|
Matnli masalalarni yechish usullari
|
| bet | 2/3 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 54,5 Kb. | | #147949 |
Bog'liq Matnli masalalarni yechish usullari (1) (Автосохраненный)1- masala. Ikkita javonda 180 ta kitob bor. Birinchi javondan ikkinchisiga 10 ta kitob olib qo’yildi. Shundan so’ng, ikkinchi javondagi kitoblar soni birinchisidagi kitoblar soniga qaraganda ikki baravar ko’p bo’lib qoldi. Dastlab har bir javonda qanchadan kitob bo’lgan?
Yechish. 1) birinchi javondagi kitoblar sonini x bilan belgilaymiz. U holda ikkinchi javondagi kitoblar soni (180 – x) ta bo’ladi. Ravshanki, x – natural son va x > 10 bo’lishi kerak; birinchi javondan 10 ta kitob olingach, unda (x – 10) ta kitob qoladi; ikkinchi javonga o’sha 10 ta kitob qo’yilgach, undagi kitoblar soni (180 – x + 10)=(190 – x) ta bo’ladi; 2) masala shartiga ko’ra, ikkinchi javondagi kitoblar soni birinchi javondagidan ikki marta ko’p bo’ladi. Ya’ni 2(x – 10) = 190 – x bo’lishi kerak.
Bu tenglama masala mazmuniga mos tenglamadir. Uni yechib, x ni topamiz:
2x – 20 = 190 – x, bundan 3x = 210, x = 70 ta (kitob). U holda ikkinchi javonda 180 – x = 180 – 70 = 110 ta (kitob) bo’ladi.
T e k s h i r i s h. 1) 70 + 110 = 180 (Ikkala javonda birgalikda 180 ta kitob bor edi); 70 – 10 = 60 birinchi javondan 10 ta kitob olingach, unda 60 ta kitob qoldi; 3) 110 +10 =120 — ikkinchi javonga 10 ta kitob qo’yilgach, unda 120 ta kitob bo’ldi; 4) 60 • 2=120 (yoki 120 : 60 = 2) – ikkinchi javondagi kitoblar soni birinchi javondagidan ikki baravar ko’p. Demak, masala to’g’ri yechilgan.
Javob: Birinchi javonda 70 ta, ikkinchi javonda 110 ta kitob bo’lgan.
Biz bu masalani algebraik usulda yechdik, endi arifmetik usulda yechamiz:
1) birinchi javondan 10 ta kitob olib, ikkinchisiga qo’yilgan bo’lsin. Birinchi javondagi kitoblar sonini 1 bo’lak (qism) deb olsak, u holda ikkinchi javondagi kitoblar soni 2 bo’lakni tashkil etadi. Demak, jami kitoblar 1 + 2 = 3 bo’lakni tashkil etadi; 2) 1 ta bo’lakka qancha kitob mos keladi? 180 : 3= 60 ta kitob mos keladi, birinchi javondagi 60 ta kitobga bu javondan olingan 10 ta kitobni qaytarib qo’ysak, birinchi javonda dastlab nechta kitob bo’lganini bilamiz: 60 + 10 = 70 (ta kitob). U holda ikkinchi javonda dastlab 180 – 70 = 110 (ta kitob) bo’lgan.
Javob: Birinchi javonda 70 ta, ikkinchi javonda 110 ta kitob bo’lgan.
Matnli masalalarni yechishning turli usullari mavjud: arifmetik, algebraik, geometrik, mantiqiy, amaliy, jadval, kombinasiyalashgan va h.z. Biz aniq masalani yechganda turli yechish usullaridan foydalanamiz. Arifmetik usul. Masalani arifmetik usulda yechishda masala o’quvchilarini bajarishda sonlar ustida turli arifmetik amallardan foydalaniladi. Bitta masalani turli xil arifmetik usullar bilan yechish mumkin. Algebraik usul. Masalani algebraik usulda yechishda masala yechimini shartga asosan yoki tenglama yoki tenglamalar sistemasi (yoki tengsizlik) hosil qilib yechish tushuniladi. Bitta masalani turli xil algebraik usullar bilan yechish mumkin.
|
| |
