|
g‘ildiraklar va 1200° gacha t-rada
|
| bet | 2/2 | | Sana | 29.04.2023 | | Hajmi | 0.51 Mb. | | #54807 |
Bog'liq 16-ma\'ruza slayd 45raxbarlikkitobipdf(1), Oila bilan ijtimoiy-pedagogik faoliyat, QAYTA O\'ZLASHTIRISH 13.10.2022, 17-ma\'ruza slayd, axmedov mttv fanidan, suniy intelekt, KIMYO FANIDAN MUSTAQIL ISH, Quvonboyev Asadbek Strategik menejment, Таълим тўғрисидаги Қонун, aaa, scs, Shohobiddinov U Atrabotka hfx 3, 12, 4293755020g‘ildiraklar va 1200° gacha t-rada
ishlovchi detallar tayyorlashda
cho‘yan keng qo‘llaniladi.
Nikelli va kobaltli qotishmalar 1000-1100° gacha t-rada mustahkamligini saqlaydi; ular aviatsiya va raketa dvigatellari tayyorlashda, alyuminiy qotishmalari (mustahkamligi 550—750 Mn/m2) samolyot, vertolyot, raketa korpuslarini tayyorlashda qo‘llaniladi. Titan krtishmalarining mustahkamligi 1600 Mn/m2 dan ortiq bo‘lib, kompressor, aviatsiya dvigatellari, tibbiyot asboblari yasashda ishlatiladi.
Metallmas Konstruksion materiallarga beton, o‘tga chidamli materiallar, plastmassalar, shisha, sopol, rezina va yog‘och materiallar kiradi. Ular samolyotsozlik, raketasozlik, mashinasozlik, radiotexnika va kemasozlikda qo‘llaniladi. Kompozitsiey Konstruksion materiallar: ip, sim, ipsimon kristallar, qiyin eriydigan birikma va b.
Sanoatning rivojlanishi mashinasozlikning yutuqlari ko‘p jihatdan mustahkam, turg‘un, yengil (ayniqsa, aviasozlikda) metall va nometall materiallarni yaratish va uni qo‘llash bilan bog‘liq. Materialga qo‘yilgan talablar uning ishlash sharoitiga bog‘liq: mexanik yuklanishiga, haroratiga, tashqi muhitning ta’siriga va hokazo.
Masalan, traktorning ishqalanuvchi detallari abraziv ishqalanib yeyilishga chidamli bo‘lishi lozim (ayniqsa, O‘rta Osiyo sharoitida); paxta terish mashinasi shpindellari ham abraziv, ham kimyoviy yeyilishga chidamli materialdan yasalishi kerak; samolyot sinchlari (lonjeron, stringer va hokazo) statik mustahkam, katta bikirlikka ega materialdan yasaladi; aviadvigatel materialiga olovbardoshlik-issiqbardoshlik (650-850ºC) talablari qo‘yiladi; tovushdan tez uchadigan samolyotlarni ustki qavati («obshivka»si) 350-550ºC da ishlaydigan yengil materiallardan yasaladi.
Shuni aytish kerakki, hozirgi zamon mashinalarida kompazitsion materiallar (shular jumlasida “nanomaterial”lar ham) borgan sari keng qo‘llanilmoqda. Bularning hajmi 5-10% dan 70-80% gacha yetmoqda. Kompazitsion materiallar ajoyib maxsus xususiyatlarga ega. Yuqori puxtalik; ishqalanib yeyilishga chidamlilik; issiqlik va elektr tokini kam o‘tkazishligi; kerak bo‘lsa, o‘ta o‘tgazgich material olsa ham bo‘ladi; kimyoviy turg‘unlik, yorug‘likni yaxshi o‘tkazuvchanligi.
Umuman olganda, mashina detallari uchun u yoki bu materiallarni qo‘llash konkret ish sharoitiga va albatta, iqtisodiy raqobat bardosh bo‘lgan holda. Mashinalar (mexanizmlar) detallari har xil sharoitda ishlaydilar: aytaylik, dinamik kuchlanishlarga, har xil haroratda (past va yuqori); turli muhitlarda (ishqoriy, kislotaviy, neytral, aktiv gaz) va h.k. Mana shular ishlatilagan materiallarga talab qo‘yadi. Bularning hammasi foydalanish texlogik iqtisodiy talablardan kelib chiqadi. Foydalanish (ishlatish) talablarini materialni konstruktsion mustahkamligini ta’minlaydi.
Materialni konstruktsion mustahkamligi deb, uning kompleks xarakteristikasiga aytiladi: Bular mustahkamlik, ishonchlilik, uzoq muddatligi («dolgovechnost») mezonlarining yig‘indisidir. Foydalanish sharoitiga qarab materiallarning mustahkamlik mezoni tanlanadi. Mashinasozlikda (ayniqsa, samolyotsozlikda) ishlatiladigan materiallar uchun materialning massa bo‘yicha samaradorligi muhim ahamiyatga ega. Samaradorlik solishtirma (nisbiy) xarakteristikalar bilan baholanadi.
Texnologik talablar (materialning texnologikligi) detallarni va konstruktsiyalarni tayyorlashda eng kam mehnat hajmini ta’minlashga qaratilgan, albatta zaruriy xossalarni ta’minlagan holda.
Zamonaviy mashinasozlik mahsulotlarini ishlab chiqarishda metallar va nometallardan keng qo’llanilib kelinmoqda. Temperatura pasaygan sari elektr o‘tkazuvchailigi ortadigan, elektron o‘tkazuvchanlika ega bo‘lgan, bolg‘alanuvchan, issiq o‘tkazuvchan va yaltirok moddalar metallar deb ataladi.
Metallar D. I. Mendeleev elementlar davriy jadvalini chap qismida joylashgan. Metallar asosan qora va ranglilarga bo’linib.
Mavjud konstruksion materiallar zaxirasini hosil qilish uchun ularni tejab ishlatish tizimining (strukturasi) xossalarga ta’sirini oshirish bilan birgalikda yangi xom ashyo turlarini izlab topish hamda ularning asosida konstruksion materiallarni ishlab chiqarish talabi qo‘yilmoqda (plastmassalar, rezinalar, sellyuloza asosidagi materiallar, sopol va kompozitsion materiallar).
E’tiboringiz uchun rahmat!
|
| |
