Международный научный журнал № 9 (100), часть 1
«Научный импульс» апреля , 2023
221
MATLAB DASTURINING INJINERLIK SOHASIDA FOYDALANISH AVFZALLIGI
Turaxonova Shaxnozaxon
O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Andijon davlat
universiteti «axborot texnologiyalari va kompyuter injiniringi» fakulteti kompyuter ilmlari
va dasturlash texnologiyalari yo’nalishi
2-kurs magistr talabasi
Annotatsiya.
Hozirgi vaqtda ko’plab matematik paketlar yaratilgan va ulardan keng
foydalanilmoqda. Ulardan eng ko’p tarqalganlari – bu Maple, Matlab, Derive, Eureka,
Mathematika, Maple paketlari hisoblanadi. Bu paketlar ko’p funksional paketlar
hisoblanadi. Bugungi kunda matematik paketlarning o’quv jarayonidagi o’rni va roli ancha
sezilarli va samaraliroqdir. Talabalarda matematik paketlardan foydalanish ko’nikmalari
va malakalarini shakllantirish informatika fanining asosiy komponentalaridan biridir.
Murakkab matematik masalalarni yechishni osonlashtirish orqali matematikani
o’rganishda asabiy siqilishni oldini oladi hamda uni qiziqarli va juda oddiy jarayonga
aylantiradi. Matematik hisoblashlarni avtomatlashtirish tizimlari orasida «MATLAB» paketi
muhim o’ringa ega.
Kalit so’zlar. Simulink, matritsaviy, modellashtirish, m-fayl, dinamik tizimlar.
KIRISH
MATLAB – bu vaqt sinovidan o’tgan matematik hisoblarni avtomatlashtirish
tizimlaridan biridir. U matritsaviy amallarni qo’llashga asoslangan tizimning nomi MATrix
LABoratory matritsaviy laboratoriyada o’z aksini topgan. Matritsalar murakkab matematik
hisoblarda,
jumladan, chiziqli algebra masalalarini yechishda va dinamik tizimlar hamda
ob’ektlarni modellashda keng qo’llaniladi. Ular dinamik tizimlar va ob’ektlarning holat
tenglamalarini avtomatik ravishda tuzish va yechishning asosi bo’lib hisoblanadi.
Bunga
MATLABning kengaytmasi Simulink misol bo’lishi mumkin.
MATLAB ixtisoslashtirilgan matritsaviy tizim chegaralaridan chiqib universal
integrallashgan kompyuterda modellash tizimiga aylandi. «Integrallashgan» so’zi bu
tizimda qulay ifodalar va izohlar tahrirchisi,
hisoblagich, grafik dasturiy protsessor va
boshqalar o’zaro birlashtirilganligini bildiradi. MATLAB tizimining vazifasi har xil turdagi
masalalarni yechishda foydalanuvchilarni an’anaviy dasturlash
tillariga nisbatan
afzalliklarga ega bo’lgan va imkoniyatlari keng dasturlash tili bilan ta’minlashdir. Uning
dasturlash tillari bilan integrallashuvi dasturning kengayuvchanligiga olib keldi. MATLAB
asosan
matematik hisoblashlar, algoritmlarni yaratish, modellash, ma’lumotlarni
tahlil
qilish, tadqiq qilish va vizuallashtirish, ilmiy va injenerlik grafikasi, ilovalarni ishlab chiqish
va boshqalar. MATLAB kengayuvchi tizim, uni har xil turdagi
masalalarni yechishga oson
moslashtirish mumkin. Uning eng katta afzalligi tabiiy yo’l bilan kengayishi va bu kengayish
Международный научный журнал № 9 (100), часть 1
«Научный импульс» апреля , 2023
222
m-fayllar ko’rinishida amalga oshishidir. Boshqacha aytganda, tizimning kengayishlari
kompyuterning doimiy xotirasida saqlanadi va MATLABning biriktirilgan (ichki) funksiyalari
va protseduralari kabi kerakli vaqtda foydalanish uchun chaqiriladi. Foydalanuvchi m-fayl
matnli formatga ega bo’lganligi sababli unga
har qanday yangi buyruqni, operatorni yoki
funksiyani kiritishi va keyin undan biriktirilgan funksiya yoki operator kabi foydalanishi
mumkin. MATLAB da yangi yaratilgan funksiya yoki prosedura fayl ko’rinishida diskda
saqlanishi sababli operator va funksiyalar soni amalda chegaralanmagan. MATLAB ko’plab
amaliy masalalarni yechish imkoniyatini beruvchi operatorlar va funksiyalarga ega. Ular
yordamida ko’plab amaliy masalalarni yechish mumkin.
