar bilan hisoblashni, texnik aspekti esa texnik vosita va tadbirlani yaratib, sifatini 
ko‘tarishni va sifat belgilarini nazorat hamda boshqaruv usullarini yaratish va ishlab chiqarishni 
qamrab oladi. 
Umuman olganda, “Elektr energiyasi sifati” deganda, energiya tizimning asosiy 
parametrlarining o‘rnatilgan normadagi qiymatlarga to‘g‘ri kelishi va shu qiymatlar bilan elektr 
energiyasini ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash tushuniladi. 
Elektr energiya sifat qiymati kuchlanish va chastotalar og‘ishi, ularning o‘zgarish ko‘lami, 
elektr qiymatlarining nosinusoidalligi, kuchlanishlar nosimmetriyaligi bilan belgilanadi. 
Chastotaning og‘ishi bu – 10 minut oralig‘ida chastotaning haqiqiy qiymatini nominal 
qiymatdan farqini ko ‘rsatuvchi o‘rtacha qiymat. Normal halatda chastotaning og‘ishi nominal 
qiymatdan 
±0,1
Hz o‘zgarishi ruhsat etiladi. Qisqa vaqt ichida esa 
±0,2 
Hz ga o‘zgarishi mumkin. 
Chastotaning tebranishi bu – chastotaning o‘zgarish tezligi sekundiga 0,2 Hz dan kichik 
bo‘lmaganda, rejim parametrlarining tez o‘zgarishida asosiy chastotaning eng yuqori va eng kichik 
qiymatlari orasidagi farq hisoblanadi. 
Chastotaning tebranishi, og‘ishga ruhsat berilgan 
±0,1
Hz dan tashqari, 
± 0,2
Hz dan 
oshishi mumkin emas. 
𝛿𝑓 = 𝑓
𝑚𝑎𝑥
− 𝑓
𝑚𝑖𝑛
;
𝛿𝑓% =
𝑓
𝑚𝑎𝑥
−𝑓
𝑚𝑖𝑛
𝑓
𝑛𝑜𝑚
∗ 100%
Kuchlanish og‘ishi bu – ish rejimining sekin o‘zgarishida, ya’ni kuchlanishni o‘zgarish 
tezligi sekundiga 1 % dan oshmaganda, kuchlanishning haqiqiy qiymatining uning nominal 
qiymatidan farqiga aytiladi: 
∆𝑈 = 𝑈 − 𝑈
𝑁
yoki 
∆𝑈% =
𝑈−𝑈
𝑁
𝑈
𝑁
∗ 100%
Normal ish holatlarida kuchlanishning og‘ishi quyidagi qiymatlarda ruhsat etiladi: 
-5
÷
+10% gacha elektr yuritkich va apparatlarning qisqichlarida yurgizish va boshqarish 
paytida: 
-2,5 
÷ +5 %
gacha ish yuritish qurilmalari qisqichlarida; 
±5 %
qolgan elektr iste’molchilar qisqichlarida; 
Avariyadan keying holatlarda kuchlanish kamayishi qo‘shimcha 5% ga ruhsat etiladi. 
Elektr ta’minoti sistemasida kuchlanish og‘ishiga asosiy sabab elektr iste’molchilar 
rejimining o‘zgaririshi, ta’minlovchi energiya sistemaning holatining o’zgarishi, liniyaning 6-10 
kV yetarlicha qarshiliklari o’zgarishi. 
Kuchlanish tebranishi. Kuchlanish tebranishi quyidagi ko‘rsatkichlar bilan belgilanadi: 
a)
Kuchlanishning tebranishi 
𝛿𝑈
– bu ish rejimining yetarlicha tez o‘zgarishida, ya’ni kuchlanish 
o‘zgarish tezligi sekundiga 1% dan kam bo‘lmaganda, kuchanishning ta’sir etuvchi eng katta va 
eng kichik qiymatlari o‘rtasidagi farq tushniladi: 


127 
𝛿𝑈% =
𝑈
𝑚𝑎𝑥
− 𝑈
𝑚𝑖𝑛
𝑈
𝑁
∗ 100%
b)
Kuchlanishning o‘zgarish chastotasi ( 1/s, 1/min, 1/soat) F=m/T 
bunda, m – kuchanish o‘zgarish tezligi sekundiga 1 % dan kam bo‘lmaganda kuchanishning T 
vaqt oralig‘ida o‘zgarishlar soni. 
v)
Kuchlanishning ketma-ket o‘zgarishlar oralig‘i 
∆𝑡
𝑘𝑗
.
Tarmoqning nosinusoidalligi kuchlanish egirligining nosinusiodallik koeffitsienti bilan 
harakterlanadi va quyidagi formuladan topiladi: 
𝐾
𝑁.𝑆
=
√∑
𝑈
𝑣
2

𝑣=2
𝑈
1
∗ 100% ≈
√∑
𝑈
𝑣
2

𝑣=2
𝑈
𝑁𝑂𝑀
∗ 100%
bu yerda,
𝑈
𝑣
− 𝑣 −
garmonikadagi kuchlansihning ta’sir qiluvchi qiymati, 
𝑈
1
- birinchi eng 
asosiy garmonikaning ta’sir qiluvchi qiymati. 
Nosinusoidallik koeffitsienti har qanday iste’molchilarda 5% dan oshmasligi kerak. 
Kuchalanish nosimmetriyaligi deganda, fazaviy yoki liniyaviy kuchlanishlarining 
amplitudaviy yoki fazaviy burchak siljishlarining o‘zaro teng bo‘lmasligi tushuniladi. 
Nosimmetriyaning normalangan ko‘rsatkichi bu teskari yo‘nalgan kuchlanish 
𝑈
2
bo‘lib 
hisoblanadi va u quyidagicha aniqlanadi: 
𝑘
2𝑈
=
𝑈
2
𝑈
𝑁𝑂𝑀
∗ 100%
Bu koeffitsientning ruxsat etilgan qiymati: 2%. 
Elektr ta’minotida sifat ko’rsatkichlarini oshirish uchun podstansiyadagi uskunalarning 
oddiy sharoitlarda ham energiya bilan ta'minlaydigan energiya manbalari buzilish vaqtida o'z 
funksiyalarini ba’zan to’liq bajarmaydi yoki uni faqat cheklangan diapazonda bajaradi. 
Kuchlanishning kamayishi yoki yo'qolishi normal ishlashi uchun zarur bo'lgan energiyaning 
uskunaga berilmasligiga olib keladi. Bu uskunaning ishlashiga salbiy ta’sir ko’rsatadi va o'ta og'ir 
holatlarda ishchi holatining to'liq to'xtatilishiga olib keladi. Himoya tizimlari ko'pincha kuchlanish 
belgilangan darajadan pastga tushganda ta'minotni uzish maqsadida amalga oshiriladi. Bunday 
himoya kuchlanishning pasayishini uzoq ta'minot uzilishiga aylantirish ta'siriga ega bo'lishi 
mumkin. Bu uzoq uzilish kuchlanishning pasayishi bilan bog'liq emas, balki himoya 
moslamasining pasaytirilgan kuchlanishga javobining mo'ljallangan natijasidir. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
ГОСТ 13109–97 Электрическая энергия. Совместимость технических средств 
электромагнитная. Нормы качества электрической энергии в системах 
электроснабжения общего назначения / – М. : Издательство стандартов, 1998. – 
32 с.
2.
Kholiddinov I., Tuychiev Z., Eraliev Kh. and Kholiddinova M. Influence Of 
Asymmetrical Modes On The Value Of Additional Power Losses In Low-Voltage 
Electrical Networks. Vol:54 Issue:10:2021 DOI 10.17605/OSF.IO/S

Download 5,65 Mb.
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   115




Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



  ELEKTR ENERGIYASINING SIFAT KO‘RSATKICHLARI

Download 5,65 Mb.
Pdf ko'rish