43
Jadval ma'lumotlariga
nazar tashlanganda, korxona nizom jamg‘armasini
shakllantirish maqsadida chiqarilgan 78000 dona aktsiyaning ishlab chiqarish
tannarxi 825 so‘m bo‘lgani xolda daromadliligi korxona sof foydasini o‘sishi
xisobiga oshib bormoqda. Jumladan bitta aktsiyaga to‘g‘ri keladigan sof foyda
summasi 2011 yilda 1292 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2012 yilda
1443 so‘mga, 2013 yilda esa 1554 so‘mgacha ko‘tarildi, Bu ko‘rsatkich 2011-
yilga nisbatan 267 so‘mga oshganligini ko‘rish mumkin. 2014 yilda 2010
yilga
nisbatan olganda 28,9 foiz oshib, 1665so‘mga yetdi.Bu korxona aktsiyalarini
qadrini oshib borayotganligidan dalolat beradi. Buning
asosiy sababi sifatida
korxonaning sof foydasi yildan yilga oshib borayotganligidadir.
Korxona o‘z faoliyatini albatta ma'lum bir xarajat bilan boshlashi
hammamizga ayon. Bu esa uni yakundagi darajasiga asos, negiz vazifasini o‘taydi.
Har qanday daromad qaysidir miqdordagi xarajatni talab etishi ham barchamizga
ma'lum bo‘lib, jamiyat faoliyatini tahlili qilishda eng yirik ko‘rsatkichlardan tortib
ularni bir birligigacha tahlili qilish katta ahamiyat kasb etadi.
Bu qoidaga amal
qilgan holda jamiyat tayyor mahsulotini shakllantirish uchun qilingan sarflar va
ularni xarajatlar tarkibidagi salmog‘ini tahliliga kirishish mumkin.
Xo‘jalik yurituvchi sub'ektning moliyaviy barqarorligini ifodalovchi
ko‘rsatkichlarni o‘rganish korxona faoliyatining qanday rivojlanganligini, bugungi
ahvoli qanday va kelajakda qanday bo‘lishi mumkinligini ifodalaydi.
Bundan tashqari jamiyatga investitsiya kiritilishi
mumkinligini aniqlash
uchun jamiyatning to‘lov qobiliyatini ham tahlil etish maqsadga muvofiqdir.
Jamiyatning to‘lov qobiliyati-bu ularni o‘z aktivlari xisobiga qisqa muddatli va
uzoq muddatli majburiyatlarini o‘z muddatida bajarishga tushuniladi.
Agar jamiyatning umumiy aktivlari ularni tashqi qarzalaridan ko‘‘ bo‘lsa
bunday jamiyatlarni to‘lov qobiliyatiga ega jamiyatlar deyiladi. Jamiyatni
moliyaviy barqarorlik darajasini ifodalovchi ko‘rsatkichlar bo‘lib
quydagilar
hisoblanadi.
44
1.
Qarzga olingan va o‘z mablag‘larining nisbati. Bu ko‘rsatkichning
aniqlash uchun balansni 770 satrni 480 satrga bo‘linadi
2.
Korxona jami mulkida asosiy va moddiy aylanma mablag‘larining
ulushi. Bu ko‘rsatkich aniqlanadi balansning 130+140 ni 400 satrga bo‘linadi.
3.
Korxona jami mulkida asosiy vositalarni ulushi, aniqlanadi 130 satrni
400 satrga bo‘linadi.
4.
O‘z mablag‘lari bilan taminlanishi. Aniqlanadi 390 satrni (480-130)
satrga bo‘linadi.
5. Korxona to‘lov qobiliyati. Aniqlanadi: Aylanma mablag‘laridan (balansni
390 satri) muddati o‘tgan debitor qarzlari (2 ta shakl 7 ustunini) jamini ayirib qisqa
muddatli majburiyatlarga (balansni 600 satr) bo‘linadi.
6. Uzoq muddatli qo‘yilmalar tarkibi aniqlanadi. Uzoq muddatli
majburiyatlarni (570+580 №1) uzoq muddatli aktivlar qiymati(130 №1)ga
bo‘linadi.
7. Jalb qilingan ka‘ital tarkibi: aniqlanadi. Uzoq muddatli majburiyatlar
(570+580 №1) jami jalb qilingan ka‘ital (770 №1) summasiga bo‘linadi.
8. O‘z ka‘italini uzoq muddatli majburiyatlariga nisbati aniqlanadi 43
ka‘italini (480 №1) uzoq mudatli majburiyatlarga (570+580 №1) nisbati bilan.
9. O‘zining ka‘italining asosiy ka‘italga nisbati aniqlanadi. O‘zining ka‘itali
(480 №1) asoiy ka‘italga (012+030 №1) nisbati.
10. Joriy aktivlarning qarzga olingan ka‘italga
nisbati aniqlanadi joriy
aktivlarni (390 №1) qarzga olingan ka‘italga (770 №1) nisbati.
11. Uzoq mudatli qarzlarni o‘z ka‘italiga nisbati aniqlanadi ya'ni, uzoq
muddatli qarzlarni (570+580 №1) o‘z ka‘italiga (480 №1) nisbati bilan.
Shuni alohida ta'kidlash joizki yuqorida hisoblash natijalarini belgilangan
darajada me'yor ko‘rsatkichlari mavjud bo‘lib, uni quyidagi jadvaldan ko‘rish
mumkin va shu asosida xulosa hamda takliflarni ishlab chiqish imkoniyati
yaratiladi.
