Sana__________
Mavzu. Ichki yonuv dvigatellari. Bug' turbinasi
Darsning maqsadi:
a) Ta’limiy :O'quvchilarga ichkiyonuv dvigatellari va bug' turbinasi haqida bilim berish;
b) Tarbiyaviy :O'quvchilarga darsni diqqat bilan tinglashni, bir-birini xurmat qilishni va o`zaro yordam berishni tarbiyalab borish;
v)Rivojlantiruvchi :Ichki yonuv dvigateli va bug` trubinasi tushunchasini o`quvchilarda shakllantirish va aqliy xujum charxpalak, krassvord,test.
Dars tipi: Yangi bilim beruvchi,bilimlarni mustaxkamlash.
Dars turi:izlanib o`rganish birgalikda o`qitish, zakovat , sinov ,test.
Darsda foydalanilagan metod :Aqliy xujum ,zinama- zina ,charxpalak, kichik maruza,topishmoq ,test ,krassvord,videorolik.
Darsning jihozi:Ko`rgazma plakatlari,tarqatma kartochkalar , ichki yonuv dvigateli.
Darsning borishi.
Tashkiliy qism.Guruhlarni tashkil etish taqdimot.Prezentatsiya (lot. praesentatio - taqdim etish), taqdimot - yangidan yaratilgan, tuzilgan muayyan narsaning rasmiy taqdim etilishi (mas, yangi jurnalning P.si).
O’tgan mavzuni so’rash.
Aqliy xujum:
1.Temperatura deb nimaga aytiladi?
2.Ichki energiya deb nimaga aytiladi?
3.Temperatura qanday asbobda o`lchanadi va uni turlari xaqida ma'lumot bering?
4.Fizika fanining asoschisi kim?
5.Mexanikaning oltin qoidasini ayting?
6.Kuch moment fo`rmulasini ifodasini yozib bering?
7.72 km\ soat necha m|s ga teng?
Oylab o’rniga qo’y
№
|
Fizikkattaliklar
|
|
P=F\S
|
 =m\V
|
ᶹ
|
A=F•S
|
N=A\t
|
F=mg
|
FA=ῤc
|
1
|
Tezlik
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
Zichlik
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
Og`irlikkuchi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4
|
Bosim
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5
|
Arximedkuchi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
|
Ish
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7
|
Quvvat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yangi mavzu bayoni:
Issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantrib beradigan qurilmaga issiqlik dvigateli deyiladi.
Issiqlik dvigatelining juda ko`pturlari mavjud bo`lib shular jumlasiga :bug` mashinasi, ichki yonuv dvigateli, bug` yoki gaz trubinasi , reaktiv dvigatel kiradi.Birinchi bug` mashinasi ingliz ixtirochisi Jeyms Uatt tomonidan 1768- yilda qurilgan . Inglizlar britanlar, (oʻzlarini inglish deb ataydilar) - xalq. [[Buyuk Britaniyaning asosiy aholisi. Umumiy soni (48,5 mln. kishi, 1990-y.lar oʻrtalari), jumladan, [[Buyuk Britaniyada 44,7 mln. kishi, Kanadada 1 mln. Itakt. So`rish . 1-klapn ochiq 2- klapnyopiq . Bunda pastga tomon xarakatlanuvchi porshn slindr ichida yonuvchi aralashmani so`rib oladi .
II takt .Siqish .Xar ikkala klapn xam yopiq . Dvigatel yuqoriga tomon xarakatlansa porshn yonuvchi aralashmani siqadi ,siqilgan aralashma esa qiziydi .
III takt .Ishchi yo`li . Xar ikkala klapn yopiq. Porshn yuqori xolatda bo`lganda aralashma elektr uchquni 4 vositasida yoqiladi .Natijada bosimi 3-6 MPa temperaturasi 1600-2200◦C bo`lgan qizigan gaz xosil bo`ladi . Gaz bosimi porshnni pastga siljitadi . Porshn xarakati tirsakli valni aylantiradi .
IV takt.Chiqarish. 2 klapan ochiladi . 1 klapan yopiq .Porshn yuqoriga xarakatlanadi . yonish maxsulotlari ochiq klapandan atmasferaga chiqib ketadi .
1897- yilda nemis muxandisi R . Dizel ichki yonuv dvigatelining yangi turini ixtiro qildi . Bunda yonuvchi aralashmasi qilmasdan ,balki quruq xavoning o`zi siqiladi. Siqilish jarayonida xavo temperaturasi shunchalik ko`tariladiki unga berilgan yonilg`I o`z-o`zidan alangalanib ketadi . Shunga ko`ra unga elektr uchquni xosil qiluvchi qurilma xam yonilg`I aralashmasini tayyorlaydigan karburator xam kerak bo`lmaydi . Yangi dvigatelning nomini dizel deb ataldi . dizel dvigatellarining Foydali Ish K ofetsiyenti 31-44% ni tashkil etadi . Karburatorli dvigatellarda , odatda , 25-30 % bo`ladi .
Bug` trubinasii. Bug` trubinasida katta bosimga va yuqori temperaturaga ega bo`lgan bug` maxsus trubalar orqali kuraklarga beriladi .` Kuraklar esa katta tezlikka ega bo`lgan bug` tasirida g`ildirakni aylantiradi . Bug` trubinasidan asosan elektr toki ishlab chiqadigan generatorlarni ishlatishda foydalaniladi.
Darsni mustahkmlash:
Test
1.ichki yonuv divigateli kim tamonidan qachon ixtiro qilingan.
A)1860 yilE.Lenuar B) 1770 yilJ.Kyunu C) 178 yilJ.Uatt
2. ichki yonuv dvigatelini II takti qanday vazifani bajaradi.
A)Siqish B)Ishchi yo’li C)So’rish
3.Ichki yonuv dvigatelini III takti qanday vazifani bajaradi.
A) Chiqarish B)Siqish C) Ishchi yo’li
4. R.Dizel nechanchi yilda ichki yonuv dvigatelni yangi turini ixtiro qilgan?
A)1860-yil B)1897-yil C)1823-yil
5.Dizeldvigatelining FIK ti necha foizni tashkil etadi?
A)20-25% B)32-45 % C)31-44 %
6.Ichkiyonuvdvigatelni IVtaktiqandayvazifanibajaradi?
A)So’rish B)Ishchi yo’li C)Chiqarish
7. Bug’ turbinasi qanday tuzilgan?
-
Kuraklar va g’ildirak
-
Faqat g ’ildirak dan
-
Silindir va porshindan
-
Birinchi bug’ mashinasini kim ixtiro qilgan va nechanchi yilda? A)1770-yilda J.Kyuno B)1768-yilda J.Uatt C)1803-yilda R.Trevitik
-
Ingliz ixtirochisi Richard Trevitik tomonidan nima ixtiro qilingan? A) Parovoz B)Gaz turbinasi C)Reaktiv dvigatel.
-
Issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradigan qurilmaga……….deyiladi. Nuqtalar o’rniga to’g’ri javobni qo’ying.
A) Bug’ mashinasi B) Ichki yonuv dvigateli C) Issiqlik dvigateli
-
Ichki yonuv dvigatelni qanday turlari bor.
A) So’rish,klapan,dizel B)teplovoz va elektrovoz C)ikki silindirli, to’rt silindirli, olti silindirli
-
Benzin bilan ishlaydigan dvigatelni kim va qachon yaratilgan.
A)1860-yilda E.Lenuar B)1885-yilda G.Daymler C)1885-yilda R.Dizel
Krossvord:
Oq sandiq ochildi
Olamga nur sochildi.(Quyosh)
Ko’zga ko’rinmas,
qo’lga tutilmas.(Havo)
Osmanda suzar,
Qanoti yo’q(Bulut)
Yorug’i bor,
dovrug’i bor
Izi yo’q
ovozi bor.(Momoqaldiroq)
Yarim patir,
Olamga tatir.(Oy)
Tunda ko’rib chog’ deysan,
Tongda ko’rib yo’q deysan(Yulduz)
Kelib ketar bir yilda,
To’rt og’ayni har xilda.(To’rtfasl)
Bulut qilich solar,
Yalt yalt etib yo’l ochar(Chaqmoq)
Charaqlab ko’zi ko’cham,
Uy yuzin qilar kunduzi bu nimao’zi.(Chiroq)
Kelar ketar izi yo’q,
Qaragani ko’zi yo’q(Shamol)
Zarga sotilmas
zo’rga topilmas(vaqt)
Zargilam zar-zar gilam,
Ko’taray desam og’ir gilam.(Yer)
Uyga vazifa.mavzuni o’qib kelish.
“Ko’rildi”
O’quv ishlari bo’yicha
direktor o’rinbosari:
M.Aliyeva_________
| 