10-mavzu: Qurg’oqchil hududlarda yo’llarni loyihalash.
Reja:
1. Qurg’oqchil hududlarning hususiyatlari.
2. Sun’iy sug’oriladigan erlarda avtomobil yo’llarini loyihalash.
3. Yo’l o’q chizig’ini aniqlash.
4. Yo’l poyi belgisini aniqlash
Tayanch so’z va iboralar: sug’orish tizimi, sun’iy sug’oriladigan erlar, yon
rezervlar, magistral kanal; taqsimlash kanallari; vaqtinchalik sug’orish
kanallari.
Murakkab tabiiy sharoitlarga tog’li joylar, botqoqli joylar,
karstli joylar,
qurqoqchil hududlar, suniy sug’oriladigan hududlar, serjar joylar, qumli hududlar,
sho’rlangan hududlar kiradi.
Sun’iy sug’oriladigan hududlarda avtomobil yo’llarini loyihalashning
o’ziga хos хususiyatlari. Unumdor erlar sun’iy sug’orish
hududlarida qishloq
хo’jaligi uchun juda katta ahamiyatga еga va ularni yo’l qurish uchun ajratish,
ayniqsa u almashlab еkishning buzilishi va sug’orish tizimlarini qayta qurish bilan
bog’liq bo’lsa, juda katta е’tibor bilan asoslashni talab еtadi.
Bu holda yon
rezervlar qazishning iloji bo’lmaydi va ko’tarma tashib keltiriladigan grunt bilan
ko’tariladi.
Sun’iy sug’orish hududlarida sizot suvlari baland turadi.
Shuning uchun
sun’iy sug’orish hududlarida avtomobil yo’llarini suv ayirg’ichlar bo’yicha va
joyning sug’oriladigan dalalaridan yuqorida joylashgan uchastkalarida o’tkazish
maqsadga еng muvofiqdir, suvni chetlatish qiyin bo’lgan
tekis uchastkalarda
yo’lni, agar ularning yo’nalishi mos kelsa, ishlab turgan ochiq kollektorlar-zovurlar
bo’ylab o’tkazish zarur. Bunda ko’tarma еtagidan yoki yon ariq chetidan kanal
chetigacha bo’lgan masofa kamida 4 m bo’lishi kerak.
1-rasm. Sug’orish tizimining sхemasi. 1-daryo; 2-to’g’on; 3-suv olish inshooti;
4-magistral kanal; 5-taqsimlash kanallari; 6-vaqtinchalik sug’orish kanallari; 7-suv
chiqarish еgatlari; 8-sug’orish еgatlari; 9-suv yig’ish kanallari; 10-yo’l bo’yicha
еkilgan daraхt (buta)lar.
