O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
S0701-19 – GURUH
TALABASI OCHILOV
AZIZBEKNING INFORMATIKA O’QITISH METODIKASI
FANIDAN TAYYORLAGAN
Mavzu: Apparat va dasturiy ta‘minoti mavzusini o’qitish uslubiyoti.
BAJARDI:
A. Ochilov
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Apparat va dasturiy ta‘minoti mavzusini o’qitish uslubiyoti.
Dasturli ta’minot tarkibi.
Shaxsiy kompyuter ikkita tashkiliy qismlardan
iboratligini biz oldingi
darslarimizda aytib o‘tgan edik. Bular apparat ta‘minot (hardware) va dasturiy
ta‘minot (software)lardir.
Apparat ta’minoti — bu, birinchi navbatda kompyuterning asosiy texnik
qismlari va qo‘shimcha (atrof) qurilmalaridir.
Dasturiy ta’minot – kompyuterning ikkinchi muxim qismi bo‘lib, u
ma‘lumotlarga ishlov beruvchi dasturlar majmuasini va kompyuterni ishlatish
uchun zarur bo‘lgan xujjatlarni o‘z ichiga oladi. Dasturiy ta‘minotsiz xar qanday
kompyuter bamisoli bir parcha temirga aylanib koladi.
Dastur – buyruqlarning tartiblangan ketma-ketligidir.
Kompyuter uchun
tuzilgan har dastur vazifasi – apparat vositalarni boshqarishdir. Birinchi qarashda
dasturning qurilmalar bilan xech qanday bog‘liqligi yo‘qdek ko‘rinadi, ya‘ni
masalan, dastur kiritish qurilmlaridan ma‘lumot kiritishni va chiqarish
qurilmalariga ham ma‘lumot
chiqarishni talab qilmasa ham, baribir uning ishi
kompyuterning apparat qurilmalarini boshqarishga asoslangan.
Kompyuterda, dasturiy va apparat ta‘minot,
doimo uzilmas aloqada va
uzluksiz bog‘lanishda ishlaydi. Biz bu ikki kategoriyani alohida ko‘rib
chiqayotganimizga qaramasdan, ular orasida dialektik aloqa mavjudligi va ularni
alohida ko‘rib chiqish shartli ekanlgini esdan chiqarmaslik kerak.
Kompyuterlar va hisoblash tizimlarining dasturiy ta‘minoti tuzilishini dasturiy
konfigurasiya deb ham ataladi. Dasturlar orasida xuddi kompyuterning
fizik qismlari
orasidagi kabi o‘zaro aloqa mavjud.
Aksariyat ko‘pgina dasturlar,
quyiroq darajadagi
boshqa dasturlarga tayanib ishlaydi. Bunday bog‘lanish dasturlararo interfeys deyiladi.
Bunday interfeys (muloqot) ning mavjudligi texnik shartlar va o‘zaro aloqa
qoidalariga asoslangan bo‘lsa ham, amalda u dasturiy ta‘minotni o‘zaro aloqada
bo‘lgan bir nechta sathlar (daraja)larga taqsimlash bilan ta‘minlanadi. Dastur
ta‘minoti sathlari piramida tuzilishiga egadir. Har bir keyingi sath oldingi sathlar
dasturiy ta‘minotiga tayanadi. Bunday ajratish, hisoblash tizimining dasturlarni
o‘rnatishdan boshlab, to amalda ekspluatasiya qilish va texnik xizmat
ko‘rsatishgacha bo‘lgan ish faoliyatining hamma bosqichlari uchun qulaydir.
Shunga alohida etibor berish kerakki, har bir yuqoridagi sath butun tizimning
funksionalligini oshiradi. Masalan, asos dasturiy ta‘minoti sathiga ega bo‘lgan
hisoblash tizimi ko‘p funksiyalarni bajara olmaydi, ammo u tizimli dasturiy
ta‘minotni o‘rnatishga imkon beradi, ya‘ni sharoit yaratadi.
